Fálkinn - 06.08.1938, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
Nýtísku tundurspillir.
Beiiiskip í Shanghaihöfn.
HERFLOTARNIR í KYRRAHAFINU
Það bar við einu sinni í gamla
daga, á friðarárunum fyrir
heimsstyrjöldina, að Vilhjálmur
Þýskalandskeisari var á sigl-
ingu og mætti þá rússnesku
keisarasnekkjunni, með Zarinn
um borð. Og hann sendi frænda
sínum svolátandi merkjaskeyti:
„Aðmíráll Atlantshafsins heilsar
aðmírál Kyrrahafsins.“
Þessar aðmirálstignir voru
í meira lagi vafasamar, enda
tókst hvorugum þessara keisara
að halda þeim. Og siðan þetta
skeyti var sent hefir rás viðburð-
anna tekið óvæntar brautir. Um
aðmíráístignina á Atlantshafinu
þarf enginn að fara í grafgöt-
ur: hún er hjá Bretum eins og
hún var þegar Þjóðverjar freist-
uðu að auka veldi sitt á hafinu.
En hvað er um Kyrrahafið að
segja — hver er aðmíráll Kyrra-
hafsins í dag?
Þeirri spurningu er ekki auð-
svarað. En ef maður yrði að
svara henni væri óhjákvæmilegt
að gefa annaðhvort Japönum
eða Bandaríkjamönnum titilinn.
Því að það eru þessi tvö stór-
veldi, sem nú berjast um yfir-
ráðin yfir Kyrrahafinu — og
reyndar um meira og fleira en
þau.
ófriðurinn í Austur-Asíu hef-
ir gefið tilefni til að hugleiða
þetta mál. Það er engum vafa
bundið, að Japanar ætla að
skapa sjer framtíðaraðstöðu í
Kína, nota hinar ríku auðlindir
þessa mikla lands sjálfum sjer
til hagsmuna og bægja hvítum
mönnum sem mest frá mörkum
austurlanda. Hvað eftir annað
hafa málsmetandi Japanar hald
ið því fram, að Japanar eigi að
vera foringjar gulu þjóðanna
í Asíu, og að hvitir menn eigi
ekki að hafa friðland þar. Og
þessar yfirlýsingar hafú stund-
um verið ærið dóígslegar. Þann-
ig sagði Takahashi í janúar
1936: „Ef Bandaríkjamenn láta
ekki af þeirri flotamálastefnu,
sem gengur út á, að auka og
vernda utanríkisverslun þeirra,
neyðist Japan til að færa út
áhrifasvæði flota síns til Nýju
Guineu, Celebes og Borneo og
setja upp nýjar flotastöðvar á
Formosa og eyjum þeim, sem
þeim voru faldar til verndar
af alþjóðasambandinu eftir stríð
ið (Marianeyjum, Karolineyjum
og Marshalleyjum)“.
Þessi orð vöktu óþægilega
athygli í Washington og senator
Pittman,' formaður utanríkis-
nefndar Bandaiákjaþingsins
rjeðist heiftarlega á ummælin:
„Jafn frekjufull stjórnmálaum-
mæli hafa ekki heyrst í sögu
aldarinnar,“ sagði hann og skor-
aði á þingið að sjá um, að ekki
yrði slegið slöku við hervarnir
Bandaríkjann/a nje slakað á
rjettmætum kröfum til verslun-
ar. En orð Pittmans nægðu þó
ekki til þess að vekja þjóðina.
Það var ekki fyr en Japanar
miðuðu fallbyssum sínum á
Shanghai og Nanking í haust,
sem almenningur í Bandaríkj-
unum er farinn að rumska og
fá meðvitund um, að eitthvað
sje að gerast i Asíu, sem eigi
aðeins geti haft áhrif á amerík-
önsk stjórnmál heldur geti iíka
haft áhrif á afkomu alþýðunn-
ar í U. S. A., ef því væri að
skifta. því að hver amei'íkansk-
ur mai'kaður, sem Japanar
leggja undir sig í Kína, táknar
aukið atvinnuleysi í U. S. A.
Og Roosevelt forseti rumskaði
við þjóðinni er hann flutti
ræðu sína i Bandaríkjaþinginu
28. janúar í vetur og boðaði ný
framlög til hei'varnamra. For-
setinn lagði þar áherslu á, að
hervarnir Bandaríkjanna væru
ekki nægilegar, þegar á það
væri litið, að flestar aðrar þjóð-
ir væru í sífellu að auka vig-
búnað sinn, og þessvegna væri
óhjákvæmilegt að auka hervarn
irnar. Þessvegna lagði foi'set-
inn það til, að auk verulegi'a
framlaga til landhersins og
flughersins væri aukning flot-
ans aukin um fimtung frá því,
sem ákveðið hafði verið og að
á árinu 1938 væi'i byrjað á smíði
tveggja orustuskipa og tveggja
beitiskipa, fyrir samtals 30 milj.
dollara, umfram aðrar skipa-
smíðar, sem ráðnar voru. Sam-
kvæml lierskipasmíðaáætlun-
inni skulu nú smiðuð 47 her-
skip, þar af 3 stór orustuskip
og 8 beitiskip, 22 hjálparskip
og þúsund flugvjelar. Er talið
að þessi aukning skipastólsins
hafi í för með sjei', að bæta
þurfi 1200 fyrii’liðum og 20,000
hermönnum við sjóliðið. Orustu
skipin verða 35.000 tonn hvert,
en beitiskipin 8—9 þúsund tonn.
Þessi aukning flotans til viðbót-
ar því, sem áður hafði verið
ákveðið kóstar 800 miljón doll-
ara, eða yfir 3 miljarða króna.
Þessi fjárveiting hefir nú vei'-
ið samþykt og þar með eru
Bandaríkjamenn komnir út á
sömu braut vígbúnaðaræðisins,
sem Evrópuþjóðirnar voru
gengnar á undan þeim.
1 vor stendur til að halda í
Kyrrahafi stórfeldustu flotasýn-
ingar, sem Bandaríkjamenn
hafa nokkurntíma haft þar, —
„stærstu flotasýningarnar í sögu
Bandaríkjanna“ — og það er
stórt orð, er menn minnast þess,
að í flotaæfingununj 1934—35
tóku þátt 200 skip, 500 flugvjel-
ar og 50.000 manns. Heræfing-
arnar verða á svæðinu milli
Aleutaeyja, San Francisco og
Havaji og eiga að sýna, að
Bandarikjamenn sjeu ekki
hræddir við að hætta sjer vest-
ur á bóginn. Þær eiga að sýna