Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 10

5G
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
frá hverju grammi, sem þétlist. Þrátl fyrir þetla má kalla, að
kælingin sc mjög ör. Þótt uppstreymið sé ekki nema 10 cm á
sekúndu, — en til samanburðar má geta þess, að í láréttum loft-
straumi þarf vindhraðinn að ná 60 cm/sek., til þess að veður-
hæðin sé 1 vindstig — þá er loftið komið upp í 3600 m. hæð eftir
tíu klukkustundir og hefir kólnað um 18 stig. Ef uppstreymið
nder yfir víðáttumikið svæði, verða þannig til samfelld ský, þykk
og víðáttumikil. En ofl er uppslreymið aðeins á mjög takmörk-
uðu svæði, og myndast þá aðeins eitt og eitt ský á stangli. í háð-
um tilfellum verður kælingin og þéttingin það mikil, að meiri
eða minni úrkoma fellur til jarðar, í fyrra dæminu samfehd
rigning eða snjór, en i því síðara skúr eða él.
Myndun skýjanna. Þegar vatnsgufan byrjar að þéttast utan
um „kjarnana'4, sem nefndir voru hér að framan, eru droparnir
í fyrstu svo smáir, að þeir sjást ekki með berum augum, þvermál
þeirra er aðeins %0oo úr mm eða minna. En smátt og smátl þétl-
ist meiri vatnsgufa utan um þá, svo að þeir stækka, og þegar
þvermál þeirra hefir náð um ]/j0o úr mm, þá verða þeir sýnilegir
— og þá fyrst myndast ský. Þótt þeir séu svona smáir, verkar
aðdráttarafl jarðar á þá og togar þá niður á við. En loftmótstað-
an er það mikil, að þeir ná ekki nema mjög litlum liraða, ef til
vill fáeinum sentímetrum á mínútu. Þetta er þó ekki ástæðan
til þess, að skýin falla ekki lil jarðar í heilu lagi. Til þess liggja
þær orsakir, sem nú skal greina.
Þegar vér sjáum ský í nokkurri hæð frá jörðu, ])á vitum
vér, að i skýinu sjálfu er rakastigið 100, eða máskc meira, ef loftið
er yfirmeltað. En í loftinu fyrir neðan skýið er loftið að jafnaði
þurrara, rakastigið minna en 100. Af þessu leiðir, að jafnóðum
og droparnir úr skýinu komast niður fyrir skýið, gufa þeir upp
aftur að mestu eða öllu leyli. Þegar vér horfum á skýjabreiðu,
þá eru ])að ekki alltaf sömu droparnir, sem verða fyrir augum
vorum. Þar á sér sífelld endurnýjun stað, og er oft hægt að fylgj-
ast með henni. Ef vér t. d. fylgjum ákveðnum skýhnoðra með
augunum, tekur hann sífelldum breytingum og er máske horf-
inn eftir litla stund. En á öðrum slað, þar sem fvrir stuttri stundu
var heiðrikjublettur, er allt í einu kominn fram nýr skýhnoðri.
Þessu er þó ekki svona farið nema um sumar tegundir skýja. Oft
má sjá sama skýið eða skýhnoðrann klukkustundum saman, án
þess að verulegar breytingar hafi á orðið.
Stærð regndropanna. Ef þéttingin lieldur áfram, stækka drop-
arnir meir og meir. í sumum skýjum eru droparnir svo smáir,