Náttúrufræðingurinn - 1957, Qupperneq 34

26
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Asíutegundirnar hafa fleiri hliðarstrengi að jafnaði en Ameríku-
og Evrópu-tegundirnar hafa. Blaðstilkur þeirra fyrrnefndu er einn-
ig lengri en hinna síðartöldu. Fjöldi hliðarstrengjanna í þessu forna
íslenzka beyki (um 18 samstæður) gæti minnt á Asíutegundirnar,
að öðru leyti er svipurinn allur meiri með Ameríkutegundinni.
Við allrækilegan samanburð á þessu íslenzka fornbeyki við nú-
tíma beykitegundir, sem ég átti kost á að gera á grasasafninu í Kaup-
mannahöfn (Botanisk Museum) í sumar sem leið, komst ég að þeirri
niðurstöðu, að líkingin væri langmest með amerísku beykitegund-
inni, Fagus ferruginea Ait. Til samanburðar er sýnd mynd af
þessari tegund (mynd 3). Samræmið með þessum blöðum er svo
mikið, að réttlætanlegt væri ef til vill að nefna íslenzka tréð sama
nafni og það ameríska, en meðan samanburður við tertierar teg-
undir hefur ekki verið gerður til fullnustu, verður að nægja að
nefna íslenzka beykið ofangreindu nafni. Þó að sá samanburður
leiddi til þess, að réttara væri talið að gefa íslenzka beykinu nýtt
tegundarheiti mun Fagus ferruginea Ait. vera sú nútíma tegund,
sem samsvarar þessari tertieru beykitegund úr surtarbrandslögun-
um í Þórishlíðarfjalli.
Nú á dögum vex Fagus ferruginea Ait. í austanverðri Norður-
Ameríku, norðan frá Nýju Brúnsvík og suður í Flórída, og vestur
í Missouri og Texas (6), þar sem hlýtemprað loftslag ríkir og næg úr-
koma er fyrir hana allt árið, en enginn eiginlegur þurrkatími er.
Mun láta nærri að meðalliiti kaldasta mánaðarins á þeim slóðum,
sem beyki vex á sé frá 18°C og allt niður í 3°C (5) Fagus ferruginea
Ait. verður allstórt tré, allt að 40 m á hæð. Tegundarinnar er oft
getið í pleistocenum jarðlögum í Norður-Ameríku og jafnvel úr
plíocenum myndunum, en mér er ekki kunnugt um hana eldri.
Ég hef áður getið beykitegunda úr surtarbrandslögunum í Þór-
ishlíðarfjall i, en þar er um aðrar tegundir að ræða en þá, sem hér
er gerð að umtalsefni. Mun að því vikið síðar og á öðrum stað.
Guðmundur Bárðarson getur þess, að hann hafi sent A. G. Nathorst
í Stokkhólmi nokkur blaðför til ákvörðunar (3), sem hann hafi
safnað úr brandlögunum í Hrútagili í Mókollsdal. Meðal þeirra
kveður Nathorst að verið hafi tvær beykitegundir. Fagus antipofii
Heer og F. macrophylla Heer. Áður höfðu Oswald Heer borizt
nokkur brot af blaðförum frá Brjánslæk, sem hann taldi að verið
gæti af beyki, en vegna þess hve þau blaðför voru ófullkomin telur