Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 21

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
67
Oft er það, að hnoðrarnir i dröfnu- og netjuskýjum liggja í
röðuni, stundum bæði langsum og þversum. Nú eru þessi ský
venjulega á mörkum tveggja misheitra loftstrauma, og er sá
hlýrri ofan á. Hafa þeir oft mismunandi stefnu. Flestir loft-
straumanna eru hylgjumyndaðir, eitllivað áþekkt hafhylgjum.
Sýna raðirnar þá, livernig hylgjurnar liggja, og ennfremur hversu
langt er á milli þeirra, því að skýjahnoðrarnir svara til bylgju-
toppanna, en geilarnar á milli þeirra til dalanna.
Jón Jónsson, Þjósárholti:
Tvö merkileg öskulög.
Ennþá hefir fátt verið birt um athuganir öskulaga í íslenzlcum
jarðvegi. En þau eru þó út af fyrir sig afarmerkileg lieimild um
ýmis eldgos, útbreiðslu þeirra og aldur jarðvegsins. Það er vissu-
lega ekki á mínu færi að skrifa um þessi málefni, svo að til gagns
megi verða. til þess skortir mig hæði kunnugleik og þekkingu. En
tvö atriði vildi ég leyfa mér að henda á hér, sem ég álít svo merki-
leg, að ekki megi gleymast, og orðið gæti þeim til leiðheiningar,
sem frekar athuga þessa hluti.
Sumarið 1939 vann ég við uppgröft bæjarrústanna á Stöng í
Þjórsárdal. Kom þar i ljós, að hærinn hefir farið í eyði af ösku-
falli. Sást alls staðar, Jíar sem grafið var meðfram útveggjum bæj-
arhúsanna 25—30 cm þykkur skafl af grófum vikri, sem svo smá-
þynntist út frá veggjunum. En inni í tóftunum sjálfum var lag af
fingerðu dusti 5—6 cm þykkt ofan á gólfskáninni og um allt hús-
ið. Mun það hafa rokið inn í húsin, meðan þau stóðu uppi, en
þökin vörnuðu grófa vikrinum að komast inn. — Þetta vikurlag,
sem er gráhvítt að lit, er auðvelt að rekja alls staðar, J)ar sem
jarðvegur hefir frá upphafi verið óraskaður af völdum vatns
og vinda um ofanverða Landsveil og Ilreppa og víðar. Þar sem
vikurinn hefir fallið á jafnsléttu í Þjórsárdal og efri hluta Land-
sveitar, er lagið nú um 10 cm þykkt, og víðast livar með allt að
2 cm molastærð eða jafnvel meiri. Þegar vestar dregur, verður
J)að hæði J>ynnra og smágerðara. T. d. hjá Þjórsárholti í Gnúp-
verjalireppi er það um 5 cm þykkt.
Undir ])essu hvíta vikurlagi er J>unnt moldarlag, víðast 5—6
cm þykkt.
Þá tekur við annað öskulag, ólíkt að útliti J>vi, sem áður var
5*