Fálkinn - 18.05.1929, Page 6

6
F Á L K I N N
OG ÞÓRSMÖRK
FLJÓTSHLÍÐ
Þverá og Eyjafjallajökull. Myndin tekin skamt fijrir innan Hliðarenda.
Áhugi manna um að kynnast
landi sínu hefix- stóruin aukist
á síðai’i árum eftii* að samgðng-
ur fóru að batna. Fyrir hálfum
mannsaldri var það dagleið á
hesti, sem nú má komast á
tveim klukkustundum í bifreið.
Og við þetta hafa opnast tæki-
færi þar sem engin voru áður,
til þess að kanna ókunna stigu
og sjá tign og yndisleik þeirra
staða, sem kunnastir eru nær-
lendis. Ferðalögin eru orðin ó-
dýrari en áður og umfram alt
ekki eins timafrek og áður.
Þegar frá eru taldir Þingvellir,
sem nú eru orðnir aðal athvarf
þeirra Reykvíkinga sem fara úr
bænum um helgar, beinast
skemtifararleiðir úr höfuðstaðn-
um einkum í tvær áttir. Annars-
vegar er Borgarfjörðurinn; þang-
að hefir löngum mátt komast
fyrirhafnarlítið, því skip hafa
gengið í Borgai'nes. Hinsvegar er
Fljótshlíðin og Þórsmörk — á-
samt Eyjafjöllum, fyrir þá, sem
lengri tíma hafa og betra tæki-
i'æri.
Fyrir xnörgum stendur Fljóts-
hlíðin og þó einkum Mörlcin,
sem einskonar æfintýraland.
Mun það sönnu næst, að þangað
hafi enginn vinur fagurrar nátt-
úru komið án þess að heillast,
ef hann hefir verið sæmilega
Bleiksárgl júf ar.
heppinn með veður. En rigning
eyðir ávalt ánægjunni við ferða-
lög, um hversu fagrar slóðir,
sexn leiðin liggur.
Áður var tveggja dagleiða
ferð úr Reykjavík í Fljótshlíð.
Nú fara menn það í bifreið á
fimm klukkustundum, — aust-
ur að Litlu Þverá, við túnfót-
inn á Hlíðarenda, að kalla má.
Lengra komast bifreiðar ekki að
jafnaði, vegna Þverár, sem graf-
ið hefir sig upp í miðjar hlíðar
þegar innar kemur, en i sumar
eru þó allar horfur á, að bif-
reiðarnar geti komist lengra, því
áin liggur ekki vestur að Hlíð-
inin nú, og má þá aka inn aur-
ana. Er þá bifreiðarvegur Fljóts-
hlíðina á enda. Annars liafa
ýmsir, sem farið hafa austur í
Hlíð með hifreiðum, látið sjer
nægja að fara að Hlíðarenda og
snúið þar við. En þeir sem það
gera fara á mis við fegursta
hluta Fljótshlíðarinnar sjálfrar,
því undir eins og komið er fyrir
öxlina innanvert við Hlíðaiænda
breytir Hlíðin um svip, eins og
síðar verður sagt frá.
Hjer verður ekki rituð nein
leiðarlýsing austur að Fljótshlíð.
Þegar komið er austur á Hellis-
heiði og skygni er gott sjest vel
á Eyjafjallajökul og Seljalands-
múla, í fjarska bak við víðlend-
ustu sljettu*landsins. Af Kömb-
um mun vera um 60 kílómetra
leið í sjónhending austur að
Eyjafjallajökli, en svo tært er
loftið, einkum eftir rigningar —-
því í þuikum vill oft þyrlast upp
ryk úr auðnunum kringum
Heklu — að jökullinn sýnist
ekki fjarlægur. I lægðinni norð-
an við jökulinn og Seljalands-
múla eru Markarfl jótsaurarnir,
sem fljótið og Þvei-á bylta sjer
á. Er það mjög breið kvos og
svo jafnlend, að vatnið getur
breytt farveg, að heita má landa
á milli og fellur ýmist mestalt
að austanverðu í farvegi Mark-
arfljóts eða að vestan í fai’vegi
Þverár. En að norðanverðu við
þessa kvos liggur Hlíðin, í aflíð-
anda lágra háls og heiða, sem
ganga til vesturs ofan úr Tinda-
fjöllum og enda í Hvolsfjalli.
Er Þríhyrningur hæstur í þess-
um hálsi og sjest langt að.
Þegar Ingólfsfjalli sleppur eru
engin fjöll í nálægð, en þeim
mun meiri er sýn til fjalla, sem
umgirða suðurlandsundii’lendið.
Nálægust eru Grímsnesf jöllin,
Búrfell, Mosfell og Hestfjaíl, þá
Vörðufell á Skeiðum, gegnt Skál-
holti, en að baki þeirra sjer til
fjalla inn í rnitt land. í austri
er Hekla, sem ekki skilur við
mann, fyr en komið er í hvarf
af hæðunum í Hvolhreppi. Veg-
urinn liggur um fiatnesju, alt
frá því að komið er niður úr
Kömbum, fyrst Ölfus, þá Fló-
ann marflatan, sem nú er sund-
ur skorinn af áveitukurðum,
sem bera frjóefni Hvítár yfir
landið, þá koma Holtin, grasgef-
in eins og Flóinn en hálsóttari,
því ásar og mýrasund skiftast
þar á. En austan Rangár ytri
breytist landið þó flatlent sje
það enn, því nú taka við sand-
ar, svo að tæplega sje stingandi
strá á köflum. Helstu graslendin
á þeirri leið eru drögin ineðfram
Varmadalslæk og vinjar vestan
Strandarsíkis. En þegar yfir
Rangá eystri er komið, tekur við
gróið land, Hvolsvöllur, renn-
sljettir móar alt austur að Hvols-
fjalli.
Stórólfshvoll stendur undir
fjallinu að vestan, en inn með
því að austan Efrihvoll, sýslu-
mannssetur Rangæinga. En á
sljettunni fyrir neðan Stórólfs-
hvol eru Garðsaukabæir, fram í
vallarbrúninni. Á háum hól
fram undir Þverá sjest stakur
bær, Dufþaksholt; sem nú er
venjulega kallað Dufþekja. Ligg-
ur nú leiðin meðfram hliðum,
til suðausturs og eru þar sveita-
skil Hvolhrepps og Fljótshlíð-
ar. En þegar komið er fram hjá
Núpi, reisulegum býlum tveim-
ur, undir háum hrekkum, sveigir
vegurinn til austurs og blasir nú
við Fljótshlíðin til vinstri hand-
ar, en til hægri sjer yfir Þverá
og aurana og bak við þá Selja-
landsmúli neðst en síðan Eyja-
fjallajökull, en fyrir miðju blas-
ir við Goðalandsjökull. Suður
undir Seljalandsmúla má sjá
hvítan stólpa í hamraveggnum,
það er Seljalandsfoss. En nokkru
ofar er lágt fell á aurunum,
Litli Díinon og skamt þar fyr-
ir norðan annað hærra, Stóri
Dímon eða Rauðuskriður, sem
svo hjetu til forna.
Vegurinn liggur víðast hvar
niðri á jafnsljettu, og eru á
hægri hönd baklcar Þverár, en
mikið hefir brotnað af þeim á
síðari árum vegna ágangs árinn-
ar, sem fellur þarna tíðast vatns-
mikil með stríðu falli. En á
hægri hönd tekur við röð af býl-
um, og eru þar mörg reisuleg.
Rjett fyrir austan Núp er Breiða-
bólstaður, prestssetur Fljótshlíð-
inga, sem stendur austan við
Flókastaðagil; er þar eitt af
stærstu túnum á landinu. Þá eru
Sámstaðir austar, þar er marg-
hýlt og á einu býlinu hefir
Klemens Kristjánsson kornrækt-
arlilraunir sínar og frærækt, sem
lánast hefir svo vel. Geta menn
því sjeð „bleika akra“ þegar á
líður sumar í Fljótshlíð, eins og
forðum. Kollabær og Torfastað-
ir eru nokkru innar og þá Teigs-
bæirnir, alt stórar jarðir, auk ým-
isra fleiri, sem of langt yrði upp
að telja. Þeim sem vita vilja
deili á bæjarnöfnum má ráða til
að hafa með sjer uppdrátt her-
foringjaráðsins yfir Hlíðina. Er
þá tækifæri til að sjá ýmsa bæi,
sem kunnir eru af Njálu.
Rjett fyrir neðan frægasta
sögustað sveitarinnar, Hlíðar-
enda, er að venju endastöð bif-
reiðanna; eru þar 125 kílómetr-
ar frá Reykjavík. Stendur bær-
inn hátt uppi í hlíðinni, sem er
þar mun brattari en utar. Á
Hlíðarenda er nú kirkja, og varð
bærinn kirkjustaður rjett fyrir
aldamótin, er lagðar voru niður
kirkjur á Teigi og á Múla. Gaml-
ar minjar eru fáar á Hlíðarenda,
þar sjest að vísu nokkuð til
gamalla rústa, en hve gamlar
þær eru, verður eklti úr skorið.
Til eru þar þó ýms örnefni og
gömul hleðsla er þar við bæinn,
sem talin er vera leifar af skála-
veggjum Gunnars. Spölltorn fyrir
ofan Hlíðarenda er Gunnars-
haugur svonefndur, en öllum
ber saman um, að eigi komi til
mála að G,unnar hafi verið
heygður þar; er þetta grjóthóll,
sem aldrei hefir verið í grafið.
En þó fátt sje til minja um
forna daga á Hlíðarenda sjálf-
um, þá bætir útsýnið þaðan
þetta upp. Frá Hlíðarenda má
líta yfir hjartað úr hinum fornu
slóðum Njálssögu, Landeyjar og
Bergþórshvol, Vörsabæ, Gunnars-
Útsýni úr Stórenda i Þórsmörk