Fálkinn - 22.11.1930, Side 3

F A L K I N N
8
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjórar:
Vilh. Finsen og Skúli Skúlason.
Framkvæmdastj.: Svavar Hjaltested.
Aðalskrifstofa:
Bankastræti 3, Reykjavik. Simi 2210.
Opin virka daga kl. 10—12 og 1—7.
Skrifstofa í Oslo:
Anton Schjöthsgade 14.
Blaði'ð kemur út hvern laugardng.
Áskriftarverð er kr. 1.70 á mánuði;
kr. 5.00 á ársfjórðungi og 20 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverö: 20 aura millimeter
Herbertsprent, Bankastræti 3.
Skraðdaraþankar.
„Raunin er ólýgnust“ segir mál-
tækið, en samt er eins og fæstir
kunni að meta sannleiksgildi þess.
Reynslan lýgur ekki, — það eru allir
sammála um.
En samt gengur manni svo illa að
læra af reynslunni. Það er ekkert við
því að segja, þó að menn fari viltir
vegar þegar þeir eru að reyna eitt-
hvað i fyrsta sinn. Þau mistök verða
ekki til ónýtis, því þau hafa fært
manninum nýja reynslu, sem hann
þekti ekki áður. En þegar hann gerir
sömu mistökin í annað sinn, þá er
honum engin vorkunn. Þá er hann
flón, sem ekki verður við hjálpað.
Nú er það svo, bæði hjer á landi
og annarsstaðar, að sá skaði, sem
menn baka sjálfum sjer og öðrum,
með mishepnuðum tiiratíjium til ný-
mæla er hverfandi i samanburði við
hinn, sein orsakast af þvi, að menn
kunna ekki að hagnýta sjer
fengna reynslu. Iijer á landi er til-
tölulega fátt af mönnum, sem verja
tíma sínum, hugsun og fjármunum
til þess að ráðast út á ókunnar braut-
ir. En fjöldinn gerir sjer hagsmuna-
tjón og ergelsi með því, að sýna
þann ]}ráa að klifa í sífellu á því,
sem reynslan hefir sýnt að er óhag-
vænt, en skjóta skollaeyrunum við
hinu, sem sannað hefir verið, að
sje arðvænlegt og líklegt til bóta.
Aðalatvinnuvegir þjóðarinnar hafa
stofnanir, sem inna það lilutverk af
hendi að #sýna almenningi dóm
reynslunnar; vara menn við því, sem
gefið hefir slæma reynslu en brýna
fyrir mönnum liitt, sem gefið hefir
góðan árangur. Þessar stofnanir
taka vísindin i ])jónustu sína og vís-
indin eru ekki annað en niðurstaðan
á reikningsdæmum reynslunnar. En
tslendingar eru ekki ennþá komnir
lengra áleiðis en svo, að þeir gabb-
ast að vísindunum og virða niður-
stöður þeirra að vettugi og breyta
þvert gegn þeim. Sumir menn eru
svo miklir sjálfbirgingar, að þeir
þykjast altaf vita best, jafnvel þó að
álit þeirra gangi í berhögg við lög-
mál náttúrunnar. Þeir fara að eins
og mennirnir, sem forðuin brendu
speking lifandi fyrir að halda þvi
fram, að jörðin snerist kringum sól-
ina.
En ])að verða allir að gera sjer
Ijóst,’að’öll framför liggur í því, að
kunna að hagnýta sjer reynsluna. Sá
sem ekki kann það, er eins og Sisi-
fos. Hann veltir i sífellu sama stein-
inum upp sömu brekkuna og æfi
. hans lýkur á sama stað og hún byrj-
aði.
Vltisvatnlð.
Maður nokkur í Rúmeniu Kuiszek
frá Sadova tilkynti lögreglunni ný-
lega að stolið hefði verið frá sjer
185.000 leium. Sagði hann flökku-
mann einn hafa gert það. Hefði
flökkumaður þessi verið hjá sjer á-
samt tveimur konum, sem voru í
fylgd með honum. Einhverju sinni
þegar hann ekki hefði vitað af hefði
svo flökkumaðurinn getað náð pen-
ingunum úr skáp Kuiszeks. Sem
skýringu á þvi hversvegna hann
hefði haft svo háa fjárhæð heima
gaf hann það að hann hefði fengið
þessa peninga lánaða til þess að
greiða með veðmál nokkurt. Rann-
sókn sem fram fór í málinu leiddi
einnig í ljós að maðurinn hafði rjett
að mæla.
Lögreglan fór strax á stúfana og
ljet auglýsa eftir flökkumönnunum.
Og brátt kom tilkynning um það
frá Facsani að lýsing sú, sem birt
hafði verið á flökkumönnunum bæri
vel heim við mann sem þar væri
búsettur.
Kuiszek var kallaður á fund lög-
reglunnar og var hann beðinn að
fara til Facsani. Hann þóttist fyrst
ekki geta farið af þvi að hann hefði
enga peninga, en ljet þó til leiðast
og fór af stað. Hann fór ekki á fund
lögreglunnar í Facsani fyr en dag-
inn eftir að hann kom. Voru honum
sýndar flökkukonurnar sem náðst
höfðu og þekti hann þær strax. Þær
játuðu að þær hefðu leikið á Kuis-
zek, en neituðu að hafa stolið frá
honum. Þær sögðu að flökkumað-
urinn, sem ekki hafði fundist, Beg-
dan að nafni hefði hitt Kuiszek á
veitingahúsi og sagt honum að lög-
reglan væri á hælunum á sjer af
þvi að hann gæti tvöfaldað ekta
peningaseðla með einskonar „vitis-
vatni“. Þeir drukku saman Kuiszek
og Bogdan og komu sjer saman um
að Bogdan skyldi koma til Sodova
og tvöfalda seðlabirgðir Kuiszeks.
En hann átti að vera búinn að út-
vega pergamentpappír og annað
sem nauðsynlegt væri til framleiðsl-
unnar.
Fyrsta kveldið fékk Kuiszek
flökkumanninum tuttuguleia seðil til
reynslu og Bogdan tók að þylja alls-
konar galdraþulur. Hann gróf dálita
holu í garðinn og peningaseðiltinn
var lagður þar niður í ásamt dálitl-
um snepli af pergamentpappír af
sömu stærð og hinn seðillinn. Fyrst
var honum þó dýft niður i vítisvatn-
ið. FlökkiHnaðurinn sagði að um-
myndunin tæki þrjá daga. En Kuis-
zek var ákaflega óþolinmóður mað-
ur og að þrem tímum Iiðnum vill
hann fá að sjá hvernig gangi með
breytinguna. Flökkumaðurinn getur
með brögðum skift uin pappírinn og
annan seðil, sem hann hafði á sjer,
án þess nokkur taki eftir, og fær
svo Kuiszek báða seðlana.
En nú vill Kuiszek ekki gera sjer
að góðu að láta flakkarann fást við
að galdra fram 20 leiaseðla. Nei,
hann vill fá meira. Helst vildi hann
fá heila miíjón í 1000 léiaseðlúm og
lofar að koma með stóra upphæð
eftir nokkra daga. Hann fær lánaða
peninga hvar sem hann kemst hönd-
um undir og getur á þennan hátt
safnað saman 185,000 lei.
Nú er grafinn sæmilega stór gröf
og frú Kuiszek er látin klippa til
pergament seðla og dífá þeim nið-
ur í vítisvatnið. Loksins er svo 185.
000 leiunum komið vel fyrir í gröf-
inni og síðan eiga þeir að liggja þar
i þrjá daga og tvöfaldast. En þegar
flökkuinaðurinn ekki gerir neitt vart
við sig þar að þessum dögum liðnum
stingur Kuiszek sjálfur aftur upp
gryfjuna — breytingin hefir gerst
i öfuga átt allt er orðið að perga-
mentpappír.
Flökkukonurnar náðust en lögregl-
an leitar ennþá að Bogdan.
----x----
Ókunna stúlkan.
1 Bogota liöfuðborg Columba-lýð-
veldisins hefir fólk um tíma skifst
mjög í tvo flokka, „Martistana“ og
„Antimartistana". Nöfn þessi hafa
engar stjórnmálaskoðanir á bak við
sig en eiga rót sína að rekja til all-
mikilla málaferla, sem ennþá standa
yfir. Það sem um er deilt er hvort
stúlka ein, Marta Diaz Corredor eigi
rjett til of fjár, sem hún gerir til-
kall til, eða hvort hún sé hreint og
beint svikakvendi.
í bæ, sem heitir Zipaquira bjó
fyrir mörgum árum siðan óðalsbóndi
Celestino Diaz að nafni ásaint konu
sinni og dóttur. Dag nokkurn þegar
telpan var 13 ára að aldri hvarf
hún skyndilega. Var talið víst að
hermannaflokkur einn hefði numið
hana á burt. Var þá mikið um her-
ménn og mjög óeirðasamt í Colum-
bia. Foreldrarnir dóu bæði um svip-
að leyti. Höfðu þau falið einum ætt-
ingja sinna að annast hin geysimiklu
auðæfi sin, sem þau arfleiddu dótt-
ur sína að. Féð óx með ári hverju
og ættingjarnir voru farnir að gera
ráðstafanir til að láta búa til yfir-
lýsingu um það að Martá væri dauð
svo þeir gætu sjálfar seilst til pen-
inganna. En einn góðan veðurdag
kom stúlka nokkur ung á fund mála-
færslumanns eins í Zipaquira, sagð-
ist; hún heita Mnrtn Correador Diaz
og vilja fá arf sinn. Ókunna stújkan
sagði að hún hefði verið þjónustu-
stúlka í afskektri sveit og ekki haft
hugmynd um að hún væri dóttir
óðalsbóndans. Fyrir stuttu hefði
komið til hennar aldraður maður
og sagt henni hvernig i öllu lægi.
Allir ættingjarnir gerðu náttúrlega
það scm þeir gátu til þess að fá
ungu stúlkuna dæinda sem svikara.
Þegar þetta fréttist um bæinn fóru
biðilsbréfin að streyma til hennar
livaðanæfa að. En nú gerði hún það
sem hún hefði átt að varast. Hún
tók nokkuð af eigunum og seldi og
kvað sig eiga. Var hún kærð fyrir
svik.
Tvö hundruð vitni hafa verið köll-
uð í málinu. Mörg þeirra hafa lagt
eið út á að liún væri hin horfna
Marta Diaz, en önnur hafa staðið á
því fastara en fótunum að hún hjeti
Nicto Cortez. Bæði nöfnin er sann-
söguleg. Móðir Cortez var kölluð
fyrir réttinn og bar það að unga
stúlkan væri dóttir sin. Ókunna
stúlkan sagðist aldrei hafa sjeð
gömlu konuna fyrri og að ættingjar
sinir mundu hafa mútað henni til
að fara með rangan framburð. Blóð-
prufa sem tekin var af ungu stúlk-
unni gat ekki ráðið gátuna. Loksins
Sinclair Lewis.
I sambandi við bókmentaverð-
laun Nobels fyrir yfirstandandi
ár voru nefndir meðal annara
tveir rithöfundar, sem flestir Is-
lendingar kannast við: landi vor
Gunnar Gunnarsson og danska
slcáldið Johannes V. Jensen. víð-
kunnasti rithöfundur Dana.
Hvorugur þeirra höndlaði þó
hnossið að þessu sinni. Bók-
mentaverðlaunin hafa verið veitt
ameríkanska ritliöfundinum
Sinclair Lewis, sem hjer birtist
mynd af. Er hann orðinn kunn-
ur um heirn allan fyrir hinar frá-
bæru lýsingar sínar á lífi og
hugsunarhætti Ameríkumannsins
og eru ýmsar af bákum hans
mikið lesnar hjer á landi.
----X----
HEPPILEG INNSÖFNUNARAÐFERÐ
í lillum enskum bæ var vel stæð-
ur söfnuður, sem ekki var neitt út-
dráttarsamur til kirkju sinnar. Hann
lét að vísu nokkuð af hendi rakna,
én það voru altaf minstu aurarnir,
sem lagðir voru i gjafaskálina.
Skoti einn var nýkominn til bæj-
arins og gekk i söfnuðinn. Hann tók
fljótt eftir því hvað naumir menn
voru á fé til kirkjunnar og fann
strax upp ráð til að breyta þvi.
— Heyrið þér til sagði liann við
einn úr safnaðarstjórninni, ef þjer
viljið gera mig að gjaldkera skal jeg
lofa yður að þér skuluð hafa minsta
kosti helmingi meira í fjárhirslunni
eftir þrjá mánuði.
Tilboðið var auðvitað þegið með
þökkum, og það leið ekki á löngu
áður en tillögin fóru að aukast, og
þegar liinn ákveðni tími var liðinn
var hér um bil helmingi meira i kass-
anum en áður.
— Hvernig hafið þjer farið að
þessu, Sandyman? spurði presturinn
hann dag nokkurn.
— Það er mikið leyndarmál, svar-
aði Skotinn, en þó held jeg að jeg
þori nú samt að trúa yður fyrir þvi.
Jeg tók eftir því að fólkið Ijet sjer
oftast nægja að leggja tíeyring í skál-
ina. Þegar jeg svo fjekk peningana
á sunnudagskveldin gætti jeg þess
vel að halda tíeyringunum saman
og ekki að láta þá af hendi þegar
þurfti að borga reikninga. Þjer vitið
nú vel að i litlum bæ eins og þess-
um er ekki nema viss fjöldi af ti-
eyringum og þegar eg smátt og smátt
var búinn að safna þeim saman og
læsa þá niðri mátti fólkið til með
að gefa tuttugu og fimm aura að
minsta kosti. Svona liggur nú i þessu
öllu.
var hún dæmd i eins árs fangelsis-
vist fyrir svik.
Fólkið, sem injög er misskift í mál-
■ inu bíður nú með eftirvæntingu eft-
ir því að dónmrinn verði uppkveð-
inn, enda er það ekki undarlegt, því
arfur sá sem um er að ræða er 20
miljónir doilara.