Fálkinn - 08.12.1939, Blaðsíða 13

F Á L K I N N
13
STRAUSS.
Frh.af bls. 5.
ákaflega miki'ð Ijráttað um tónsmíð-
R S., og en er það svo, að þegar
einhversstaðar eru fluttar einhverjar
iiinar nýrri tónsmíðar hans, þá bloss-
ar upp vandlætingasemin í „íhald-
inu“, — eða ef til vill er nú rjettara
að segja: hinum klassisku listdóm-
urum.
En þetta er gamla sagan. Um miðja
nitjándu öld og alt fram undir alda-
mót, var það Wagner, sem þótti óal-
andi og óferjandi. Efir aldamóttin er
það svo Richard Strauss, sem setur
heiminn á annan endann. Og nú er
spurt: hver verður næst fyrir skot-
hríðinni.
I'að er talað um „ófreskishátl" i
tónlistareðli R. S. og að tónsmíðarn-
ar sumar sjeu „ljótar“. Og það er satt,
að viðfangsefnin sum, sem hann hefir
tekið sjer fyrir liendur að „málá“ í
tónum og hljómum, hafa verið ærið
hryllileg, eins g t. d. söngleikurinn
„Salomé“. Textinn er gerður eftir
sorgarleik enska skáldsins Oscar
Wilde, og ekkert úr dregið. Og það
er síður en svo, að músikin gefi
textanum eftir.
En svo eru önnur viðfangsefni, sem
mönnum hefir komið saman um, að
væri dásamtega fögur. Og um það
eru menn sammála, að Slrauss sje
frábær gáfumaður og snillingur.
Og myndi svo ekki geta farið á
þá teið, þegar tímar líða fram, að
menn verði alveg sammála um tón-
smíðar R. S., eins og menn eru nú
orðnir sammála um tónsmíðar Wagn-
ers, — og dái hann umfram aðra tón-
snillinga á svipaðan hátt og Wagner
er dáður nú.
R. S. hefir samið fjórar hljóm-
drápur, en auk þess marga söngleiki
og symfónisk tónaljóð, salónverk,
sönglög, — yfirleitt fðngist eitthvað
við flestar greinar tónsmíða.
Hann hefir ferðast mikið og þykir
ákaflega mikið kveða að lionum sem
htjómsveitarstjóra.
Annar nafnkendur Strauss er Jo-
hann Strauss hinn yngri (1825—99),
Vínarvalsa-tónskáldið fræga, ög skal
hans getið lauslega hjer vegna þess,
Kvikmyndafrj et tir
að ýmsir hafa ruglað þeim saman,
Richard Strauss og honum. Báðir
voru þeir tónskáld, en annað er ekki
skylt með þeim. Johann Strauss er i
öðrum flokki tónsnillinga en þeim,
sem sagt hefir verið frá í þessum
þáttum, en var snillingur á sínu sviði.
Hann fjekst eingöngu við ljettara
hjal tónlistarinnar, danslög og gam-
an-söngleiki (operettur). Var hann
vel mentaður tónlistamaður og ágæt-
ur og aðsópsmikill hljómsveitarstjóri.
Rak hljómsveitarfyrirtæki og ferðað-
ist með hljómsveit sina viða um lönd
og var hvarvetna vel fagnað.
Hann samdi um 450 tónsmíðar og
urðu margar þeirra heimsfrægar. Má
segja, að margir valsarnir hans sjeu
orðnir klassiskir.
Þessi Strauss er miklu þektari lijer
á íslandi en Richard Strauss, því að
margaji hafa valsarnir hans glatt hjer,
ekki síður en annarsstaðar, eins og
t. d. „An der schönen btauen I)onau“,
„Wein, Weib and Gesang“, „Wiener-
blut“ o. fl., og eru sumir þeirra jafn-
vel á hvers manns vörum. Almenn-
ingur hjer kannast líka við ýmistegt
úr sumum óperettum has, t. d. „Die
Fledermaus“, „Eine Nacht in Vene-
dig“ og „Der Zigeunerbaron“.
Okkur, sem ami er að því að lilusta
á Jazz-ruglið, er það jafnan gléði og
hressing, þegar við erum inni á gilda-
skála, þar sem verið er að garga,
væla og afskræma góðar tónsmiðar,
— þegar hljómsveitin tekur sig svo
alt í einu til og kemur með glymjandi
og dillandi Straussvals.
Það er eitthvað annað.
í Butte i Montana er maður, sem
hefir kvalist af óstöðvandi hixta í
tvo mánuði og hixtar enn. Hann
heitir Edgar O’Connor. Síðan blöðin
fóru að skrifa um hixtann í honum
fær liann kynstur af brjefum með
ráðleggingum, en ekkert ráðið hefir
dugað enn. Eitt ráðið var að taka
teskeið af sykri með kloroformi,
annað að setja piparplástur á mag-
ann, þriðja að eta stóra sítrónu á
fastandi maga á morgna og fjórða
að drekka kampavín og whisky
saman. Hann hefir reynt þetta alt
en hixtar jafnt eftir sem áður.
TARZAN BJARGAR.
Innan skamms kemur ný Tarzan-
mynd á markaðinn og heitir hún
„Tarzan landflótta“ (Tarzan in Ex-
ite) og leikur Jolin Weissmuller
sundmaður aðalhtutverkið.
Þegar Weissmiiller var drengur
var hann svo táplítill, að hann gat
ekki teikið sjer með öðrum börnum.
Þá var ])að að læknir gaf foreldrun-
um það ráð, að þau skyldu láta
John litla læra að synda. Gekk það
illa í fyrstu, en bráðum kom á dag-
inn, að hann var besta sundmanns-
efni. Er hann var orðinn fræg-
ur sundmaður fór hann að leika
í kvikmyndum, en þess á milli
er hann björgunarmaður við bað-
staðina í Santa Monica, og nær í
óvant fólk, sem hefir hætt sjer of
langt til liafs. Hjer sjest Tarzan
vera að snæða morgunverðinn sinn.
CHOPIN SEM JAZZ-TÓNSKÁLD.
Joan Crawford hefir nú látið sjá
sig i dansmynd frá Metro, eftir
fimm ára htje. Heitir myndin „Stund
freistingarinnar“ (Shining Hour) og
dansar Joan þar mjög erfiða dansa.
Hljómleikarnir i myndinni eru upp-
runalega eftir Chopin, en Wienar-
tónskáldið Franz Waxman hefir
snúið þeim upp í „tango, rumbu
foxtrott og swing“ með því að breyta
hrynjandanuni og nota jazzhljóðfæri.
Mótleikari Joan Crawford í mynd
þessari er Melwyn Douglas og sjást
þau hjer á myndinni. Joan Craw-
ford var upprunalega dansmær á
fjöllcikhúsi og dansfimi sinni átti
hún að þakka, að hún komst að kvik-
myndaleik. Fyrsta myndin, sem hún
ljek aðalhlutverk i, var i ,,Hin dans-
andi Venus.“
Grunaði hana ekki neitt, að hjarta hans
lifði og bærðist aðeins fyrir hana?
Atti hann að leita þrautalendingarinnar og
játa henni alt? Átti liann að segja núna, á
þessari stundu: — Það sem jeg hefi gert,
hefi jeg aðeins gert af því, að jeg elska þig,
Natasja!
Þegar hann var að velta j)essu fyrir sjer
reis barónessan upp í sleðanum, benti fram-
undan og kallaði glöð: Nú erum við komin
að markinu, Boris Petrovitsj. Þarna eru
landamærin!
Boris spratt upp líka. Þau stóðu hlið við
hlið i sleðanum er hann rann yfir landa-
mærin. Æltjörðin var að baki þeim. Þau
höfðu leitað verndar á erlendri fold, og
fundið hana.
Landamæraverðirnir tóku á móti þeim og
fóru með þau í flóttamannaskálana.
Þau voru frelsuð, en livilik eymd og neyð
hlasti við þeim þarna í flóttamannabúðun-
um? Hundruð á liundruð ofan af lands-
mönnum þeirra höfðu verið rekin frá húsi
og heimili og ekki getað bjargað nema því
allra nauðsynlegasta. Karlmennirnir stóðu
saman í hnapp og voru að ræða um horf-
urnar. Konurnar grjetu og kveinuðu og
störðu vonaraugum yfir landamærin, þangað
sem þær höfðu einu sinni lifað sælar og á-
úvggjulausar.
Börnin ein hlóu og ljeku sjer og liöfðu
ekki hugmynd um, að ættjörðin var lokuð
þeim líka og að þeirri beið æfi útlagans.
Nú, þegar Natasja vissi að hún var á
öruggum stað og hræðslan og angistin var
horfin, dró úr henni allan mátt. Henni var
ómögulegt að svara einni einustu af spurn-
ingunum, sem lagðar voru fyrir liana. Hún
studdist við handlegginn á Boris og gat varla
staðið.
Einhverjar af konunum hjálpuðu henni
og gerðu handa henni flet úr hálmi. Þær
suðu te og gáfu henni brauð, sem einhverj-
ir Jijartagóðir menn höfðu gefið flótta-
fólkinu.
Meðan hún var að borða og drekka lilust-
aði hún á, er Boris sagði formanni flótta-
mannabúðanna frá árásinni á höllina. Hún
heyrði lika lýsingu lians á atburðunum í
veitingahúsinu og það kom roði fram í
kinnarnar á henni þegar hann leit á hana.
— Það vildi svo til, að þegar jeg fór á
póstliúsið konrst jeg yfir vegalrrjef, sem
hljóðuðu á nöfnin Boris Petrovitsj Simeom
og konu lians, Olgu Feodorownu. Jeg stakk
þeim á mig og það bjargaði lifi okkar.
Menn óskuðu honum til hamingju með
undankomuna. En Natasja sagði grátandi:
Meðan jeg veit ekki, hvernig föður
vegnar, get jeg ekki glaðst yfir að vera
sloppinn úr þessum djöfladansi.
— Grátið elvki, barónessa, sagði Boris hug-
hreystandi. — Úr því að þjer eruð komin á
óhultan stað flýti jeg mjer lieim aftur til
J)ess að vitja um baróninn.
Natasja liristi Iiöfuðið raunalega. — Hvar
ætlarðu að leita að honum, Boris, Franzow-
liöllin er víst ekki til framar.
— Jeg ríð til lijeraðsstjórans og spyr eftir
baróninum.
Fyrst verður þú að Jivíla þig. Þú lilýl-
ur að vera dauðþreyttur eftir þessa löngu
og ströngu ferð.
Boris gladdist í huganum yfir umhyggju
hennar fyrir lionum. Svo að Jienni var þó
ekki alveg á sama um liann.
Hann tók auðmjúklega í liendina á henni,
en þegar augu þeirra mættust flýtti hann
sjer að sleppa. Það sást greinilega í augum
hennar, að hann liefði látið þjást að hann
elskaði liana, og að henni ofljauð þetta.
— Jeg er alls ekki þrevttur, barónessa,
sagði hann fidlvissandi. — Því fljótar sem
jeg kemst til hjeraðsstjórans því betra. Þjer
megið ekki vera í óvissu um örlög föður
vðar lerigur en nauðsyn ber til.
En livað þú ert vænn, Boris Petrovitsj,
sagði hún lágt. Og þegar henni í sama bili
var litið á gullhringinn sinn á baugfingrin-