Fálkinn - 05.11.1938, Qupperneq 3

F Á L K 1 N N
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjórar:
Skúli Skúlason.
Sigurjón Guðjónsson.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested.
A ðalskrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-0.
Skrifstofa í Oslo:
Anton Schjötsgade 14.
Blaðið kemur út hvern laugard.
Áskriftarverð er kr. 1,50 á mán.,
kr. 4.50 á ársfj. og 18 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 20 aura millim.
Herbertsprent.
Skraddaraþankar.
Barlómur og gorgeir eru andstæð-
ur, og má varla á milli sjá hvor
lakari er. Því að livorttveggja er
hræsni, og miðar önnur tegundin að
því, að vekja á sjer vorkunnsemi
annara, en tilgangur hinnar er sá,
að hefja sig í annara augum. AS
gera sig aumari en maður er eða
meiri en maður er, m. ö. o. eitthvað
annað en maður er.
Það er eftirtektarvert, að maður-
inn sem raunverulega er auinur,
Smist vegna sjúkdóms, andstreymis
eðá fátæktar og umkomuleysis, ber
afarsjaldán lóminn. Hann er þolin-
móður við forlögin eða hefir sætt
sig við þau, og hann fjargviðrasi
ekki um sinn hag heldur segir
hverja sögu eins og hún gengur og
gerir hana hvorki betri nje verri,
ef hann á annað borð segir hana.
Hann gengur aldrei „út á gatnamót
og grætur framan í l>'ðinn“. Hann
her sína þjáning, en lýgur aldrei á
forsjónina, þó hún hafi haft hann
að olnbogabarni.
En barlómsmaðurinn lýgur á for-
sjónina. Og tilgangur hans með þessu
liraklega athæfi er sá, að reyna að
láta einstaka menn eða fjelög verða
sjer að forsjón, og bæta upp það.
sem hann á að gera hvort það er vit-
andi vits eða af ókunnugleika. Hann
er eins og maðurinn, scm lil að afla
sjer fjár í uppvextinum batt upp á
sjer fótinn, með líkum hætli og fje
var fótbundið forðum, og keypli
sjer hækju og sagðist vera örkuml-
aður. En jiegar hann hafði fengið
stofnfje til stórlyrirtækis í ölmusu-
gjöfum, fór hann í annað land og
varð miljónamæringur — á vöxtum
öjmúsugjafanna.
Svona aðferð er kölluð betl. En
það er barlómur, þó að almennasta
þýðingin á barlómi, sje nokkuð önn-
ur, sem sje sú, að maður, sem einsk-
is þarfnast af annara fje, reynir við
hvert tækifæri ao telja öðrum trú
um, hve illa horfi fyrir sjer og hvað
hann eigi bágt. „Altaf skyldi búniað-
ur berja sjer“, segir máltækið —
eitt af ljótustu máltækjum sem ís-
lensk tunga á. Því að jiað prjedikar
lygina. Það er í ætt við tíundarsvik-
in og önnur álög, sem hvíll hafa á
þjóðinni síðan hún var kúguð og
þóttist niega til með að ljúga, til
jiess að lifa.
Þessvegna er það, sem búmenn-
irnir þykjast engir búmenn, nema
þeir kunni að berja sjer. En þeir
vinna sjálfum sjer tjón. Því að svo
geta menn logið oft, að jieir fari að
trúa sinni eigin tífslygi sjálfir.
íslendingar.
Eftir Ólaf Friðriksson.
EYJÓLFUR KÁRSSON.
Við Grímsey er sker eða flúð,
rjett hjá landi, sem er merkilegt
fyrir það, að þar dró einn Is-
lendingur síðustu andartökin,
eftir að liafa sýnt af sjer fá-
dæma drengskap og lcjark. —
Þessi maður var Eyjólfur Kárs-
son er uppi var fyrir 7 öldum.
Ekki er mikið vitað um Eyj-
ólf. Faðir hans var Kár munk-
ur, en móðir hans Arnleif dótt-
ir Jóns Húnröðarsonar, og átti
heima á Breiðabólsstað í Vatns-
dal þegar hans er fyrst getið.
En sá bær er skamt sunnan við
Vatnsdalshóla og ekki langt
frá veginum, sem bifreiðarnar
renna um nú á aðalleiðinni
norður. Varð Eyjólfur óvart til
þess að koma af stað miklum
ljandskap milli tveggja sveita,
þ. e. Víðidals og Miðfjarðar.
Var fjandskapurinn orðinn svo
mikill að Snorri Sturluson kom
norður til að sætta. Komu báðir
aðilar fjölmennir, en æsingin
var svo mikil að Snorri rjeði
ekki við neitt og hörðust þeir
þarna. Seinna tókst Snorra þó
að sætta þá. Eyjólfur flutti eftir
þetla vestur á fjörðu og giftist
þar Herdísi Hrafnsdóttur Svein-
bjarnarsonar frá Eyri. Hann
selti bú á Stökkum á Rauða-
sandi, en þá jörð fjekk liann
með konunni. Átti hann þar i
liöggi við bóndann í Saurbæ i
sörnu sveit, en siðar keypti hann
Flatey á Breiðafirði og fluttist
þangað.
Kemur Eyjólfur næst við sögu
er hann bjargaði Guðmundi
biskupi góða úr haldi hjá Arn-
óri Tumasyni við H-vítárósa í
Borgarfirði, en Arnór ætlaði
með hann nauðugan til Noregs.
Sendi Eyjólfur einn af heima-
mönnum sínum til þess að
njósna um varðhald biskups,
og lijet sá Skúma hinh litli.
Eyjólfur kom í krapahríð, og
sótti Guðmund biskup og náði
honum undan tjaldskörinni, þó
sex varðmenn væru til að gæta
hans. Bar liann síðan biskup á
brott til sinna ínanna, en Skúma
hinn Jitli lagðist í húðfat (svefn-
poka) biskups. Tóku varðmenn-
irnir ekki eftir að biskup væri
farinn fyr en seint næsla morg-
un, er þeir undruðust að hann
skyldi ekki risa upp til hæna-
lialds eins og liann var vanur,
og fóru að gá að hverju sætti.
Skúma lá í liúðfatinu en biskup
var á brott. Varð Kolbeinn af
þessu æfur, og liætti við utan-
förina, en ekki er þess getið að
Skúma væri gert neitt mein.
Seinna var Eyjólfur með
hiskupi í Þingeyjarsýslu, en
höfðingjar söfnuðu liði og rjeð-
ust að þeim. Vörðust biskups-
menn rösklega en þoldu ekki
umsátur og urðu að gefast upp.
Atti Kolbeinn þá vald á lífi Eyj-
ólfs, en gaf honum grið, en tveir
menn voru drepnir þarna.
Biskup fór suður á land, en
komst síðar að Hólum. Brátt
höfðu höfðingjar aftur uppi
láðagerðir um að reka liann af
staðnum og gerði hann þá orð
vinum sínum að finna sig, með-
al annars Eyjólfi Kárssyni vest-
ur í Flatey. Brá Eyjólfur slcjótt
við og hjeilt á biskupsfund og
með honum Aron Hjörleifsson,
er ætíð mun verða talinn meðal
mes.tu kjarkmanna íslendinga.
Hafði Eyjólfur boðið Aroni til
sin 15 vetra gömlum. Þegar
biskupsmenn höfðu tekið sam-
an ráð sín var farið út í Málm-
ey á Skagafirði, því ekki þótti
ráðlegt að halda staðnum á
Hólum fyrir Sturlungum. En
ilt var til aðdráttar í Málmey,
því óvinirnir sátu fyi'ir þeim
er þeir komu á land. Var þá
tekið það ráð að fara heim að
Hólum og taka vistir þar, sem
biskupsmenn þóttust bafa mest-
an rjett til þeirra. Voru þeir
Eyjólfur og Aron aðalnxennirn-
ir í för þessari, ásaxxit Einari
skemming. Þeir liöfðu góðar
njósnir af Hólum og vissu að
foringi óvinanna, Tumi Sig-
hvatsson svaf þar i skála. Komu
þeir Aron þar ölluxxx að óvörum
og varð þar snarpur bardagi
er þeir brutu upp liurðir. Hörf-
uðu biskupsmenn út aftur en
lögðxx eld í skálann, og urðu
þeir Tumi að ganga út vopn-
lausir, áix þess griðunx væri
lieitið. Var þar farið illa með
Tuixia, en lianix skalf mjög því
hann var lítt klæddur, en þetta
var vetrarnótt, og sagði hann
að sjer þætti verst ef haldið
væi'i, að hann skylfi af liræðslu.
Einar skennningur vóg hann og
likaði biskupi það illa, er hann
frjetti.
Eftir þetta þótti biskupsmönn
um tryggara að flytjá til Grinxs-
eyjar og tókst sú sigling sænxi-
lega. En um sumarið sóttu
Sturlungar að þeinx á 25 skip-
uxn og voru með yfir 300
manns. Stjórnuðu þeir feðgar
ferðinni, Sighvatur Sturluson
og Sturla son hans, exx Sighvat-
ur var faðir Tmxxa. Voru hisk-
upsmenn alls 100, en vigra
manna var ekki nenxa 70. Voru
helstir þeirra Eyjólfur og Ai'on,
þvi Einar skemmingur liafði
látist af blóðnösunx.
Aron fjell óvigur í bardagan-
um, en er flótti brast í lið
biskupsnxanna, og er þeir leit-
uðu til kirkju, þustu komu-
menn á eftir þeim, en Eyjólf-
ur varð eftir í fjörunni án þess
því væri veilt eftirtekt. Fór
liaiin þá að leita Arons og fann
hann sitjandi í valkestinum.
Hafði hann lilotið þrjú sár og
eitt eftir spjótlag gegnum kinn
cg upp í góm. Spurði Eyjólfur
liann að hvort hann væri lif-
andi, en Aron svaraði, að hann
lífði, en ljeki ekki. Reisti Eyjólf-
ur hann upp og kom honum
i vog einn, þar sem hann hafði
leynt báti nxeð mönnum. Hefir
Eyjólfur sennilega ætlað að
koma Guðmundi biskupi undan
á bátnunx ef þess yrði kostur.
Sjálfur vildi Eyjólfur ekki yfir-
gefa Guðmund, en hoixum liefir
vafalaust fundist sjer hera
slcylda til að konxa Aroni und-
an, ef þes væri kostur, þar eð
hann liafði komið honum i
flokk íxxeð Guðmundi. Vildi Ai'-
on ekki fara í bátimx, nenxa
Eyjólfur kænxi líka, en hamx
sagðist þui'fa að ýta bátnunx út.
Hratt hann þá bátxxum frá, og
bað þá vel að lifa, og ekki lenda
austar en á Tjörnesi. Eix Aroix
var svo máttfarinn að liaixn
varð að sitja þar, sem liann
var konxinn, og konxst haixn og
bátsverjar til lands. En Eyjólfur
hörfaði imx í naust eitt, er haixix
sá flokk með níu eða tíu af
mönnum Sturlunga, er voi-u að
leita að biskupsmönnum. —
Spúi'ðu þeir hanix hver þar
væi’i í naustinu, en haixn sagði
þar vera Eyjólf Kársson. Sögðu
þeir að hann skyldi konxa á
fnnd Sturlu, en hann spurði
hvort griðunx væri lieitið. En
þeir neituðu því, og bað liamx
þá, að þeir kæmu og sæktu sig.
Hófst þá liiix grimmilegasta
sókn. Eyjólfur var í brynju og
liafði öxi eina mikla að vopixi,
og hann hjó af sjer spjótslögin,
exx brátl konx að því, að axar-
skaftið bilaði, og greip hann þá
ár og varðist með, og síðan
aði’a, er liin brotnaði. En þar
sem margir sækja að einunx
þarf ótt og títt að liöggva, til
þess að berja af sjer lögin, en
árar liafa aldrei þótt sjei'lega
góð vopn. Það konx því þar að
að lokum, að liann fjekk spjóts-
lag undir haixdlegginn, þar senx
brynjan hlífði ekki og gekk það
á lxol. En það senx næst skeði
kom óvinum hans á óvart, því
lxaixn fór úr vörn yfir í sókn.
Ruddist hann gegnum óvina-
lxópinn og bai'ði svo ákaft með
ái'inni, að þeir hrökluðust frá,
og komst haxin á sjávai'hakk-
ann, senx var i'jett hjá, en liá-
flóð var og steyþti hann sjer í
sjóinn. En unx leið og hann
steypti sjer franx af, kom einn
af mönnum Sturlunga liöggi á
lót lians, og það svo, að liann
fór hjer um bil af. Sýnti Eyj-
ólfur i sker er var 12 faðnxa
fró landi. Sáu þeir liaixxx skríða
upp á skerið og siðan staðnæm-
ast þar á hixjáixum, senx í bæn,
en siðan falla áfranx á grúfu
nxeð liendur frá sjer útbreidd-
ar í ki'oss.
Og þannig lá hann þegar
þeir komu róandi út i skerið,
Framh. á bls. Vt.