Fréttablaðið - 21.09.2009, Qupperneq 12

12 21. september 2009 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
- Lifið heil
www.lyfja.is
Lægra verð
PANODIL 500mg. 30 stk. 329 kr.
UMRÆÐAN
Oddný Sturludóttir skrifar
um menntamál
Nú liggja fyrir forsendur fjárhagsáætlunar fyrir
Reykjavíkurborg og mynd-
in er dökk. Menntasvið, með
starfsemi grunnskóla undir,
þarf að skera niður um rúman
milljarð. Fyrir einu ári tókst
starfsfólk skólanna á við nið-
urskurð af svipaðri stærðar-
gráðu af þrautseigju og fagmennsku. Það bíður
okkar borgarfulltrúa afar erfitt verkefni í vinnu
við næstu fjárhagsáætlun. Þá ríður á gott sam-
starf og skilning skólasamfélagsins og forgangs-
röðunin verður að vera sanngjörn.
Á síðasta borgarstjórnarfundi samþykkti
meirihluti borgarstjórnar stofnun nýs einkarek-
ins skólagjaldagrunnskóla, þann þriðja á tveimur
árum. Nemendum í borginni fer þó fækkandi og
margir grunnskólanna ekki full nýttir, það á jafnt
við um almenna grunnskóla sem einkarekna.
Þessi ákvörðun meirihluta borgarstjórnar er með
öllu óskiljanleg og hefur vakið reiði í skólasam-
félaginu. Það er sannarlega ekki forgangsmál nú
að fjölga einkaskólum í borginni með tilheyrandi
tugmilljóna aukakostnaði úr borgarsjóði, á sama
tíma og þrengt er að almennum grunnskólum.
Nú ríður á að horfast í augu við staðreynd-
ir, yfirvofandi niðurskurð sem verður þungur
í skauti fyrir alla skóla borgarinnar. Nú er lag
að hlúa að innviðunum, styðja við grunnskólana
svo þeir geti sinnt faglegu skólastarfi sem best
miðað við aðstæður. Hægrimenn í borgarstjórn
bera gjarnan fyrir sig að fjölbreytni í rekstrar-
formi ýti undir þróun og nýbreytni í skólastarfi.
Það þykir mér hæpin staðhæfing. Ekki nema
borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins geti sann-
að það með óyggjandi hætti að eftirtektarverð og
margverðlaunuð þróunar- og nýbreytniverkefni
grunnskóla borgarinnar séu allt tilvist einkarek-
inna grunnskóla að þakka? Nei, þau bera vitni
um fagmennsku, grósku og gæði reykvískra
grunnskóla.
Borgarbúar geta treyst því að Samfylkingin
forgangsraðar í þágu samfélagsins. Grunnskólinn
er ein mikilvægasta stofnun þess og að honum
ber að hlúa. Ég geri bókun reykvískra skólastjóra
og kennara í menntaráði að mínum lokaorðum:
„Almennir grunnskólar Reykjavíkurborgar vinna
innihaldsríkt og skapandi starf með nemendum
sínum og eru fullfærir um að sinna skólagöngu
allra barna í borginni – án sérstakrar gjaldtöku.“
Höfundur er borgarfulltrúi Samfylkingarinnar.
Forgangsröðun menntamála
Mikið er rætt um hvernig bregðast eigi við skulda-
vanda heimilanna enda nokk-
uð ljóst að staða mjög margra
þeirra er verulega slæm. Ýmsar
kenningar eru á lofti en segja má
að átökin snúist um tvennt. Ann-
ars vegar telja sumir að hægt
sé að afskrifa skuldir heimil-
anna almennt – annað hvort
með beinni niðurfærslu upp að
einhverju hámarki eða við að
færa gengisvísitölu krónunnar
ásamt neysluverðsvísitölu eitt-
hvað aftur í tímann. Hins vegar
þeir sem segja að almenn niður-
færsla sé ekki inni í myndinni
þar sem slíkt myndi m.a. valda
eignatilfærslum á milli ólíkra
hópa í samfélaginu og umbuna
þeim sem síst skyldi. Bankarn-
ir verði að taka á skuldamálum
heimilanna eins og sérhverjum
öðrum útlánum en þó þannig að
meðferðarúrræðin verði nokkuð
fjölbreyttari en gengur og gerist
þegar taka þarf á slíkum vanda-
málum.
En hver kemur til með að
borga fyrir þær afskriftir sem
í bígerð eru – hvor leiðin sem
farin verður? Stór hluti af þeim
fjármunum liggur þegar á
afskriftarreikningum banka-
kerfisins enda hafa nýju bank-
arnir yfirtekið hluta af skuld-
um heimilanna með afslætti frá
gömlu bönkunum og tilsvar-
andi niðurfærslur hafa átt sér
stað í sparisjóðakerfinu (í gegn-
um fjárhagslega endurskipu-
lagningu þeirra). Þær afskrift-
ir lenda á kröfuhöfum gamla
bankakerfisins. Hins vegar eiga
Íbúðalánasjóður og lífeyrissjóð-
irnir (í gegnum hefðbundin líf-
eyrissjóðslán) hátt í helming af
skuldum heimilanna. Almenn
skuldaniðurfelling krefst þess
að ræða verður um hvernig fjár-
magna eigi niðurfellingu þeirra
skulda heimilanna sem tilheyra
Íbúðalánasjóði og lífeyrissjóð-
unum. Í því sambandi eru aðeins
tvær leiðir færar. Annars vegar
að ríkissjóður taki á sig byrð-
arnar (og leggi síðan á einhverja
skatta) eða að Íbúðalánasjóður
og einkum lífeyrissjóðirnir beri
byrðarnar.
Ágreiningurinn um hvora
leiðina eigi að fara er óbeint um
þessa fjármuni og eigi að skoða
almenna niðurfærslu skulda
verður að opna á þann mögu-
leika að lífeyrissjóðir landsins
beri hluta af þeim byrðum. Fari
sú umræða ekki af stað og fáist
botn í hana mun ríkisvaldið ólík-
lega leggja fram tillögur þess
efnis að um almenna skuldanið-
urfellingu verði að ræða enda er
ríkissjóður varla aflögufær hvað
það varðar. Svo einfalt er það.
Jafnframt er mikilvægt að um
þessi mál verði rætt á magn-
bundinn hátt – þ.e. að almenningi
verði gerð grein fyrir um hvaða
fjárhæðir er að tefla. Er verið
að fara með heildarskuldastöðu
heimilanna úr einhverjum 2.200
- 2.300 milljörðum (þessi upp-
hæð er sennilega í kringum bók-
færða skuldastöðu heimilanna) í
1.500 eða 2.000 milljarða króna.
Á þessu tvennu er mikill munur.
Í þessu sambandi er ennfrem-
ur mikilvægt að almenningur
geri sér grein fyrir að með því
að spara fjármuni (í gegnum líf-
eyrissjóðakerfið) er í raun verið
að fresta neyslu – það er verið að
taka hluta af launum einstakl-
inga og geyma þá til seinni tíma.
Stóra spurningin í dag er hvort
almenningur telur skynsamlegt
að seilast í hluta þessara fjár-
muna núna frekar en að geyma
þá til elliáranna?
Þessari spurningu munu líf-
eyrissjóðirnir ekki svara – þeir
hafa engar heimildir til að leggja
slíkt til. Stjórnir lífeyrissjóð-
anna eru skipaðar annars vegar
af verkalýðshreyfingunni og hins
vegar af fulltrúum atvinnurek-
enda. Þessir aðilar í samvinnu
við ríkisvaldið þurfa að koma að
slíkri umræðu. Þetta málefni –
verði það tekið á dagskrá sem ég
reyndar efast stórlega um – ætti
því heima hjá samráðshóp þess-
ara þriggja aðila.
Hvað varðar hin efnahagslegu
áhrif af því að færa væntanlega
framtíðarneyslu (þ.e. hluta af
þeim sparnaði sem fólk á í líf-
eyrissjóðakerfinu) til dagsins
í dag eru óljós og háð mörgum
undirliggjandi óvissuþáttum. En
sem dæmi má tiltaka hjónakorn í
kringum fertugt sem hafa greitt
í lífeyrissjóð í 15-20 ár og „eiga“
sem nemur 10-20 milljónir króna
hjá kerfinu. Ef þessi hjónakorn
eru yfirskuldsett og eiga varla
til hnífs og skeiðar þá er spurn-
ing hvort baukurinn uppi á hillu
yrði ekki sóttur svo börnin
þyrftu ekki að ganga í ónýtum
skóm og slitnum buxum.
Höfundur er hagfræðingur.
Almennar afskriftir skulda
ODDNÝ
STURLUDÓTTIR
KJARTAN BRODDI BRAGASON
UMRÆÐAN | Skuldaafskriftir
R
itstjórinn á Morgunblaðinu, Ólafur Stephensen, hefur
látið af störfum sökum þess að skoðanafrelsi og tján-
ingarfrelsi er nýjum eigendum blaðsins ekki að skapi.
Þeir vilja að í blaðinu ríki þeirra skoðanir á málum sem
þeir telja að til framfara horfi. Við áskrifendur og les-
endur Moggans höfum ekki tekið eftir öðru en Ólafur hafi staðið sig
þokkalega í starfi, blaðið hafi undir hans stjórn frekar styrkst sem
opinn fjölmiðill en hitt. Og okkur sem vinnum á miðlum í eigu fyr-
irtækja sem Jón Ásgeir ræður stórum hlutum í, bregður vitaskuld
í brún: misserunum saman höfum við legið undir almennu ámæli:
að við göngum daglega til starfa eftir beinum fyrirskipunum frá
Jóni og Ingibjörgu um að við skulum hafa þessa og hina hlið uppi á
málum í umfjöllun Fréttablaðsins. Hvergi hafa þessar ávirðingar
birst ljósar en hjá einstaka blaðamönnum Moggans. Baugsmiðlar
skulu þeir heita. Og lygin lifir lengi ef hún er höfð yfir nógu oft.
Gamlar konur sögðu jafnan: „Mogginn lýgur ekki“ og fylgdi kald-
ur hæðnishlátur fullyrðingunni: „Mogginn var danskt blað fyrst í
stað, svo gerðist hann þýskt blað eða breskt eftir því hvernig stóð í
heimsmálunum, á endanum varð hann amerískt blað.“ Og svo mátti
rekja þræðina frá fjölskyldunum sem áttu blaðið inn á ritstjórn-
ina og hvernig það tengdist leynt og ljóst ráðandi öflum í íslensku
samfélagi, hvernig auglýsingamáttur heildsala, verslunar og fram-
leiðslufyrirtækja, hélt blaðinu lifandi og þannig fram þeim „áhersl-
um í ritstjórnarstefnu“ sem þeim hagsmunum var geðfelld.
Á tímabili virtist sú staða komin upp í íslensku samfélagi að hér
yrði aðeins eitt dagblað líkt og í harðsvíruðum einræðisríkjum,
rétt eins og hér væri bara einn flokkur. Mogginn varð klettur og
og undir þá trú tóku menn í Aðalstrætinu. Og í mikillætinu sem
rann vinnufólki þar á bæ í blóðið var ráðist í fjárfestingar: reist
ný prentsmiðja sem gat prentað öll íslensk dagblöð á hálfri næt-
urvakt, byggt hús teiknað af einum úr fjölskyldunni sem sæmdi
blaði hjá milljónaþjóð. En raunveruleikinn bankaði að dyrum: banki
hélt blaðinu uppi allt liðið ár þar til útgerðarkona í Eyjum lagði
fram fé til að kaupa þrotabúið með miklum afslætti: milljarðar
lágu eftir á kostnað almennings sem þá hafði þjóðnýtt bankann.
Árvakur reyndist þegar til kom vera illa rekið fyrirtæki. Mogginn
var rekinn misserum saman með bullandi tapi.
Nú er samankominn eigendahópur að Mogganum sem hefur áður
reynt fyrir sér með misjöfnum árangri í fjölmiðlarekstri á Íslandi:
Stöð 3 og DV voru síðustu hjallarnir sem þessi hópur sótti yfir: DV
drap hann með „áherslum í ritstjórnarstefnu“, stórum og tryggum
lesendahóp tókst að útrýma með einstefnu í pólitísku trúboði og
leiðindum. Og nú á að reyna enn – takist mönnum að öngla saman
í kaupverðið sem er ekki að fullu greitt. Og ekki er eigendaskráin
að fullu ljós. Né heldur hversu bankinn verður leiðitamur að þessu
sinni.
Í hinum vestræna heimi eru borgaraleg blöð í vörn. Margt í miðl-
un bendir til að þau séu liðin tíð. Aðrar leiðir taki yfir í miðlun
upplýsinga, áróðurs og skoðana. Og þá hefst kvakið um að Mogginn
megi ekki deyja. Hann sé ómissandi með morgunkaffinu, rétt eins
og morgunbænin og almættið. En hann hefur alltaf verið prívat-
bissniss fyrir hina fáu og ríku, tryggur ofbeldi heimsvaldastefnu
og auðstétta heimsins. Hann er gamall og grimmur þjónn og hefur
alla sína tíð reynst íslenskri alþýðu rándýr.
Velvakandi og hans fólk.
Örlög Moggans
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
Nýtt met?
Flóttinn mikli úr Borgarahreyfingunni
hófst þegar Þráinn Bertelsson yfirgaf
félaga sína í fússi í sumar, þótt hann
segðist hafa unnið af hei-
lindum eftir stefnu Borg-
arahreyfingarinnar.
Þegar þremennirn-
arnir svikulu, að mati
Þráins, stukku svo frá
borði í síðustu
viku – sögðu
skilið við
borgarana
en héldu
tryggð við
hreyfinguna
– batt nýr
formaður
vonir við
að Þráinn sneri kannski aftur og héldi
á lofti því sem eftir væri af heiðri
flokksins. Nú hefur Þráinn hins vegar
lýst því yfir að hann hafi ekki hug á
því. Og lái honum það hver sem vill.
Eftir stendur þingmannslaus Borgara-
hreyfing, sem líklega hefur gert sig
áhrifalausa á nýjum mettíma.
Augljóst
Í stefnuskrá Borgarahreyfingarinnar
kom fram að hún myndi leggja
sjálfa sig niður ef stefnumál-
um hennar yrði öllum náð
– „eða augljóst er að
þeim verði ekki náð“.
Hvað ætli þurfi
til að síðara
skilyrðinu verði
fullnægt?
Gunnlaugur hvergi nærri
Ranghermt var á þessum stað í
síðustu viku að Gunn-
laugur Egilsson, sonur
Tinnu Gunnlaugs-
dóttur Þjóðleikhús-
stjóra, hefði séð um
kóreógrafíu í leikritinu
Fridu. Þar var stuðst
við það sem sagði
í leikdómi Maríu
Kristjánsdóttur í
Morgunblaðinu,
en reyndist ekki á
rökum reist.
stigur@frettabladid.is