Fálkinn - 28.08.1937, Blaðsíða 8

8
F Á L K I N N
Möðruvallaskólinn fyrir 50 árum.
Endurminningar frá árunum 1885-.87.
Eftir Árna Jóhannsson, bankafulltrúa.
(Sigurður skólameistari Guð-
mundsson á Akureyri ætlaðist svo
til, að gefið yrði i'it minningarrií
nm gagnfræðaskólann á Möðruvöil-
um og Akureyrarskóla á nO ára al-
■mæli skólans, 1930. Skrifaði hann
ýmsum gömlum Möðrnvellingum og
nemendum Akureyrarskóla 1929 og
mœltist til að þeir rituðu minning-
argreinar um skólann, veru þeirra
þar og not námsins við æfistarf
þeirra, til birtingar í minningarrit-
inu, og lagði fyrir þá ýmsar spurn-
ingar þar að lútandi. ítarlega sögn
skólans munu þeir hafa samið,
skólameistarinn og Brynleifur Tobi-
asson kennari. En þegar tit kom,
strandaði útgáfa ritsins á fjárskorii.
Bið jeg ná Fálkann fyrir minn-
ingargrein þá, er jeg reit i þessa
skyni. Á. Jóh.).
Mjer er það ánægja, að fá tæki-
færi til aS minnast MöSruvallaskól-
ans, því aS jeg tel mig eiga honum
mikiS upp aS unna.
Mjer var lofaS aS velja, hvort jeg
vildi heldur: fara á MöSruvallaskól-
ann, eSa læra trjesmíSi.
Reyndar þóttist jeg vita, aS for-
eldrar mínir vildu öllu heldur, aS jeg
iærSi handiSnina. Þau munu hafa
álitiS framtíS minni betur borgiS
meS þeim hætti. Þökk sje þeim fyrir
það og alla umhyggju þeirra og
umönnum.
En jeg valdi skólagönguna. Þótti
eitthvað meira til þess koma. Og svo
fór jeg í skólann lj? ára drengur,
Iiaustið 1885.
I>að voru fyrstu sporin mín heim-
an að, úr foreldrahúsum. Og til dval-
ar kom jeg þar ekki framar. En
blessunaóskir ástríkra foreldra og
systkina fylgdu mjer út í heiminn —
og var þess full þörf.
Tveir aðrir Svarfdælingar fóru i
skólann það sama haust: æskuvinur
minn Halldórsson á Melum og
Ágúst Jónsson í Hrappstaðakoti.
Vorum við hinir fyrstu, er skólann
sóttu úr þeirri sveit, fylgdumst að
allan skólatímann og höfðum sarn-
Jags-mötuneyti hjá Jóni bónda Ólafs-
syni á HalIgilsstö'Sum.
Það var orðið dimmt um kvöldið.
er við komum heim að Möðruvöll-
um, Svarfdælingarnir. Ljós voru í
öllum gluggum skólans og í móií
okkur glumdi einkennilega fagur og
fjörugur hljóðfærasláttur. Við vor-
um leiddir inn og upp í svefnlofí.
Þar sat maður á rúmstokk og ljek
á harmoniku af list svo mikilli, að
slíkt hafði jeg aldrei áður heyrt og
sjaldan síðan. Það var Einar Ólafs-
son frá Firði í Mjóafirði. Hópur
ungra og fjörugra sveina þyrptist
utan um okkur, hina nýkomnu;
tók einn þeirra í axlir mjer og
sveiflaði mjer í kringum sig eftir
hljóðfallinu -— og þar með taldi
jeg mig vera orðinn fullgildan
skólasvein.
Námið gekk sæmilega. Skólavistin
átti vel við mig. Má svo að orði
kveða, að mjer þætfi hver dagurinn
öðrúm ánægjulegri, þá tvo vetur,
sem jeg var í skólanum. Enda er
tæplega hugsanlegt indælla líf fyrir
heilbrigða og sæmiíega vel gefna
pilta, en að iðka skemtilegar og
gagnlegar námsgreinar, og þess í
milli að leika sjer með fjörugum fjc-
lögum. Auðvitað hlupu smásnuðrur
á vinskapinn við og við; en þær
riiknuðu upp jafnharðan.
Sjerstaklega er mjer ljúft að minn-
asl rektors, .1. A. Hjaltalíns, með
virðingu og þakklæti. Ágætari skóla-
stjóra get jeg var.t hugsað mjer.
Nje heldur betri kennara. Skráðar
skólareglur voru fáar. Og yfirleitt
var þeim fúslega hlýtt. Piltum var
Ijúft að vera skólastjóra að skapi,
af þvi að þeir fundu, að hann vildi
þeim alt hið besta. Smámunasemi,
hótfyndni og sýtingur var honum
fjarlægt. Augnatillitið nægði. Það
sást svo vel á svip hans, hvort hon-
uin likaði betur eða ver. Og yrði
einhver pilta orsök þess, að svipur-
inn þyngdist, þá átti sá hinn sami
vísa vanþóknun allra hinna. Svo vel
virtu |ieir hann og þótti vænt um
hann. Vasklegur og fagur leikur
(fair play) var honum unun; en
hverskonar bolabrögð og ragmenska
andstygð.
Kenslustundir rektors voru liinar
ánægjulegustu, og kenslugreinar
hans þungamiðja skólanámsins. Það
|>ótti þyi miklu varða, að geta stað-
ið sig sem best í þeim greinum.
Eðlilegur og góðfús myndugleiki
hans var piltum yfirleitt næg hvöt
lil ástundunar. Og vanþóknun fyrir
slæma frammistöðu kom öllu freru-
ur frá skólabræðrum, en skólastjóra.
Hann hafði eitthvert fyrirhafnar-
laust lag á því, að vekja hjá skuss-
anum rjettmæta sjálfsásökun án
nokkurrar hirtingar — og þá um
leið löngun til að gera betur.
Vafalaust var islenskan mesla
uppáhalds-kenslugrein rektors, og
vel tókst honum að vekja virðingu
og áhuga pilta á henni, þó að mis-
jafn yrði árangurinn. Hefir sú náms-
grein orðið mjer æ kærari síðan, þó
iió aldrei hafi jeg náð nema lausa-
tökum á henni. — Við enska tungu
lagði hann einnig mikla rækt, svo
og sögu íslands og islenskt stjórnar-
far („Hvernig er oss stjórnað?")
Heyrt hefi jeg það, að Hjaltalín
hafi átt að vera eitthvað „blendinn
i Irúnni", og að hann hafi átt að
hafa slæm áhrif á pilta i þá átt. —
þetta er mjer alveg ókunnugt, og
engra misindis-áhrifa varð jeg var.
Hann hafði þá föstu og fögru reglu,
að byrja hvern dag með bænahaldi
í skólanum: las sjálfur stuttan kafla
í Ritningunni og Ijet okkur syngja
sálmvers á undan og eftir.
Aðrir kennarar skólans voru þá
W. G. Spence Paterson og Halldór
Priem. Likaði mjer vel við báða
og þótti vænt um þá. En utan
kenslustunda höfðum við piltar
barla litið af þeim að segja. Báðir
kyrlátir, sjerlega prúðir og afskifta-
litlir. Jeg hygg, að um þá megi
segja, að þeir hafi verið góðir kenn-
arár, og að áhrif þeirra á pilta hafi
eingöngu verið góð.
Paterson kendi hinar ýmsu grein-
ar náttúrufræðinnar. Af efnafræði.
eðlisfræði, grasafræði og steina-
fræði mun jeg hafa haft einna minst
raunhæf not. Vildi jeg þó engan
veginn hafa verið án þeirrar fræðslu
sem jeg fekk i þessum námsgrein-
um. Mannkynssaga og landafræði
voru mjer hugþekk viðfangsefni.
Það skal sagt, Halldóri Briem til
hróss, að námsgreinar hans munu
hafa orðið mjer einna notadrýgstar,
fyrst og fremst reikningurinn; jeg
befi svo oft þurft á honum að
halda. Danskan sömuleiðis. Söng-
fræði kendi hann líka; en þá
kenslubók, sem notuð var, kunni
jtg áður. Leikfimin var ljeleg.
Magnús Einarsson organleikari á
Akureyri kendi söng og varð hann
mjög til að Hfga og fegra skóla-
lifið.
----x-----
Af því, sem þegar er sagt, er það
auðsætt, að í minni skólatíð tel jeg
pilta hafa orðið fyrir langmestum
og bestum áhrifum frá Hjaltalín
rektor, og það jafnt í kenslustund-
um sem utan þeirra.
Skólabragurinn var yfirleitt góð-
ur, glaðvær og frjálslegur. Og það
tel jeg bestan kost skólalífsins. Sam-
komulag gott milli kennara innbyrð-
is, og slíkt hið sama inilli lcennara
og pilta. Og þegar getið er glað-
værðarinnar í skólanum, má ekki
ekki gleyma að minnast rektors-
frúarinnar með viðurkenningu og
þakklæti.
Jeg hygg, að skólinn hafi veitt
staðgóða og notadrjúga undirstöðu-
mentun, svo góða, að aðrir skól-
ar geri varla betur á svo stuttum
lirna og með likum tilkostnaði.
Af námsgreinum þeim, er kendar
voru, vildi jeg engri hafa slept. En
vegna hins takmarkaða skólatima
álít jeg, að ekki hefði verið fært að
hafa þær fleiri. Margur mundi að
vísu hafa kosið fullkomnari mentun.
En hæpið er, að skólinn hefði
komið að jafn almennum notum og
orðið hefir, ef tíminn hefði verið
ákveðinn lengri.
Námið hefir komið mjer í góðar
þarfir og notast sæmilega.
----x-----
Hver áhrif skólinn hefir haft á
æfiferil minn og gengi? Um það
er spurt. Og jeg tel mig svara spurn-
ingunni besl með því, að greina hin
helstu störf, sem jeg hefi haft á
hendi, síðan skólanáminu lauk.
Þremur árum eftir að jeg útskrif-
aðist, var jeg ráðinn heimiliskenn-
ar til Þórarins Gnðmundssonar
kaupm. og konsúls á Seyðisfirði.
Var jeg (i ár bjá þeim sæmdar-
manni, við kenslu á vetrum, en
verslunarstörf á sumrin.
Þá var jeg næstu 10 árin skrifari
og fulltrúi sýslumanns og bæjar-
fógeta Jóhannesar Jóhannessonar á
Seyðisfirði, og oft settur til að þjóna
cmbættum hans. Reyndist hann mjer
einn hinn allra mesti drengskapar-
og mannkostamaður, sem jeg heíi
lcynst á lífsleiðinni, og var samveran
og samvinnan með honum mjer
ómetanlegur ávinningur. — Jafn-
framt var jeg spítala- og bæjar-
gjaldkeri Seyðisfjarðarkaupstaðar.
Þaðan flutti jeg til Reykjavíkur
1900. Var þá fyrst við ritstörf lija
hinum þjóðkunna stjórnmálamanni
Birni Jónssyni ritstjóra — síðar
ráðherra. Þar næst biskupsskrifari
hjá hr. Hallgrími biskuj) Sveinssyni,
síðasta æfiár hans, og hjá hr. Þór-
lialli biskup Bjarnarsyni, fyrsta ár
hans. Á jeg margar góðar minningar
frá samverunni með öllum liessum
mætu og mikilhæfu mönnum.
Um áramótin 1909—10 fór jeg i
Landsbankann og var þar nærfelt
10 ár, þar af tæ]> 2 ár útbússtjóri
bankaútbúsins á Eskifirði (1917—
19). Þá rjeðist jeg í íslandsbanka i
Reykjavik, og hefi vcrið þar síðan.
Hefi jeg átt í báðum bönkunum
ýmsa ágæta yfirboðara og sam-
verkamenn, og yfirleitt alla tíð ver-
ið mjög lánssamur, að þvi er hús-
bændur snertir, eins og þegar er
sýnt.
Ofurlítið hefi jeg fengist við rit-
störf og áll ýms áhugamál, svo sem
sjálfstæðismálið, bindindismál og
kristindómsmál.
Seyðfirðingar sýndu mjer ])ann i
óverðskuldaða heiður, að kjósa mig
i landsdóm. Og í stjórn Sjálfstæðis-
fjelagsins var jeg þau árin, er mesl-
ur var hitinn í sjálfstæðisbaráttu
vor íslendinga.
Það er ekki mitt að dæma um
það, hvernig jeg hefi leyst störf
min af hendi. En það þykist jeg
vita, að ekki héfði jeg tekisl þau
á hendur, ef jeg hefði ekki notið
þeirrar undirbúningsmentunar, sem
jeg fekk á Möðruvallaskóla. — Þess
vegna endurtek jeg það, að jeg lel
mig eiga honum mikið að þakka. —
Og vinarkveðju vil jeg nú senda
þeim skólabræðrum minum, sem
enn eru á lífi.
Og enn er eftir hin ljúfasta minn-
ing í sambandi við veru mína á
Möðrilvöllum: Þar kyntist jeg konu
minni, Önnu M. .1 ónsdóttur, er þá
var ráðskona Hjaltalínshjóriannö.
Og þar kvæntist jeg lienni, á höf-
uðdag 1887. Hefir hún verið og er
mjer tryggur og ástrikur förunautm
alla tíð siðan.
Árni Jóhannsson
frá Ingvörum. —
KARLMENNIRNIR BARNFÓSTRUR.
Danir hafa tekið upp það ný-
mæli, að halda námsskeið í barn-
fóstrun — fyrir karlmenn. P7r þeim
kent alt það, sem nauðsynlegl er
að vita um meðferð ungbarna. Hjer
á myndinni sjásl tveir piltar ver.i
;;ð æfa sig í að halda á börnum --
en til vonar og vara eru börnin
brúður.