Samvinnan - 01.12.1951, Side 4

Rafael og Maríumyndir hans
Hann var settur 1 öndvegi á mesta blóma-
skeibi málaralistarinnar í sögu Italíu
Þegar menn láta eftir sér þá iðju
að þrátta um, hver sé mesti málari
sögunnar, fer ekki hjá því, að nafnið
Rafael komi þar til álita. Slíkar um-
ræður eru óhugsandi án þess að end-
urreisnartímabilið ítalska — renais-
sansinn — beri mjög á góma, enda
hefur sjaldan verið uppi slík fylking
mikilla myndlistarmanna, sem á It-
alíu á fimmtándu og sextándu öld.
Framan á þessu hefti er prentuð
mynd af málverki, sem sýnir Maríu
mey með Jesúbarnið. Er þetta eitt
þeirra viðfangsefna, sem málarar end-
urreisnartímans fengust mest við, og
gaf þeim bezt tækifæri til að reyna
á snilld sína í byggingu myndar, með-
ferð lita og almennri fegurð. Þó munu
fáir hafa gert þessu viðfangsefni svo
glæsileg skil sem Rafael, enda er hann
víðfrægur fyrir Madonnumyndir sín-
ar. I túlkun þessa viðfangsefnis, og
raunar margra annara, stóð hann
framar flestum ef ekki öllum samtíð-
armönnum sínum, og þar er erfitt að
finna jafnoka hans fyrr eða síðar.
Rafael Sanzio fæddist í Urbino ár-
ið 1483. Faðir bans hét Giovanni
Sanzio og var kunnur málari, en borg-
in Urbino var þekkt menntasetur,
sökum þess að þar höfðu setið vel
menntaðir hertogar, sem unnu listum
og vísindum. Giovanni var tíður
gestur við hina íburðarmiklu her-
togahirð og það er lítill vafi á því, að
listaverkin í höllinni hafi snemma
vakið áhuga Rafaels á listum. Heim-
ili hans og starf föðurins beindu og
hug hans inn á sömu brautir’, og er
almennt talið, að margt í fari Rafaels
megi þakka áhrifum föður hans í
bernsku, þótt hans nyti ekki lengi við.
Hann lézt, þegar Rafael var ellefu
ára.
Ekki mun Rafael hafa verið nema
tólf ára, þegar hann var gerður að
nemanda hjá kunnum málara, Timo-
teo Viti. Var hann hjá honum í fimm
ár og hafði þar margvísleg kynni af
málaralistinni og lærði margt. Arið
1500 fór Rafael, þá 17 ára gamall, til
borgarinnar Perugia til þess að gerast
þar nemandi hins fræga málara Peru-
ginos. Varð hann fyrir miklum áhrif-
um af þessum meistara, og bera mörg
elztu verk hans keim af verkum læri-
föðurins. Um þessar mundir byrjar
Rafael einnig að mála sjálfstæðar
myndir, og gerði hann til dæmis mál-
verk af brúðkaupi Maríu fyrir kirkju
í Citta della Castello. Þykir sú mynd
vera einn fyrsti vottur um snilligáfu
Rafaels, og ber hún á marga lund
af verkum Peruginos, enda þótt
hún sýni sterk áhrif frá meistaranum.
Seinni hluta árs 1504 fór Rafael í
fyrsta sinn til Flórenz, sem þá var
Þetla er ein af frœgustu Mariumyndum Rafaels,
kölluð ,,La Belle JardiniéreMyndin er i Louvre
safninu i Paris.
eitt mesta mennta- og listasetur allr-
ar Italíu. Þar var saman kominn mik-
ill fjöldi snillinga, og rétt um það
leyti, sem Rafael kom þangað, voru
teikningar, sem Michaelangelo og
Leonardo da Vinci höfðu gert af orr-
ustunni við Angihari, helzta umræðu-
efni listunnenda. Enginn maður var
þá talinn jafnast á við Leonardo í
túlkun mannslíkamans, og varð
Rafael fyrir djúpum áhrifum af hon-
um. Smám saman brá hann af sér
viðjum hins gamla meistara Perugin-
os og nú féll hann að fótskör „hinna
miklu“ í Flórenz hvers af öðrum.
Hann lærði það bezta af hverjum um
sig, gerði betur en sumir þeirra, en
aðra jafnaðist hann aldrei á við í ein-
stökum atriðum.
Hinn ungi málari frá Urbino eign-
aðist marga vini í Flórenz. Meðal
þeirra var búsameistarinn Baccio
d’Agholo,' og kynntist Rafael mörg-
um listamönnum í húsi hans. Hann
varð einnig rnikill vinur hins kunna
málara, Fra Bartolommeo. Smám
saman mótaðist list Rafaels sjálfs og
hann tók að fara sínar eigin leiðir.
Hann eignaðist sinn eigin stíl, sem
átti eftir að vinna honum meiri frægð
en nokkur þálifandi málari naut.
Rafael dvaldist ekki lengi í Flórenz,
en verk hans á því tímabili eru at-
hyglisverð. Ahrif annara málara og
vilji hans sjálfs til að læra koma fram
í því, að hann gerir eftirmyndir af
verkum eins og Monu Lísu Leonar-
dos. Meðal sjálfstæðra mynda er ein
kunnusta Maríumynd hans, „Ma-
donna del Granduca“, svo nefnd af
því að stórhertoginn Ferdinand III.
keypti myndina 1799 af bláfátækri
konu, en ekki fylgir sögunni, hvernig
hún komst yfir hana. Fjölmargar aðr-
ar Maríumyndir eru f_rá þessu flóren-
tínska tímabili í ævi Rafaels, en á
4