Samvinnan - 01.04.1981, Page 14

Ferðin sem aldrei var farin
Þegar fundurinn á að hefjast, kemur
í ljós, að ekki eru mættir nema 17
menn, en stofnendur þurftu að vera
21 minnst. Ég geng þá sjálfur i fé-
lagið sem átjándi maður. og á elleftu
stundu kemur Stefán Þorsteinsson,
sem var kvæntur föðursystur minni, —
eins og sending af himnum ofan. Þá
vantaði enn tvo stofnendur, en Stefán
tilnefndi tvo syni sina — og þar með
var talan komin.
Síðan var Kaupfélag Fáskrúðsfirð-
inga löglega stofnað og fyrsta stjórn
þess kosin og var Þórarinn Víkingur
formaður hennar.
• Söguleg lánveiting
Jæja, þegar þetta var allt afstaðið,
þurfti að snúa sér að næsta máli á
dagskrá: Að kaupa eignir Samein-
uðu íslensku verslanannna á Fá-
skrúðsfirði. Þetta var gömul selstöðu-
verslun, með hafskipabryggju, versl-
unarhúsum, pakkhúsi, íbúðarhúsi,
fiskreitum og öllu tilheyrandi. Og
verðið var 13.500 krónur. Það var ekki
ýkja mikið fé í sjálfu sér, en stofn-
endur kaupfélagsins voru ekki fjáðir
menn, svo að við þurftum að útvega
okkur lán.
Ég hélt fyrst á fund bankastjórans
á Eskifirði, en fór bónleiður til búðar.
Ekki tjóaði samt að gefast upp við
svo búið, en nú varð ég að hafa hrað-
an á, því að kaupmenn voru búnir að
stofna með sér félag og ætluðu að
kaupa eignirnar — til þess að kaup-
félagið fengi þær ekki.
Við Þórarinn Víkingur fórum í snatri
suður til Reykj avikur, dvöldumst þar í
tíu daga, gengum á milli bankastjór-
anna, en allt kom fyrir ekki. Enginn
hafði trú á þessu nýstofnaða kaup-
félagi okkar.
Mestar vonir batt ég við Landsbank-
ann, þvi að Þórarinn og Kaaber banka-
stjóri voru svilar. En hann brást líka.
„Þið hafið ekkert að gera með þess-
ar eignir,“ sagði Kaaber. „Við eigum
hvort sem er allar fasteignir á Aust-
fjörðum.“
„Jæja, ekki þó þessar eignir," sagði
ég og revndi að bregða á glens, „er þá
ekki best að hjálpa kaupfélaginu til að
komast yfir þær og Landsbankinn fái
veð í þeim, svo að hægt sé að segja með
sanni, að hann eigi allar fasteignir á
Austfjörðum!"
En Kaaber kunni ekki að taka þessu
gamni.
Næst lá leið okkar upp i Sambands-
hús við Sölvhólsgötu, og ræddum við
þar við Sigurð Kristinsson forstjóra
og Jón Árnason. Þeir tóku okkur ágæt-
lega, mikil ósköp, en voru fullir var-
kárni og sögðu að kaupfélagið yrði að
byggja sjálft sinar eigin herbúðir.
Hins vegar lofuðu þeir að útvega okk-
ur vörur til að selja þegar þar að
kæmi.
Að lokum hugkvæmdist mér að leita
til Eysteins Jónssonar, sem þá var
orðinn skattstjóri i Reykjavík aðeins
27 ára gamall. Ég þekkti hann lítils
háttar; hafði kynnst honum fyrir
austan, þegar hann var aðstoðarmað-
ur Sveins í Firði.
Eysteinn fer í Útvegsbanka íslands
og ræðir við bankastjórana þar, Jón
Ólafsson og Jón Baldvinsson. Ekki fær
hann nú lán i það skiptið, en ekki
neitun heldur, svo að hann ráðleggur
mér að ganga einn á fund bankastjór-
anna og gera úrslitatilraun.
Ég geng á fund Jóns Baldvinssonar,
og það berst i tal góðu heilli, að Sveinn
Guðmundsson, sem síðar varð kaup-
félagsstjóri á Akranesi, sé náinn sam-
verkamaður minn og einn af stofnend-
um félagsins. Sveinn var framarlega í
verkalýðsfélaginu og varð síðar for-
maður þess. Hann var afar vel látinr.
maður og ég segi Jóni Baldvinssyni,
að þessi vinsæli flokksbróðir hans
verði liklega með fyrstu starfsmönnum
kaupfélagsins.
Ég finn strax, að þetta fellur í góðan
jarðveg hjá bankastjóranum, enda
segir hann að lokum:
„Ja, ég skal ekki setja fótinn fyrir
þetta. Ég get reyndar engu lofað, en
ef þú færð Jón Ólafsson til að sam-
þykkja lánið, þá skal ég greiða því at-
kvæði líka.“
Ég fer til Eysteins og segi honum
þetta, og hann ræðir aftur við Jón Ól-
afsson. Og svo fer að lokum, að við
fáum 14.000 króna lán.
Mér létti stórum við þessi málalok.
Nú þóttist ég vera laus allra mála. Það
var búið að stofna kaupfélag og út-
vega lán til að kaupa eignir Samein-
uðu íslensku verslananna.
Ég þóttist þvi geta haldið mínu
striki og farið til útlanda — með góðri
samvisku.
• Allt fer í bál og brand
Forsjónin hafði hins vegar allt ann-
að i huga.
Þegar boðað er til fundar í hinu ný-
stofnaða kaupfélagi, snúast málin
heldur en ekki mér i óhag, og allt fer
í bál og brand. Fundarmenn taka að
rifja það upp, að fyrir nokkrum árum
hafi verið gerð tilraun til að stofna
kaupfélag, en það hafi farið beint á
hausinn; kaupmennirnir hafi kæft
það í fæðingunni. Þá hafi líka verið
um að ræða ungan strák úr Sam-
vinnuskólanum.
„Og nú ætlar þú að stinga af frá öllu
saman,“ sögðu þeir við mig. „Auðvitað
hefurðu sjálfur enga trú á að þetta
geti gengið, og ætlar að forða þér í
tíma, en skilja okkur eftir i allri
skuldasúpunni.“
Ég svitnaði.
Þetta var ljóta uppákoman.
Karlarnir voru orðnir bálreiðir.
Um kvöldið hélt stjórnin fund og
Upphafið aö bréfinu, sem Jónas frá Hriflu skrifaði Birni árið 1934.
12