Náttúrufræðingurinn - 1957, Blaðsíða 16

10
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
allra seinustu árum verið tekin upp aðferð, sem með talsverðri ná-
kvæmni mælir hina raunverulegu framleiðslu af lífrænu efni í
ákveðnu magni af sjó. Byggist þessi nýja aðferð á notkun geisla-
virks kolefnis. Stendur til að byrja að nota hana strax í sumar hér
heima í rannsóknarleiðangrum Fiskideildar. Einn af kostum þess-
arar aðferðar er sá, að hún er miklu fljótvirkari en þær aðferðir,
sem notaðir eru við plöntusvifsrannsóknir í sjónum.
Hér að framan var lauslega minnst á, að gróðurskilyrði plöntu-
svifsins þurfi að vera góð, til þess að einhvers verulegs gróðurs megi
vænta. Hvaða kröfur eru það þá, sem þessar lífverur gera til um-
hverfisins? Og hvað er átt við með góðum gróðurskilyrðum?
Við vitum, að plönturnar á landi þurfa Ijús, hita, vætu og nær-
ingarefni til að geta vaxið. Sama máli gegnir um plöntumar í
sjónum.
Það er augljóst, að plönturnar í sjónum skortir ekki vætu.
Hitasveiflurnar verða aldrei eins miklar í sjónum og þær geta
orðið á landi, þannig verður sjórinn ekki heitari en um það bil
30° C og ekki kaldari en — 1,8° C. Plönturnar þrífast vel við hvort
tveggja þessi hitastig. T. d. fann Friðþjófur Nansen mikinn gróð-
ur milli ísjakanna nálægt norðurpólnum. Og það hefur aldrei verið
mælt svo hátt hitastig í sjónum, að plönturnar hafi ekki getað
þrifist þar af þeim sökum. En eins og á landi þá eru það yfirleitt
aðrar tegundir, er vaxa þar sem hitinn er 1° C, en þar sem hann
er 15° C.
Ljósið er orkugjafinn við framleiðslu plantnanna á lífrænu efni
og þess vegna alveg nauðsynlegt. Ljósið við yfirborðið er breytilegt
eftir breiddargráðum og eftir árstíðum. Á vetrum getur birtan verið
of lítil norðarlega og sunnarlega á hnettinum, þannig að öll fram-
leiðsla plantna stöðvast. Hins vegar hefur ekkert opið hafsvæði
verið rannsakað, þar sem ekki þróast plöntulíf einhvern tíma árs-
ins. Þannig er það við norðurpólinn, eins og áður er getið, og við
suðurheimskautið er mjög ríkt gróðurlíf þann stutta tíma, sem
sumarið varir, enda undirstaða hinna miklu hvalveiða, sem þar eru
stundaðar ár livert.
Sjórinn drekkur í sig geisla sólarinnar, svo að birtan nær aðeins
takmarkaða leið niður í djúpið. Hve langt geislarnir ná niður í
sjóinn er því háð t. d. hve sólin stendur hátt á lofti, hve mikið er í