Fálkinn - 06.08.1938, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
hvernig varist verður árás af
hendi Japana. Fyrir 15—20 ár-
um ljetu Bandaríkjamenn sjer
nægja að sýna hvernig þeir
verðust árás á Panamaskurð-
inn. En svo hugkvæmdist þeim
að flotalægið í Pearl Harbour á
Havaji væri máske ekki nógu
sterkt, ef óvinir reyndu að ná
fótfestu á Havaji og ógna vest-
urströnd Ameríku þaðan. Og
þessvegna rjeðust Ameríku-
menn i að hyggja nýtt og ram-
lega víggirt flotavigi í Pearl
Harbour og er enn verið að
efla það. Þegar Filippseyjar fá
fult sjálfstæði, 1945, verður Hav
aji vestasta vígi Bandaríkja-
manna gegn Japönum. Jafnvel
framsýnustu sjóliernaðarfræð-
ingum Bandaríkjanria mundi
ekki liafa komið þetta til hug-
ar árið 1890 þegar Bandaríkin
„keyptu“ Havaji og seltu drotn-
inguna þar — Liliuokalani, sem
að vísu var gefnari fyrir hljóm-
list en stjórnmáL — á eftirlaun.
En Bandarikjamenn komust
lengra vestur en til Havaji er þeir
tóku Filippsevjar af Spánverjum
árið 1898, sem ekki gátu varið
eyjarnar. Othúnaður Spánverja
var allur úr sjer genginn og
Bandaríkjamönnum varð harna
leikur að taka eyjarnar. Sagan
segir að Dawey aðmíráll þeirra
hafi gefið skipstjóra sínum at-
löguskipuniria með þessum orð-
um: „Þegar þjer eruð tilbúinn,
skipstjóri, getið þjer farið að
skjóta.“ Og eftir klnkkutíma
var spanski flotinn úr sögunni.
Annars langaði lýjóðverja til
að skerast í Ieikinn á Filipps-
eyjum líka. Þýsk flotadeild lá
við Malina þegar þetta gei’ðist.
Og voru mestu viðsjár með
Dawey og þýska aðmírálnum,
von Diedrichs. En siðan fyrir
heimsstýrjöldina liafa Þjóðverj-
ar verið úr leik, sem keppend-
ur um Kyrrahafið.
Hinsvegar hefir Japan, sem
eigi var talinn hættulegur keppi-
nautur 1898 komið til sögunnar
síðan og er oi’ðið mesta flota-
stórveldi í vesturhluta Kvrra-
hafsins.
í stríðinu rnilli Kína og Japan
1894—95 var japanski flotinn
að vísu góður og nýr, en alls
ekki stór. En hann breytti um
svip á næstu tiu árum. Þegar
tundurbátar Togo aðmíráls
rendu inn á höfnina i Porl Artli-
ur aðfaranótt 9. janúar 1904 og
gerðu hin mestu spell á rúss-
nesku herskipunum þar, var
öllum ljóst að nýr þátttakandi
var kominn í tölu keppendanna
um Kyrrahafið. Rússneski flot-
inn náði sjen aldrei eftir þessa
úlreið og Japanar sýndu í allri
styrjöldinni við Rússa mikla
yfirburði sína á sjó, og varð
það aldrei berax*a en i orust-
unni í Tsushijamasundi.
Eftir þann sigur fóru Japanar
fyrir alvöru að auka flota sinn.
Það er efamál hvort Bretar
hafa gert sjer grein fyrir afleið-
ingunum er þeir gerðu banda-
lagið við Japan 1902 og otuðu
undir Japana að ýfast við
Rússa. Því að það var brátt
augljóst, að Japanar ætluðu
sjer að gerast öndvegisþjóð í
Austui’-Asíu. Gx’einilegt merki
þessa var það, er Japanar sögð-
ust í lið með samherjunum í
heimsstyrjöldinni, til þess að
tryggja sjer nýlendur Þjóðverja
í Austur-Asíu. Til málamynda
tók ein bresk hei’deild þátt í
árásinni á Kiatsjau — og þegar
japanski herfoi’inginn Kamio
hjelt innreið sína í borgina var
breska herdeildin síðust í lest-
inni. Og við friðarsanmingana
fjekk Japan ekki aðeins Kiat-
sjau heldur líka hinar þýsku
eyjar — Karolin, Marian- og
Marshalleyjai’, að vísu „til um-
sjónar“ fyrir þjóðabandalagið.
Og við það færðist veldi þeirra
austur á bóginn.
Á flotamálaráðslefnunni í
Washington 1921—22 var það
samþykt að hlutföllin miili flota
Breta, Bandaríkjanna og Jap-
ana skyldi vei’a 5:5:3. Japan
kunni illa þessum úrslitum, það
vill ekki vei’a eftirbátur hinna.
Og á flotamálaráðstefnunni í
London 1935—36 heimtaði Jap-
an fult „jafnrjetti“ við hina
stórlaxana. Ameríkumenn and-
mæltu þessu og Bretar studdu
þá. Þegar Japanar fengu elcki
kröfunni framgengt fóru þeir
af fundi og lýstu yfir því, að
þeir færu því fram sem þeim
sýndist.
Ameríkumenn og Bretar gáfu
þessu litinn gaum fyrst i stað.
Þeir lnigsuðu sem svo, að Jap-
anar mnndu ekki hafa fjár-
hagslegt bolmagn til þess að
hyggja meii-a en þeir höfðu
leyfi til. En Japanar sögðu, að
Bandai’íkjamenn mundu ekki
hafa bolmagn til að keppa við
sig, þannig að þeir smíðuðu 5
skip fyrir hver 3, sem smíðuð
voru í Japan. Og þetta hefir
komið fram. Japanar hafa ým-
ist smíðað eða endurbygt gömul
skip, svo að þau eru vígfær eins
og ný, og nýjustu skip þeirra
eru sögð taka fram nýjustu
skipum Bandai’íkjamanna. —
Þannig er sagt, að Japanar sjeu
að smíða 40.000 tonna orustu-
skip, en til þessa hefir ekkert
orustuskip verið smíðað svo
stórt í heiminum. En bæði Bret-
um og Bandarikjamönnum varð
ókyrt við þá frjett.
Samkvæmt skýrslu er flota-
málaráðherra Bandaríkjanna
birti um miðjan janúar s.l. hef-
ir Japan 213 skip viðbúin. Bret-
ar hafa 195 og Bandai’ikin 119.
Af skipum Japana hafa 150
ekki náð fastsettu aldursmarki,
en 162 af skipum .Sreta og 106
af skipum Bandarikjamanna.
Bandaríkin og Bretland eiga
fleiri orustuskip en Japan, en
beitiskip.
Japan á meira af tundurspill-
um og kafbátum.
Yfiraðmíráll Bandaríkjanna,
Leahy, lýsli því yfir í sambandi
við umræðui’nar í þinginu, að
orustuskip Bandai’ikjanna væru
í ágætu standi og vel vopnuð.
En þau eru öll yfir 16 ára göm-
ul, því ,að Bandaríkjamenn hafa
ekki smíðað nein orustuskip
síðan Washingtonráðstefnan var
haldin, og 5 af þeim hefir ekki
vei’ið breytt samkvæmt nýjustu
tísku. Samkvæmt núverandi
lögum mega Bandarikin .smíða
13 ný orustuskip til 1942. Tvö
þeirra eru í smiðum, en fjár-
veiting er til fyrir öðrum tveim-
ui’. Leahy aðmíráll hefir varað
við því að láta flotann ganga
úr sjer, eins og nú er ástatt og
telur ófriðai’horfurnar miklu
meiri en í fyx-ra.
Og samkvæmt tillögum Roose-
velts foi’seta lítur svo út, sem
Bandaríkin láti flotann eflast
en ekki rýrna.
Alll með Islenskum skrpum1 «f»
Dm trjágróður.
Þegar gengið er um götur höfuð-
staðarins furðar mann á, við hvað
mörg hús vantar trje. Mörg þeirra
sýna þó smekkvísi eigendands. En
hvernig getur þá staðið á því að
trjám er ekki plantað þar? Skýr-
ingin getur ekki verið önnur en sú,
hve rótgróin er vantrúin á að trjá-
gróður þrífist hjer á landi. Nú iná
þó víða sjá hjer lagleg trje við
hús, en það er eins og menn trúi
ekki, þó þeir sjái.
Ef til vill á þetta kæruleysi gagn-
vart gróðursetningu trjáa að nokkru
leyti rót sína að rekja til þess, live
erfitt er oft að fá trjáplöntur, og á
þetta auðvitað aðallega við úti um
land.
Þegar gengið er um í Reykja-
vík, og litið á trjágróðurinn, sýna
flestir trjágarðar megna vanhirðu,
sem þó má vera að mestu leyti stafi
af kunnáttuleysi. Allmikill hluti
trjánna eru margstofna frá rótum,
og eru stofnarnir mjög misjafnlega
gildir, sem oft sýnir að þetta era
rótarskot frá ýmsum tímum, en alt
er þetta látið vaxa upp, til þess
eins, að draga merg og afl frá stofn-
unum, sem fyrir eru. Allir trjáeigend-
ur ættu að athuga, að rót trjesins er
ekki stærri þó trjeð sje margstofna,
og þegar margir stofnar eru á sömu
rót, verða þeir- að keppa innbyrðis
um næringuna úr jörðinni. Það eru
því raunverulega mörg trje, sem
hvert hindrar annars vöxt. Það er
því sjálfsagt að smáfækka stofnun-
um, og borgar það sig oftast, þvi
trjen vaxa þá í hæðina, og verða
fallegri.
Annað vanhirðu- eða vankunnáttu-
merki er það, þegar trjen, sem þó
eru einstofna neðst, eru látin skift-
ast í marga stofna þegar ofar dreg-
ur, og á svipað þar við, eins og hjer
að framan var sagt um margstofna
trjen. Þetta er þó stundum verra
að þvi leyti, að stofnarnir eru þá
oft svo þjett, að þeir geta ekki vax-
ið hver fyrir öðrum, og deyja og
feyskjast. Þetta slafar að miklu leyti
af þvi, að trje kala á vorin og næsta
ár koma þrír til sjö sprotar þar, sem
eðlilega hefði átt að vera aðeins
einn. Brátt verða greinarnar svo
þjettar, að einhverjar þeirra drep-
ast, af því lauf þeirra vantar birtu.
Þær feyskjast og er þetta kallað á
trjám, sem vaxa í miðbæ Reykjavík-
ur „að þau sjeu komin ofan í salt“,
en þegar þetta verður á trjám, sem
standa hærra yfir sjó, er því ekkert
nafn gefið. Það er því nauðsynlegt
að þynna lím trjánna, þegar það
verður of þjett huav sem er i borg-
inrti, því annars „komast þau ofan
í ,salt“. Það' verður ekki of oft end-
urtekið, að trje vaxa ekki „nema það
sje horft á þau“, eins og móðirin
komst að orði, og að þau þurfa
„leiðbeiningu" þ.e. það þarf að klippa
þau rjett, þegar þau ætla að fara að
vaxa skakt.
Þeir sem sjá fögru garðana, sem
eru við sum hús hjer í Reykjavík
t. d. garðinn hjá dr. Bjarna Sæ-
mundssyni, eða við danska sendi-
herrabústaðinn, hljóta að sjá hvílík
gerbreyting til hins betra væri ef
slíkur trjágróður væri alstaðar þar,
sem hann getur vaxið.
Flávent Flóventsson.
Ameríkumönnum er farið að of-
hjóða live ökuslysin ágerast. Og til
þess að draga úr þeim, hafa nú 27
af sambandsfylkjunum ákveðið að
setja takmörk fyrir leyfilegum öku-
hraða, en hann hefir verið ótak-
markaður til þessa. Bifreiðarnar í
þessum 27 fylkjum mega ekki aka
hraðar en 1R) kílómetra á klukku-
stund!
Japanskt