Náttúrufræðingurinn - 1954, Blaðsíða 7

MÓBERGSMYNDUN 1 LANDBROTI
117
3. mynd. Sideromelankorn með rönd af gel-palagoniti og fibro-palagoniti. Flaghóll.
Stækkað 120 sinnum. — Sideromelan-grains wiíh borders of gel-palagonit and fibro-
palagonit. Flaghóll. Enlarged 120 X . — Ljósm. Jón Jónsson.
er eins og kunnugt er ein aðaluppistaSa móbergsins. Brúnleitt gler er
ákaflega útbreitt á Islandi, og má heita, að það sé alls staðar í lausum
jarðlögum. I sandi, sem ég hef athugað úr Hornafirði, er allt að
30% brúnt gler. í söndum móbergssvæðisins, t. d. ó Mýrdalssandi,
er miklu meira af því.
Sideromelan myndbreytist auðveldlega, og myndast þá hið svokall-
aða palagonit, en það hefur gefið móbergsmynduninni hið fræðilega
nafn hennar, palagonitformation. Raunar er um tvenns konar efni að
ræða, gel-palagonit og fibro-palagonit, hið síðarnefnda hefur tvöfalt
ljósbrot. Palagónítið virðist vera ákveðið stig myndbreytingar, en
henni lýkur að þvi er virðist með myndun zeolita (geislasteina).
Um glerið i Flaghól er það að segja, að sideromelan-kornin liafa
um sig rönd af palagoníti af hinum tveimur óðurnefndu tegundum
(gel- og fibro-palagonit, 3. og 4. mynd). Að því er virðist, er það
aðallega palagonítið, sem heldur berginu saman og gerir það að fastri
steypu. Blöðrur í glerinu eru oftast nær fylltar af steinefnum (mín-
erölum), sem örðugt er að ókveða, en virðast vera einhvers konar
zeolítar. Næst blöðruveggnum er þá palagonitið, en þegar innar
dregur, taka zeolítar við, og virðast þeir vera siðasta stigið í mynd-