Fálkinn - 15.01.1938, Side 6

()
F & L K I N N
NIK. HENRIKSEN:
RÚBÍNAR OFURSTANS.
SAGA FRÁ BYLTINGARÁRUNUM í RÚSSLANDI.
Leiin sem sá Trofini hlant altai' að
detta skriðdýr í hug .... Hann gekk
jafnan álútur; þegar engin horfði á
hann gátu augu hans verið JiæSi
eilruð og illmannleg. Örlögin höfSu
lcikiS Trofim grált .... Hann misti
bæði foreJdri sín þegar hann var
lítill snáði. Frá sjö til sextán, eða
með öðrum orðum i níu ár, hafði
hann verið á barnahæli og þar
skorli hvorki högg nje hýðingar
nje skæting. Síðan var liann fjögur
ár á veitingahúsinu „Slava“, fyrst
sem lærlingur og síðan sem þjónn.
En árið sem hcimsstyrjöldin hófst
Trofim slapp við herþjónustu
því að hann var haltur — misti
hann atvinnuna. Hann hafði nælt
ofurlítið úr peningakassanum, líka
Jiafði hann stoJið víni, svo að hon-
um var sparkað út.
Jæja, það var vandaminst að fá
nýjan starfa núna, úr þvi að stríðið
var byrjað. Núna eftir að allir æsku-
menn Jandsins voru komnir á vig-
síöðvarnar, komust þeir höltu, eiri-
eygðu og krypplingarnir til virðinga.
Og svo fjekk Trofim þjónsstöðu Jijá
Jíarbakov ofursta og tók heima á
búgarði hans.
Ofurstínn átti þrjá syni, allir voru
þeir farnir í striðið og einn var
þegar fallinn fyrir þýskri kúlu. Og
ofurstinn sjálfur, hann var örkumla
síðan i ófriðnum við Japana, sat
lengstum dags inni í skrifstofunni
sinni. Þar hafði hann hengt stóra
uppdrætti á þilin og á þeim flutti
hann títuprjóna til og frá, með
pappirsflöggum á -— þannig fylgdisi
hann með ófriðnum.
Trofim hataði ofurstann frá þeirri
stund er hann kom á búgarðinn.
Gamli brytinn fór með hann inn
i stofu ofurstans: „Hjerna er nýi
þjónninn, herra“, sagði liann. Og
ofurstinn hafði lialtrað tiJ Trofims.
rjett úr sjer fyrir framaii hann og
horft livössum augum á hann.
„Hversvegna ert þú ekki í stríð-
inu?“ spurði liann með jijósti. „Jeg
.... jeg er haltur, jeg gat þess í
umsókninni", stamaði Trofim.
„Jú, rjett er það .... Rjetlu úr
þjer .... Jeg er lialtur lika, en jeg
held þó höfði en það gerir þú ekki“.
Trofim rjetti úr sjer og leil upp
liorfði augnablik í augu ofurstans
en Jeit svo undan.
„Augun i þjer eru ekki ærleg“,
sagði ofurstinn. ,.Jæja, jeg er rjett-
látur maður. Og mjer getur skjátl-
ast. Þú verður hjer á búgarðinum
en ef það vottar fyrir nokkru óheið-
arlegu hjá þjer þá .... út með þig“.
Og í sama augnabliki fann Trofim
að hann liataði ofurstann.
Hann vingaðist ekki við neitt af
Jiinu vinnufólkinu. Það var alt fætt
og uppalið á búgarðinum. Og ofurst-
inn var einskonar goð í augúm þess.
„Hvar varstu áður en þú komst
hingað?“ spurði eldakonan hann
eitl kvöldið þegar þau voru að eta
kvöldmatinn frammi i eldhúsinu.
„Jeg var þjónn á „Slava“. Fyrsta
Uokks veitingalnisi í Moskva“, svar-
aði Trofim.
„Hversvegna hættirðu þar?“
„Jeg? Jeg þreyttist því að jeg er
Jialtur, og þá er erfitt að vera veit-
ingaþjónn“.
„Mig grunar að þú hafir slolið
þar", sagði eldakonan. „Mjer sýnist
það á þjer. Þú liefir þjófsaugu“.
Eftir það hataði Trofim alt vinnu-
fólkið. Það var aðeins ein mann-
eskja á búgarðinum sem hann hat-
aði ekki. Vera, dóttir ofurstans.
Hann elskaði hana.
Trofim hafði orðið andvaka marg-
ar nætur í litla klefanum sínum uppi
á lofti. Lá þar með augun aftur og
liJustaði á nið vindsins í trjátopp-
unum eða hvernig regnið buldi á
þakinu. Og Ijet sig dreyma.
Þá var liann orðinn foringi í ræn-
ingjalióp, sem rjeðist á búgarð Kar-
bakovs. Þeir ætluðu að drepa alla,
ofurstann, brytann, eldakonuna og
ekilinn .... alla nema Veru. Hana
ætlaði hann að hafa með sjer. — Eða
hann dreymdi að húsið stóð í björtu
báli og hann frelsaði Veru úr eld-
inum. En helst dreymdi hann að
hanii væri ræningjaforingi.
Eitt kvöldið þegar vinnufólkið sal
í eldhúsinu fjekk hann að heyra um
rúbínasafn ofurstans.
„. . . . það er enginn nema keisar-
inn, sem á annað eins rúbínasafn og
húsbóndinn“, sagði brytinn. „Það
væri hægt að kaupa tvö stórbýli eins
og þetta hjerna fyrir alla þá rúbína
.... og samt yrði mikið fje af-
gangs“
Eftir þetta dreymdi Trofim um
rúbína lika.
Tíminn leið. Ofurstinn misti ann-
an son. Hann varð magrari og magr-
ari og hár lians varð livitt eins og
mjöll. Sonarmissirinn nísti hann, og
ógæfa ættjarðar hans ekki siður.
Byltingin aéddi eins og blóðalda yf-
ir landið .... Trofim liafði farið
nokkrum sinnum i kaupstaðinn;
stundum hafði hann átl erindi þang-
að, stundum varði hann frídögum
sínum þar. Eftir byltinguna kom
hann sjerstaklega oft þangað.
Einn daginn síðsumars kom hann
lieim akandi á vagni ásamt tveimur
kunningjum sínum, Ivanov skósmið
og Petr málarasveini. Trofim liopp-
aði út úr vagninum og haltraði inn
i húsið. Brytinn var í anddyrinu.
„Skrambi varstu lengi burtu núna“,
sagði gamli maðurinn.
„En nú verð jeg enn lengur burtu“
sagði Trofim frakkur. Nú var engin
auðmýkt í augum hans lengur og
ekki lieldur eitur eða illmenska. „Nú
er jeg að fara úr vistinni. .Teg er
búinn að vera þræll nógu lengi. Nú
er jeg frjáls maður. Tímarnir eru
hreyttir“.
„Eliki geturðu farið svona fyrir-
varalaust. Það er tveggja vikna upp-
sagnarfrestur“.
„Mjer er skítsama um Jiað, liróið
þitt“, sagði Trofim frakkur. „En jeg
liefi cngan tíma til að fara að pexa
við þig .... vinir mínir liiða“.
Þegar Trofim gekk niður tröpp-
urnar með koffortið sitt í hendinni
kallaði eldakonan til brytans: „Þú
ættir að rannsaka koffortið hans.
Flann hefir þjófsaugu“.
„Haltu þjer saman, grápadcfan
þín“, sagði Trofim fokvondur og fór.
Hún hafði víst rjett að mæla, elda-
konan .... Það voru nokkrar silf-
urskeiðar, öskubikar úr silfri og sitt
af hverju í koffortinu hans Trofims
og það var eign Karliakovs ofursta.
Ekillinn stóð á hlaðinu þegar Tro-
l'im steig upp í vagninn. „Erlu að
fí.ra?“ spurði hann, eins og honum
stæði á sama.
„Já, nú er jeg frjáls maður“, svar-
aði Trofim hreykinn.
„Það var gott að losna við ]}ig",
sagði ekillinn rólega.
,,/Etli jeg komi ekki at'tur", hvæsti
Trofim. — Og hann hjell loforð sitt.
Það var ömurlegt haustkvöld. Snjó
aði og rigndi í senn og snjórinn sem
t'jell varð að krapa um leið. Vind-
urinn hvein og ýlfraði. Fólkið á
búgarðinum var liáttað og klukkan
var ellefu þegar byrjað vr að lemja
á hurðina. Brytinn spratt fram
úr rúminu, tindi eitthvað á sig og
fór til dyra.
„Hver er þar?“ spurði hann.
„Trofim Lisin umboðsmaður",
svaraði rödd fyrir utan dyrnar.
„Ljúkið upp, annars sprengjum við
upp hurðina!"-
Brytinn skimaði sitt á hvað ger-
samlega ráðalaus: svo signdi hann
sig og opnaði. „Ert Jiað þú, Trofim?“
spurði hann forviða.
„Það er Trofim Lisin umboðs-
maður, sem þú sjerð“, sagði Trofim
með þjósti, ýtti gamla manninum tii
liliðar og skálmaði inn. Á eftir hon-
um komu sex menn með byssur i
höndunum.
„Hvað viljið þið hingað?" spurði
brytinn skelkaður.
I sama bili kom ofurstinn í slol ••
rokk niður stigann. „Hvað gengur á
ltjer?“ spurði hann.
„Það er þessi Trofim ....“' tók
gamli brytinn til ináls, en Trofim
tók fram í: „Það er jeg. ., Lisin um-
boðsmaður. Við erum hingað komnir
til að taka yður fastan .... við höf-
um sem sje komist að því, að sonur
yðar er liðsforingi í hvíta hernum.
Jeg ætla að yfirheyra yður á morg-
un. Og nú verður settur vörður
fyrir utan dyrnar lijá yður og þjer
verðið skotinn ef þjer reynið að
flýja“.
Ofurstinn svaraði ekki einu orði.
Sneri sjer undan og fór að labbn
upp stigann.
„Er Vera dóttir yðar heima?“
kallaði Trofim á eftir lionum.
Ofurstinn svaraði ekki.
„Jeg þarf nefnilega að spjalla við
liana, he he he“.
Ofurstinn Iirökk við, en Jiann lijelt
áfram án þess að líta við. Brytinri
fór á eftir lionum. Þegar ofurstinn
koin inn í svefnherbergi sitl sneri
hann sjer að brytanum og sagði
óðamála:
„Viltu gera mjer mikinn greiða.
Mesta greiðann, sem þú hefir nokk-
urntíma gert mjer á æfinni?“
„Já, herra“, sagði gamli maðurinn
með tárin í augunum.
„Þú verður að bjarga dóttur
n inni. Ekitlinn og þú verðið að
koma henni yfir landamærin undir
eins i nótt. Og jeg liefi skilaboð til
Jiennar sem ]ni verður að flytja
henni undir eins og liið eruð kom-
in yfir landamærin“.
Hann laut fram og hvíslaði ein-
hverju i eyrað á þjóni sínum. Svo
kystust gömlu mennirnir og bryt-
inn fór út. Það var kominn maður
á vörð fyrir utan dyrnar.
Ofurstinn settist á rúmstokkinn,
dró út skúffuna á náttborðinu og
tók upp gamla ljósmynd og gulnaða.
Þarna á myndinni sat hann sjálfur
i einkennisbúningi majórs, kona".
Iians sat við liliðina á honum og
hörnin þeirra fjögur stóðu kringuiv:
þau. Elsti drengurinn, hann sem
haí'ði fallið fyr, stóð bak við löðiir
sinn og lagði hendina á öxlina á
honum.
Og svona sat ofurstinn all i nótl-
ina og starði á göihlu ljósmyndina,
en gamlar endurminningar komu og
fóru.
.... Trofim hafði sofið i legu-
bekk i bókastofunni. Þegar hann
vaknaði skein sólin i gluggana, veðr-
ið var orðið ágætt. Ilann fór fram
á ganginn, staðnæmdist sem snöggv-
ast fyrir framan stóra spegilinn og
skoðaði sig vandlega. Reigði sig. He
-lie. Hann var siður en svo ó-
myndarlegur í einkennisbúningnum,
með skammbyssubeltið um sig miðj
an og fín reiðstígvjel á fótunum.
I-eiðinlegast að hann skyldi vera
haltur. Vera gat hrósað liappi að fá
annah eins mann og hann, umboðs-
mann og alt eftir því. Hermennirnir
hans lágu sofandi frammi í anddyr-
inu. Það vantaði aðeins einn, hann
sem lijelt vörð um svefnlierbeúgi
ofurstans.
„Rísið nú, fjelagar!" kallaði Tro-
fim fyrirmannlega. „Heyrðu, Petja,
. á þú í ofurstann, og þú, Frol, getur
sótt konuefnið mitt .... og segðu
gamla fíflinu, brytanum meina jeg,
að bera á liorð fyrir okkur“.
Þegar ofurstinn kom inn í bóka-
síofuna stóð Trofim við gluggann
og horfði út. Hann hafði hendurnar
fyrir aftan bak og vaggaði sjer sitt
á hvað. Hann liafði sjeð háttsetta
liðsforingja gera það.
„Góðan daginn, fjelagi Karbakov“,
sagði hann. „Gerið þjer svo vel að
tylla yður, við þurfum að skrafa
cíálitið saman. Þú getur farið, Petja“.
Þegar hermaðurinn var farinn laut
Trofim fram og livíslaði kumpánlega
„Vitið þjer, ofursti minn góður, að
Jijer eruð í slæmri klipu núna ....
Ef Jijer komið í bæinn á annað borð
.... þá verðið þjer skotinn. Það er
enginn vat'i á þvi“.
„Jeg geri ráð fyrir því“, svaraði.
ofurstinn rólega.
„Þjer eruð gamall maður en eigi
að síður mun yður langa til að lifa
ciálítið lengur“, sagði Trofim. „Og
jeg skal hjálpa yður. Jeg gct komið
yður yfir landamærin .... áður en
við vitum erum við háðir hinumegin
.... he—he . . . . “
Ofurstin leit forviða á hann: „Er
yður alvara að ætJa að gera það?“
spurði liann. „Og hver er ástæðan?"
„Astæðurnar eru eiginlega tvær
.... Vera og .... þessir frægu
rúbinar yðar. Vera á að verða kon-
an min en rúbínunum skiftum við
á milli okkar .... Jiað verður eins-
konar heimanmundur Veru, sem jeg
fæ, skiljið Jijer .“
Ofurstinn starði lengi á Trofim.
Svo brosti hann. „Þjer eruð þraut-
frekur hundingi .... Sá frekasti.
sem jeg liefi nokkurntíma fyrir
hitt“.
„Viljið þjer ekki taka svona göf-
ugmannlegu boði?“ spurði Trofim
forviða. „Ef við flytjum yður í bæ-
inn liá verðið þjer skotinn umsvifa-
Inusl, og dauður maður hcfir ekkert