Náttúrufræðingurinn - 1948, Qupperneq 46

188
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Á erlendu máli heitir 4. stigið telofas, en ekki teleofas, eins og misprentazt hefur á
s. 65 og í orðalistanum.
Ævintýrið um kímbrautina, Jiina óslitnu röð kynfrumnanna ættliðum sarnan allt
til loka veraldarinnar, liefur orðið ein af lífseigustu draummyndum erfðafræðinnar.
Weismann fann þáð upp fyrir síðustu aldamót til að skýra hinar íhaldssömu erfðir
og álirifaleysi umlrverfisins á hina ættgengu eiginleika, og síðan hefur það liangið í
ótal útgáfum ágætra lfffræðirita. En það er ástæðulaust að skilja á milli kímbrautár
og annarra frumna, því að aðalatriði erfðanna eru litþræðirnir og kon þeirra, og þau
eru hin sömu í stóru tánni, nefbroddinum og kynmóðurfrumunum. Og af eðlilegum
ástæðum skiptir það engu máli fyrir erfðirnar, þótt ytri áhrif skemmi litþræði í
öðrum líkamshlutum en kynmóðurfrumunum. En til þess að skýra það þarf þó enga
kímbraut, ólíka öðrum frumum. Hin síðustu ár hefur auk þess komið í Jjós, að allar
frumur geta skipt sér á sama hátt og kynfrumur, ef viss efni eru lá'tin verka á þær,
jafnvel þótt þær séu í ólíkustu vefjum. Vildi ég leggja til, að öllu tali um kimbraut
verði sleppt í næstu útgáfu.
Svonefnd geldæxlun (s. 74) á ekki heima á þeim stað, heldur hefði átt að lýsa öllum
tegundum meyfæðingar á sama stað í sérstökum kafla. Aftur á móti liefði smákaflinn
um vaxtaræxlun mátt falla burt með öllu.
í kaflanum um frjóvgunina (s. 75) nefnir höf. einlitna og,tvílitna einstaklinga í
sambandi við ættliðaskiptin og scgir síðan, að öll vefdýr og æðri jurtir séu tvílitn-
ingar. hetta er ekki alls kostar rétt, þótt ekki sé Jrað heldur rangt með öllu. En það
hefði farið lretur á að nota orðin tvílitna ættliður í þessu sambandi, líkt og gert er
í flestum málum, þar sem fræðiorðin „haplont" og „diplont" eru ekki notuð. hegar
um æltliðaskipti er að ræða, skiptast á einlitna og tvílitna ættliðir, en hinn síðar-
nefndi þarf ekki að vera tvílitningur, heldur getur hann hæglega verið férlitningur
eða fjöllitningur aí hærra veldi. Á öðrum málum þýða orðin haploid og diploid
tvennt, eftir því hvort um ættliðaskipti eða litþráðatölur er rætt, og eins má nota
oiðin einlitna og tvílitna á tvo vegu x okkar rnáli ruglingslaust.
5. Æltgengi. — Hér sakna ég góðra skilgreininga á eðlisfari og svipfari, atviksbreyt-
ingum og stökkbreytingum. I’að eru fyrst og fremst hin ættgengu kon, sem valda því,
að skyldir einstaklingar eru líkir eða ólíkir hver öðrum. En ef einstaklingar hins
sama arfhreina stofns („hreinu línu“) ertt ólíkir að einhverju leyti, er atviksbreyting
orsökin, nema stökkbreytirig hafi or'ðið. Og arfhreinir eru aðeins stofnar, sem fjölgað
cr með sjálffrjóvgun ættliðum saman. Fjölbreytni jurtanna urn stærð og lögun lxlaða
og fræs er ekki atviksbreytingar, nema að litlu leyti, sé ekki átt við arfhreina stofna.
I>ví miður er myndin, sem notuð er til skýringar á atviksbreytingum, ekki heppileg.
Beztu myndir, sem ha-gt er að sýna áhrif umhverfisins með, eru hinar sígildu myndir
af fíflunum, sem Borinier hinn franski klauf í tvennt og ræktaði uppi í fjöllum og á
láglendi endur fyrir löngu. Annars eru myndirnar nær undantekningarlaust valdar
af mikilli nákvæmni og af mestu smekkvísi.
Vissulega getur holdafar dýra og manna verið háð atviksbreytingum og cins vöxtur
jurtanna, en [xó aðeins að vissu marki. En mestu valda [xó konin um [xað, livort
maður verður feitur eða magur, og eins er aldrei -hægt að gcra rýran grasastofn
afkastamikinn með áburði einum saman.
í sambandi við kynblöndun (s. 95) má geta þess, að á litþráðakortum bananaflug-
unnar eru þekkt fimmfalt fleiri kon en gelið er um í lxókinni. Og eins Jiefði mátt