Fálkinn - 12.03.1938, Blaðsíða 4

4
F ÁLKIN N
„SÆNSKI NÆTURGALINN"
í liaust voru liðin fimtíu ár
síðan l'rægasla söngkona Norð-
urlanda fyr og siðar, og fræg-
asta söngkona veraldarinnar á
sinni líð, dó. Og i þessari viku
eru hundrað ár liðin síðan þessi
sama söngkona kom í fyrsta
skifti franr í leikhúsi í Stokk-
hólmi. Um liennar daga var
grammófónninn ekki til, og
þessvegna hefir rödd hennar
ekki gcymst þeim, sem nú lifa.
Og samt hefir Jenny Lind ekki
gleymst. Svo miklir voru yfir-
burðir hennar og svo frábær
I ist hennar að énn stendnr
ljómi af minningunni.
Það haí'a liinsvegar geymst
ilarlegar lieimildir um Jennv
Lind, lisl liennar og mannkosti
í ýmsum hókum, sem um hana
hafa verið skrifaðar. Svo marg-
ir liafa fundið sig knúða lil að
skrifa æfisögu þessarar merku
og sjerstæðu konu, að það væri
mikið verk að lesa það alt. En
ítarlegusl mun æfisaga sú, sem
kom út 1891 eftir Englending-
ana H. S. Scott-Holland og W.
S. Rookstro. A íslensku mun
lítið Jiafa verið uin Jenny Lind
skrifað og 'er því ekki úr vegi
að rekja æfi liennar í fáum
dráttum nú, í sambandi við það,
að hundrað ár eru liðin frá ])ví
að hún sön,g opinlrerlega í fyrsta
skifti. — —
Johanna Maria Lind hjel hún
rjettu nafni, þó að kunn vrði
liún undir nafninu Jenny og
gengi jafnan undir þvi síðan.
Hún fæddist í Stokkhólmi (5.
október 1820 og sýndi sem barn
frábæra sönghæfileika. Hún var
ekki nema níu ára þegar söng-
kennari nokkur, Crælius að
nafni heyrði hana syngja og
fanst svo mikið til um að hann
fór með hana beina leið á kon-
unglega leikliúsið í Stokkhólmi
til þess að láta forráðamenn
óperunnar heyra til hennar.
Forstjórinn neitaði i fyrstu al-
gerlega að eyða tíma sínum í
að hlusta á þennan stelpugepil,
sem var bæði veimiltítuleg og
alls ekki lagleg. „Og hjer er auk
þess ekkert barnahæli heldur
konunglegt leikhús“, sagði liann.
En Crælius sat við sinn keip og
staðhæfði, að Jenny litla hlyti
að verða heimsfræg ef henni
væri sómi sýndur, svo að for-
stjórinn ljet loks tilleiðast að
hlusta á eitt lag. Og þá kom
annað liljóð í strokkinn. For-
stjórinn varð svo hrifinn, að
hann tók telpuna þegar í leik-
hússkólann og fjekk hún þar
alla kenslu á ríkisins kostnað.
Nú hófst söngnám liennar og
hún hafði 'ágæta kennara. IJún
var eklci nema tíu ára þegar hún
fjekk fyrstu barnahlutverkin á
leikhúsinu og þótti hún leika
— JENNY LIND —
með svo miklum skilningi og
syngja af svo mikilli tilfinningu
og rjettri túlkun á þvi sem hún
fór með, að orð var a gert. Hún
var talin undrabarn og vakti
stórkostlegt umtal í borginni.
Hún þólti svo frábær leikari
að hún var orðin kunn fyrir
leik löngu áður en hún varð
fræg fyrir söng sinn. Þessi árin
á leikliúsinu ljek hún að jafn-
aði og oft í leikritum, sem sjer-
slaklega voru samin fyrir hana.
En jafnframl stundaði hún söng
námið af kappi og tók undra-
verðum framförum, og bjó sig
undir að syngja í óperum.
Og þess var ekki langt að
bíða, að henni yrði trúað fyrir
sönghlutverki. Hún hafði í mörg
ár hafl sjerstakar mætur á hlut-
verki Agathe í óperunni „Frei-
schutz“ eftir Weber, sem þá
var tiltölulega ný af nálinni
(var fyrst sýnd 1821) og það
varð líka þelta lilutverk, sem
hún kom fyrst fram i. Hún var
þá 17 ára. Þann 7. mars 1838
söng liún hlutverkið i fyrsta
sinn á Stokkhólmsóperunni —
og varð það upphaf eins hins
æfintýralegasta söngferils, sem
til er í veröldinni.
Þetta var — leiklega sjeð —
vandasamasla hlutverkið, sem
hún liafði fengist við, því að
áður hafði hún ekki leikið
dramatisk hlutverk. Hún var
heldur ófim og klaufaleg á æf-
ingunum undir frumsýninguna
og þorði varla að Iireýfa hönd
eða fót. En á írumsýningunni
sjálfri var eins og skeð liefði
kraftaverk. Það var eins og liún
væri gripin af guðmóði, sem
löfraði alt og alla. Hún rann svo
sjálf inn í hlutverkið, að liún
gleymdi sjer að fullu. Það var
ómögulegt að sjá að þetta væri
leikur, heldur var það brot úr
lífssögu, sem var að gerast.
Röddin var unaðsleg og leikur-
inn svo hrífandi að allir heill-
uðust og löfruðust.
Þessi sýning varð stórviðburð
ur í sögu Stokkhólmsóperunnar
og þó enn stærri í sögu Jenny
Lind sjálfrar. Hún liafði nú sjálf
sannfærsl um, bve mikil gáfa
henni hafði verið gefin og var
ekki i vafa um, hvaða lifsbraut
hún ætti að velja. Nýr heimúr
hafði opnast henni. IJún var í
einu vetfangi orðin frægasta og
dáðasta söngkona Svíþjóðar. Og
þegar hún varð tvítug gerði
Carl Joliann hana að konung-
legri hirð-söngkonu.
Þessi ár söng bún fjölda að-
alhlutverka, meðal annars í
„Vestalinden“, „Robert le Di-
able“, „Norma“, „Euryantlie“ og
„Lucia di Lammermoor“. Og
aldrei hafa Svíar baft meira
dálæti á nokkrum söngvara en
þeir höfðu á Jenny Lind þessi
árin.
En þrátt fyrir sifelda sigra og
sívaxandi dálæti ábeyrenda
fanst Jenny Lind sjálfri ýmis-
legt athugaverl við rödd sína
og var staðráðin í að bæta úr
því og læra meira. Og sjálf gerði
hún það sem lnin gat, æfði sig
og lærði, jafnframt því að hún
vann störf sín á leikhúsinu.
Lagði hún svo mikið að sjer, að
heilsa hennar fór að bila, svo
að henni varð nauðugur einn
kostur að taka sjer hvíld. A-
kvað hún að nota þennan hvíld-
artíma til að fara utan og læra
meira. 1 París var um þær
mundir Manuel Garcia, söng-
kennari með heimsfrægð, sem
þá stóð á liálindi frægðar sinn-
ar og dró enginn í efa, að hann
væri færasti söngkennari í
heimi. Til hans ákvað Jennv
Lind að fara.
Hún sagði lausu starfi sínu
við óperuna og til þess að afla
sjer farareyris fór liún í langa
hljómleikaferð um Svíþjóð og
Noreg og hafði húsfvlli hvar
sem hún kom.
Hún var uppgefin þegar hún
kom til París að þessari hljóm-
leikaferð lokinni, og fyrstu sam-
fundir hennar og meistarans
Garcia urðu ekki beinlínis gleði
legir. Hún söng fyrir hann og
hann kvað upp dóminn: „Það
svarar ekki kostnaði að kenna
yður, ungfrú, því að þjer hafið
enga rödd!“ sagði meistarinn.
Jenny Lind sagði svo frá sjálf
síðar, að á þvi augnabliki hefði
hún liðið meiri sálarkvalir en
nokkru sinni fyr eða síðar á æfi
sinni.
Garcia sagði henni, að hún
skyldi ekki syngja nokkurn tón
og helst ekki tala í tvo til þrjá
mánuði og svo skvldi hún koma
aftur.
Og hvíldin virtist hafa haft >
góð áhrif á röddina og nú byrj-
aði bún að læra hjá Garcia.
Henni fór óðum fram. Röddin
fjekk aftur sinn gamla hlæ og
þroskaðist stórkostlega og varð
sveigjanlegri. Eftir eitt ár var
Garcia búinn að ganga frá henni
eins og honum líkaði. Hún hafði
tekið stórkostlegum framförum
og gat nú sigrast á öllum tekn-
iskum örðugleikum án þess að
hafa mikið fyrir því. Og af
náttúrunnar hendi liafði hún
sálræna eiginleika til þess að