Samvinnan - 01.04.1981, Side 19

Þing Alþjóðasam-
vinnusambandsins
1980 var haldið í
Moskvu dagana 13.—
16. október síðastl. en
þar vakti skýrsla dr.
Laidlaws um sam-
vinnufélögin árið
2000 mikla athygli.
XXVII HDHrPECC MKA
XXVII ICA CDNCRESS
XXVIICONCRESDELACI
XXVIIICB-HDNCRESS
XXVIIC0NCRES0 DE EA ACI
m m
§ * M
mk ■ Wl
. ■
1111«
•c mr:
Jífj’ .loia*
Lrl
g§Qi!ttÍk
Vssfmm
|Jgf

- -c-'-i—
**

í

i
arinnar, þá ættum við líka að gera
okkur góða grein fyrir þvi að meiri-
hluti mannkynsins hefur aldrei þekkt
annað en krepþu, hungur og skort.
Þegar við tölum um heimskreppu í
efnahagsmálum, þá erum við í raun
og veru að segja að betur stæða fólkið
og riku þjóðirnar séu nú rétt aðeins að
fá forsmekkinn af því sem er eðlilegt
og daglegt líf fyrir fátæklinga heims-
ins. Það er líka að því gætandi að með-
an núverandi efnahagserfiðleikar hafa
i för með sér verulega kjaraskerðingu
og samdrátt i lífskjörum fyrir milj-
ónir manna í iðnvæddu löndunum, þá
valda þeir á sama tíma enn frekari
rýrnun á kjörum manna annars staðar
sem rétt náðu fyrr að framfleyta líf-
inu í sárustu fátækt. Og þrátt fyrir
þetta má gera ráð fyrir, að ef núna
skylli á kreppa i líkingu við kreppuna
miklu i október 1929, þá myndi hún í
raun og sannleika varla hafa nokkur
umtalsverð áhrif á auð og lifsvenjur
hinna ríku i heiminum i dag.
Hið uggvænlega við framtiðarhorf-
urnar núna virðist fyrst og fremst vera
fólgið i þvi að orsakirnar liggi svo
djúpt og séu svo inngrónar i þjóðfé-
lagið að fyrirmyndir og úrlausnir for-
tíðarinnar gildi ekki lengur. Fyrir
rúmum tuttugu árum gat Bandarikja-
forseti bætt úr efnahagssamdrætti
með þvi einu að hvetja alla, sem efni
hefðu á, til að kaupa sér viðbótarbíl
og örva þannig framleiðsluna. En slikt
ráð hljómar aðeins ankannalega nú á
dögum, og það sýnir að ráð til lausnar
á vanda, sem hægt var að leggja til í
fullri einlægni og trúlega af skynsemi
á sjötta áratugnum, dugar einfaldlega
ekki í dag vegna þess að það er annað
og meira en hraði viðskiptalifsins sem
hefur hægt á sér. Staðreyndin er sú
að allt hið kapitalíska efnahagskerfi á
í miklum erfiðleikum hvarvetna í
heiminum. Þetta kerfi hefur einfald-
lega ekki gengið eins vel og ætlast var
til að kapítaliskt efnahagskerfi gerði,
og nú er mannkynið allt önnum kafið
við það að leita sér að einhverju betra
i staðinn.
• Almennur samdráttur
Þegar þetta er skrifað, snemma árs
1980, heldur hinn almenni samdráttur
efnahagsmála áfram óheftur, og eins
er með vaxandi atvinnuleysi og minnk-
andi framleiðslu. Þetta lýsir sér m.a. í
upplausn i borgum, vaxandi skuldum
einstaklinga og þjóða, aukinni verð-
bólgu, mjög háum vaxtaprósentum og
flótta til gulltryggingar. Aðeins nokkr-
ir heimshlutar, sem eru auðugir af
náttúruauðlindum, einkum orkulind-
um, hafa sloppið við samdráttinn en
eru þó ekki með öllu lausir við ein-
kenni hans. Jafnframt þessu eru rikis-
stjórnir sem óðast að leita að fleiri
sparnaðarleiðum, og fyrst til að verða
fyrir barðinu á slíkum aðgerðum eru
ýmis félagsleg svið, svo sem íbúða-
byggingar, skólar, heilbrigðisþjónusta
og alþjóðleg hjálparstarfsemi, jafnvel
þó að fjárveitingar til varnarmála og
vopnabúnaðar séu á sama tíma hækk-
aðar. Ef á heildina er litið þá eru horf-
urnar fyrir niunda áratuginn allt ann-
að en glæstar. Það má vel vera að
heimurinn standi nú frammi fyrir
versta samdráttartímabili sem hann
hefur upplifað i fimmtíu ár.
Ef litið er til baka til síðasta áratug-
ar þá er stóra spurningin í hugum
manna þessi: Hvað fór úrskeiðis?
Hvers vegna breyttist efnahagsástand-
ið frá sjöunda áratugnum svona
hrikalega? Ef til vill vilja ýmsir rekja
þetta til athafna OPEC-rikjanna.
OPEC-aðgerðirnar verður þó fremur
að skoða sem aíleiðingu heldur en sem
orsök, jafnvel þó að verðhækkunin á
olíu úr tveimur upp i þrjátíu dollara
17