Náttúrufræðingurinn - 1957, Page 38

Aðalsteinn Sigurðsson:
Endurvöxtur í dýraríkinu
Hjá flestum eða öllum dýrum finnst eiginleikinn til að mynda
aftur tapaða líkamshluta. Þó hafa þau þennan eiginleika í mjög
misjafnlega ríkum mæli, og innan sömu tegundar verður hans oft-
ast meira vart hjá ungu kynslóðinni. Þessi endurmyndun hefur
verið kölluð endurvöxtur á íslenzku, en regeneration á vísindamáli.
Endurvöxturinn er fastur liður í lífi marga dýra. Þannig skipta öll
hryggdýr, sem á landi lifa, stöðugt eða með vissu millibili þar til
lífinu líkur, um hornhúðina á yfirborði líkamans.
Þá þarfnast rauðu blóðkornin stöðugrar endurnýjunar. Það er tal-
ið, að um 80 milljónir rauðra blóðkorna myndist á sekúndu hverri
í líkama fullorðins manns.
Margt fleira mætti telja til dæmis um endurvöxt undir venjuleg-
um kringumstæðum, svo sem tannskipti hjá flestum hryggdýrum,
frumumyndun í mörgum kirtlum o. fl.
Svo eru ýmis dýr, sem geta losað af sér vissa líkamshluta, en þeir
vaxa síðan aftur. Gott dæmi um þetta má finna hjá eðlunum, sem
geta flestar brotið af sér stærri eða minni hluta af halanum, en hann
vex svo aftur og verður að ytra útliti eins og áður. Þetta nota eðl-
urnar til varnar, t. d. ef tekið er í halann, geta þær losað sig á þenn-
an hátt. Hjá hryggleysingjum má finna mörg dæmi hliðstæð þessu.
Það er kunnara en frá þurfi að segja, að hjá mörgum dýrum, að
manninum meðtöldum, valda sár því að frumurnar í aðliggjandi
vefjum fara að skipta sér og fylla smámsaman upp í sárið, ef það er
ekki allt of stórt og annað er ekki til fyrirstöðu. En hér kemur glöggt
fram hinn mikli munur á endurvaxtarhæfileikum hinna mis-
munandi dýra, því að lijá sumum vaxa heil líffæri aftur, þótt dýrin
tapi þeim eða jafnvel mikill hluti líkamans, en hjá öðrum grær í
mesta lagi sárið, sem myndast við tap líffærisins. Hryggleysingjar eru
yfirleitt gæddir meiri endurvaxtarmætti en hryggdýrin.
Hjá flestum hryggdýrum er endurvaxtarmátturinn svo lítill, að