Samvinnan


Samvinnan - 01.08.1976, Blaðsíða 15

Samvinnan - 01.08.1976, Blaðsíða 15
, Vilhjálmur Stefánsson Hann kom til íslands árið 1905 og sá ungan skólapilt, Bjöm Pálsson, sigra skákmeistara Englands, Napier að nafni, sem hér var þá staddur. Björn Pálsson Honum var boðið að stunda nám við Harvard-háskóla, svo að skól- inn fengi að njóta hinnar óvenju- legu leikni hans í skákíþróttinni. Stefan Zweig Er hugsanlegt, að hann hafi heyrt um skákævintýri Bjöms í Harvard og fengið þá hugmynd að hinni frá- bæru smásögu, Manntafi? ^hyggjulaust líf. Björn hvarf t- d- frá starfi vel metins hsestaréttarlögmanns til starfs sem kokkur á fiskibátum i Vestmannaeyjum. Björn dó ár- * Eg hafði ekki hugsað til Björns í fjöldamörg ár, en svo Berist það fyrir nokkru síðan, Þegar ég er á morgungöngu hiður i miðbæ, að ég rekst á unningja minn, sem á sínum ihia hafði verið nemandi íörns í Verzlunarskóla ís- ians (um 1911). Tókum við tal suhian og barst talið að Birni. vað hann Björn hafa verið mÍ°B góðan kennara og s ernmtilegan í samræðum og baetti svo við, að talið væri að Björn væri fyrirmyndin að taflmanninum í sögunni ”Manntafl“ eftir Stefan Zweig. a svaraði ég af bragði: ”Hvaða endemis vitleysa er e *'a; Ég held að Björn hafi f drei teflt og aldrei orðaði ann tafl eða taflmennsku svo eB heyrði.“ Þa segir vinur minn: alri að 6r rétt' Hann vildi ef,rei tala um skák eða tefla n að ég kynntist honum. VHh .efUrðu lesið sjálfsævisögu ekk-',almS Stefánssonar, sem ia huns gaf út að honum iatnum?“ Hei, það hafði ég ekki. Hann hVa.st Þá mundu lána mér °kina einhvern tíma. Hú leið alllangur tími, og hugsaði ég ekki meira um þetta. Þá mæti ég sama kunn- ingja mínum enn á morgun- göngu í miðbænum og segir hann þá: „Ég hef oft verið að reyna að ná í þig til að lána þér bók- ina, en það hefur ekki tekizt. Hún hefur alltaf legið á borð- inu hjá mér.“ Skömmu síðar heimsótti ég hann og fékk bókina lánaða. Endurtók hann þá það sem hann hafði áður vikið að, sem sé að skákafrek Björns, saga þeirra og endalok, eins og Vil- hjálmur Stefánsson lýsir þeim, væru sennilega kveikjan að hinni meistaralegu sögu Stef- an Zweigs, „Manntafl", sem hann skrifaði skömmu fyrir andlát sitt. Vilhjálmur Stefánsson var fæddur í Ameríku 1879. Hann lagði stund á mannfræði við Harvardháskóla og hafði feng- ið styrk til að fara til íslands til mannfræðirannsókna 1904. Hann kom þá til íslands og hóf rannsóknir sínar. í ævi- minningum sínum, sem hann lauk við rétt fyrir andlát sitt 1962 og eftirlifandi ekkja hans gaf út 1964, segir hann frá ferðum sínum hér á íslandi árin 1904 og 1905 og þar á meðal frá kynnum sínum af Birni Pálssyni og sambandi sínu við hann. Björn tók sér síðar ættarnafnið Kalman. Ég hóf nú lesturinn, og satt að segja varð ég undrandi, ekki hvað sízt vegna þess að það sem ég las kom mér svo alger- lega á óvart. Það er svo margt, sem er forvitnilegt að athuga við frásögn Vilhjálms, að ég leyfi mér að taka saman þau frásagnarbrot, sem um þetta fjalla, hugleiða þau nokkuð og gera athugasemdir við þau. Frásögn Vilhjálms fer hér á eftir, og leyfi ég mér að nota þýðingu þeirra Hersteins Páls- sonar og Ásgeirs Ingólfssonar á æviminningunum: „Þessar uppgötvanir vöktu ánægju mína, því að ég vissi, að þær mundu auka á forvitni Putnams og möguleikana á, að ég gæti hrundið í framkvæmd því, sem ég var nú farinn að hugleiða — mannfræðileið- angri Harvardháskóla til ís- lands sumarið 1905. En annað atvik reyndist málstað mínum enn happadrýgra, þótt ég átt- aði mig ekki í fyrstu á, að það væri vatn á myllu mína. Napier, skákmeistari Englands, kom i heimsókn til íslands, meðan ég var þar, og reyndi leikni sína gegn Birni Pálssyni, skólapilti, sem hafði sigrað alla keppinauta sína undanfarið eitt eða tvö ár. Þegar hann sigraði Englendinginn, fannst mér það staðfesting á því, sem ég hafði alltaf heyrt sagt — að íslendingar væru snillingar í skák. Skák Björns og Napiers Mér virtist hann viðkvæmur í lund, og minnti hann oft á skáld eða listamenn. Saga Vilhjálms um skákleikni Björns er ævintýri líkust. Síðan hófst skákin með venjulegum hætti. Eftir nokkra leiki virtist Marshall forviða. 15

x

Samvinnan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.