Samvinnan - 01.09.1954, Blaðsíða 24

Heklu Ackkarnir
eru sterkir, fallegir, þægilegir
Biðjið ávallt um Heklu-sokka!
t-
(Z

hxeinsai, verndar;
mýkir og fegrai
húðina — Biðjið
um RÓSA-SÁPU.
Betri búnaðarhættir, betri verzlun, betra líf
Merkilegt æfistarf írska samvinnufrömuðsins Horace Plunkett
HORACE PLUNKETT, fremsti braut-
ryðjandi bændasamvinnu á írlandi
og raunar víðar, fæddist fyrir réttri
öld 26. október næstkomandi. Hann
var sonur landeiganda á írlandi, en
hlaut menntun sína í Englandi, þar
á meðal við háskólann í Oxford. Var
þetta á þeim tíma, er fyrstu raddir
umbótamanna tóku að heyrast
vegna þeirra afleiðinga, þess stór-
fellda misréttis, sem leiddi af hinu
hömlulausa auðvaldsskipulagi, sem
þá ríkti í almætti. Varð Plunkett þá
þegar fyrir áhrifum, sem hann bjó
að alla ævi.
HEILSA hins unga landeigandasonar
var ekki sem bezt og læknar réðu
honum að fara frá írlandi, þar sem
hið votviðrasama loftslag gerði hon-
um tjón. Hélt hann þá í vesturveg,
til Bandaríkjanna, og kom hann á
fót miklu nautgripabúi í kúreka-
landinu Wyoming. Varð hann á
þessum árum auðugur maður. Þegar
hann var 35 ára, varð hann af ýms-
um fjölskylduástæðum að snúa aft-
ur heim til írlands. Voru bændur
landsins þá rétt að fá allmiklar rétt-
arbætur, komast yfir eigin land-
skika og leiguliðafjötrarnir, sem
bundið höfðu þá öldum saman, voru
að bresta. Plunkett sá, að það var
bændunum engan veginn nóg að
verða eigendur jarða sinna. Þeir
þurftu að gera meira til að bæta
lífskjör sín — og hann sá þá leið,
sem mundi reynast þeim farsælust.
Það var samvinnan.
FYRSTA TILRAUN Plunketts var að
koma á fót samvinnuverzlun á búi
föður síns. En sú tilraun gaf ekki
sérlega góða raun. Bændurnir báru
ekki skyn á verzlun og vildu margir
ekki við hana fást, en félagið vakti
mikla gremju kaupmanna. Þá datt
Plunkett í hug að reyna samvinnu-
hugsjónina í framleiðslu bændanna.
Kom hann á fót fyrsta samvinnu-
rjómabúi landsins og tókst sú til-
raun með ágætum. Smjör var ein
aðalútflutningsvara íra og spruttu
nú samvinnurjómabú upp um allt
landið, og gerðu með sér samtök,
sem innan skamms urðu svo um-
fangsmikil, að Plunkett varð um
megn að stjórna þeim einn, enda
hafði hann ýms fleiri járn í eldin-
um.
SAMVINNAN var ekki einfær um allt
og Plunkett leit svo á, að við hlið
samvinnufélaganna ætti hið opin-
bera að gera margvíslegar ráðstaf-
anir til þess að efla hag og auka
hamingju bændastéttarinnar. Hann
gekkst fyrir því, að sett var upp
landbúnaðarráðuneyti fyrir írland
og byrjað var að kynna bændum vis-
indalegar nýjungar, sem þeim
kynnu að koma að gagni. Slagorð
hans var: „Betri búnaðarhættir,
betri verzlun, betra líf.“ Þá lagði
hann mikið í sölurnar fyrir aukna
fræðslu, ekki sízt fyrir húsmæður í
sveit, sem höfðu í þá daga fá tæki-
færi til upplýsingar.
PLUNKETT var maður starfsamur og
lagði margt fyrir sig. Á æskuárum
var hann mikill veiðimaður, og allt
fram á síðustu ár var hann að kynna
sér nýja hluti. Tók hann til dæmis
flugpróf 77 ára gamall! Þegar hann
lézt, lét hann allar eigur sínar renna
til stofnunar, er skyldi verða upp-
lýsingamiðstöð um samvinnumál í
hinum enskumælandi heimi. Hefur
sú stofnun starfað mikið og vel, gef-
ið margt út um samvinnumál og
nýtur mikillar virðingar.
24