Fálkinn - 22.12.1939, Page 48

42
F Á L lí I N N
Theodór Árnason:
Merkir tónlistarmenn iiís og liðnir.
□1e Bornzmann BuII — 1810 -1880
Vafalítið er það, að fáa eða jafn-
vel engan 'af sínum miklu mönnum
hefir Norðmönnum þótt jafn vœnt
um og fiðlusnillinginn Ole Bull. —
Hann mun líka hafa verið einhver
allra frægasti maðurinn, sem þeir
hafa átt, því að svo mátti heita, að
við hann kannaðist hvert manns-
barn um alian liinn mentaða heim,
— sá jötunn var hann meðal snill-
inga. Norðmenn voru að vonum
hreyknir af honum fyrir það, hve
fádæma mikill hróður hans var,
hvarvetna, þar sem hann hafði látið
lil sín heyra erlendis, — en þeir
elskuðu liann fyrir það, með hve
fögrum hætti hann kynti nafn Nor-
egs „út um víða veröld“ — og varð
jafnvel fyrstur manna til þess, —
fyrir gleðistundirnar, sem hann veitti
þeim heima fyrir, og loks, en ekki
sist fyrir þá dæmafáu trygð, ræktar-
semi og fórnfýsi, sem hann sýndi
jafnan ættjörð sinni, einstökum sam-
löndum og þjóðinni í heild.
Lífsferill Ole Bull var svo marg-
þættur, æfin svo viðburðarík, að al-
veg er einstætt, jafnvel um tónlista-
mann. Það er þessvegna enn óger-
legra að segja æfisögu hans i stuttri
blaðagrein, en flestra annara manna,
og þessi þáttur verður því jafnvel
ófullkomnari, en hinir aðrir tón-
listamanna-þættir mínir, þó að það
sje einmitt öfugt við það, sem jeg
hefði viljað. Því að Ole Bull er fyrsti
tónsnillingurinn, sem jeg heyrði getið
um, smáhnoðri í smákaupstað úti á
landi. Mjer voru sögð um hann æfin-
týri, sem jeg vildi heyra aftur og
aftur. Og hann varð í huga mín-
um að einhverskonar æðri veru úr
æðra heimi (og þetta var hann raun-
verulega) og um leið að jötni og
dásamlegum töframanni. — Ivennari
föður míns, Arngrímur heitinn Gísla-
son málari (í Svarfaðardal), mun
ungur hafa heyrt til Bull í Noregi
og liafði síðan dáð hann sem dýr-
ling. Arngrímur hafði skrifað upp
í lítið nótnahefti ýmsa lagastúfa eftir
Bull. Hefti þetta var dýrgripur, sem
faðir minn hafði þó fengið að hand-
leika, og hafði hann stautað sig fram
úr og lært nokluir af lögunum, sem
þar voru skráð. Þessi lög fór hann
oft með á fiðluna sína, þegar jeg var
barn, og vildi jeg heyra þau öðrum
lögum fremur. Og æfisaga Ole Bull
varð svo fyrsta æfisaga tónsnillinga,
sem jeg las, um það bil sem jeg gat
f\ rst stautað mig fram úr norsku.
Ilana hafði skrifað Jónas Lie og er
hún í ritsafni hans. En þeir Bull og
Lie voru samtíðarmennn og miklir
vinir. Þessi æfisaga, sem jeg hefi oft
lesið siðan, er snildarverk út af fyrir
sig, sem jeg vildi benda þeim á að
hnýsast í, sem hug hefðu á að kynn-
ast Bull betur, en lijer eru tök á að
kynna hann. Enda er honum þar bet-
ur lýst en nokkurs staðar annars
staðar.
Ole Bornemann Bull var elstur níu
systkina, fæddur í Bergen 5. febrú-
ar 1810. Hann var af góðu fólki kom-
inn og mikils metinn þar í borg. Var
faðir hans lyfsali, John Storm Bull
að nafni. En móðir hans var af gam-
alli hollenskri kaupmannaætt, Geel-
muyden, sem tekið hafði sjer ból-
festu í Noregi, og hjet hún Anna
Dorothea. Fjóra bræður átti hún, sem
allir voru í Noregi. Þrír þeirra koma
ekki við sögii O. B., en sá fjórði,
„Jens frændi“, sem upphaflega var
kaupmaður, en síðan gerðist útgef-
andi eina blaðsins, sem þá kom út
í Bergen, hafði mikið dálæti á Ole,
og honum mun það mest að þakka,
að hugur drengsins beindist inn á
þá braut, sem hann síðan tróð, enda
gaf Jens frændi honum fyrstu fiðl-
una, sem hann eignaðist, — „gulu
fiðluna með perluskúfunum",' sem
Ole Bull mintist ofl á síðar, og mun
hafa þótt fult eins vænt um og hin-
ar dýru kostafiðlur, sem hann eign-
aðist, þegar hann var orðinn frægur
listamaður, og lijá þessum „Jens
frænda" lærði hann svo nótnastafrof-
ið um leið og hann lærði að stauta.
Foreldrar O. B. voru bæði tón-
listarunnendur og iðkendur og eink-
um var margt frændfólk hans í móð-
urætt mjög lineigt til tónlistar. Var
tónlist iðkuð á bernskuheimili hans,
en þó jafnvel meira heima hjá Jens
frænda. Kvartettar Mozarts, Krumm-
ers og Haydns voru t. d. leiknir þar
Ivö og þrjú kvöld á viku hverri á
vetrum. Komu því á þessi heiinili
ýmsir og ýmiskonar hljóðfæraleikar-
ar borgarinnar.
Ekki verður það sjeð, og er raunar
fjarri því, að stund liafi verið á það
lögð, að veita O. B. reglubundna tón-
listartilsögn á bernskuárunum. Og
raunar naut hann aldrei slikrar til-
sagnar. Miklu fremur mætti segja,
að við það hafi verið látið sitja,
að þessir hljóðfæraleikarar, sem
komu sem gestir á heimilin, liafi
leiðbeint honum um hitt og þetta“,
eins og Jonas Lie kemst að orði.
Enda mun þar ekki hafa verið um
afburðamenn að ræða nje ötula
kennara, og fleslir voru þessir menn
drykkfeldir meira en í meðallagi,
því að mikið var skemt. sjer og
þjórað um þessar mundir i Bergen.
Einkum er getið tveggja manna,
sém veittu Bull einhverja tilsögn
á þessuin árum: „Stadsmusikant-
svend“ Eriksen var annar nefndur,
en hinn var hljómsveitarstjóri i
„Harmóníunni", Paulsen að nafni.
Gefur Lie lionuin að vísu góðan viln-
isburð sem tónlistamanni og bætir
við: „og hann gat haldið áfram að
leika á fiðluna sleitulaust, á meðan
nokkur dropi var á flöskunni".
Það var heldur ekki til þess æll-
ast, að Ole Bull yrði tónlistamaður.
§ |
VI * • r m • S
i Fyrir jolin:
s E
Föt
frakkar
kambgarnsdúkar
“ káputau, mikið úrval
skór 5
n
leðurkápur
— jakkar
— belti
— bindi
— slaufur
— kragar
skjalatöskur
hanskar fjoir dömur og herra
flughúfur, margir litir
kvenlúffur úr skinni
barnalúffur m. loðkanti og án
teppi margar gerðir
buxur allskonar
sokkar
peysur
garn o. fl.
verður best og ódrýast að kaupa hjá okkur.
- S
s V erksmið juútsalan
1 Geíjun - Iðunn j
E Aðalstræti
■in
■••>11111
flllarhúsmæðuruita,að
SANITAS
- jarðabErjasulta ug blönduð áuaxfasulta, —
eru hinar Finu rjettu.
Þannifl eru líka kryddvörurnar frá Sanitas ávalt bestar.
Þá er eftir það ailra besta, en það eru ávaxtadrykkirnir.
APPELSINU-LIMONAÐI
GRAPE-FRUIT - - - -
ANANAS ...............
sem innihEldur það ÖEsta úr ávötxunum
og því hollasta sælgæti sem uöl Er á.
Allir ern sammála um, að Sauitas-gosdrykkir
taki öilum fram.
Munið: 5anitas-uörur á júlaburðið dq í júlamatinn.
pá UErða allir í hátíðarskapi, - Sanitas alstaðar.
Berið júlapanfanirnar strax.