Fálkinn - 12.04.1940, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
I' riðarhölliit
í Haág.
ræSu, sem liunn hjelt á þingi jjann
8. janúar 1918. I liinunl síðasta af
liinum alkunnu „14 punktuni" ráð-
gerði forsetinn „Alment sambaml
jjjóðanna með sjerstökum samningi,
er skapi gagnkvæma tryggingu fyrir
þjóðlegu sjálfstæði og friðhelgi allra
l>jóða.“
Árið eftir kom fundurinn í Versa-
illes saman og á þeim l'undi samdi
sjerstök nefnd frumvarp að þjóða-
sambandssáttmálanum. Wilson hafði
að mestu leyti bygt tillögur sínar
á i’itgerð eftir Smuts hershöfðirigja,
fulltrúa Suður-Afriku, og eltir ýms-
ar breytingar á frumvarpinu var það
samþykt og skeytt framan við frið-
arsamningagerðina. Þessi sáttmáli
bannar stríð og skuldbindur rikin
til að láta gerðardóm skera úr ölI-
um deilum. En þó var það á valdi
aðilanna að skera úr, livort dcilan
„hentaði fyrir gerðardóm.“ llm af-
Wilson forseli
ofl ritarar hans.
nám vigbúnaðar var ckkcrl talað,
nema hjá hinum sigruðu Þ.jóð-
verjum. Yfirleitt er margt óljóst og
ruglingslegt í þessum sáttmála og
ber hann þess merki, að togast hcfir
verið á uin liann i fæðingurini.
Hugsjón Briands.
Það var Briand, sem öllum öðr-
um fremur Ijet sjer ant um, að auka
virðingu þjóðabandalagsins út á við
og' stækka verksvið þess, svo að það
gæti orðið visir að Bandaríkjum Ev-
rópu. (>að var draumur friðarvina,
að Evrópuríkin gætu komið sjer
saman um, að ganga i eitt allslierj-
nrbandalag, þvi að þá væri friðnum
borgið í álfunni. En þó að tekist
befði að gera eitt bandalag úr Ev
rópuríkjunum, þá var engin trygg-
ing fengin fyrir friði samt. Það eru
víðar lil ríki en i Evrópu og fleiri
álfur til en Evrópa.
Og hvernig hefðu á-
lirifin orðið úti i
frá? Þrátt fyrir hag-
fræðilegar og stjórn-
málalegar andstæður
er hægt að hugsa
sjer bandalag milli
allra stórvelda Ev-
rópu, en þá varð
um leið að ákvarða
verkaliring hvers rík
isins um sig, að því
er snerti nýlendur,
verslun og fjárhags-
viðskifti i öðruin álf-
um. — Það hefði í
rauninni orðið að
skifta heiminum upp
milli þjóðanna.
Fyrir heimsstyrj-
öldina skrifaði t. d.
enski hagfræðingur-
inn Hobson um
möguleikana á því,
að Eyrópuríkin skiftu
Kína á milli sín og
segir þar meðal annars:
„Mestur hlutinn af Vestur-Evrópu
mundi þá fá líkan svip og sum hjer-
uð Suður-Englands, Rivierinn og hjer-
uð þau i Sviss og ftalíu, sem auð-
nienn liafa eignast. Lítill hópur af
auðmönnum, sem lifðu al' tekjum
frá Kíria, mundu setja svip á lönd-
in. ennfrenmr kaupmenn og verslun-
armenn, vinnufólk og verkamenn,
seni störfuðu við vörufiutninga eða
iðnað. Ýmsar helstu iðngreinarnar
mundu hverfa. Matvörurnar og hálf-
unnar iðnvörur mundu koma í stríð-
um straumum austan að. Þetta
mundi sameining vesturríkjanna
hafa i för með sjer. Hún mundi
ekki hrinda heimsmenningunni á-
leiðis, en aðeins auka þá hættu, sem
stækkandi iðjuleysingjastjett i vest-
urlöndum hefir í för með sjer:
myndun þjóða, sem nær eingöngu
lifðu á iðnaði og hirtu framleiðslu
Asíu og Afríku fyrir slikk. Auð-
mannastjettirnar mundu stækka og
öreigunum fjölga að sama skapi, en
fáir mundu vilja leggja stund á hina
eiginlegu framleiðslu, þar á meðal
landbúnað."
Hobson skorar á alla, sem óska
someiningar Evrópuríkjanna og auk-
ins innflutnings frá nýlendum og
fjarlægum þjóðum, að gera sjer ljóst,
hvort hagur sje i því, að auðmanna-
stjettinni fjölgi og fyrirkomulagið
í Suður-Englandi nái útbreiðslu
viðar.
Þessi enski hagfræðingur hefir ef-
laust rjett fyrir sjer að mörgu leyti.
Hann hefir haft tækifæri til að
kynna sjer áhrif „sníkjudýranna“ í
eriska heimsveldinu, þar sein upp
hefir komið fjölmenn stjett af fólki,
sem lifir á rentum af þvi, sem ein-
staklingarnir hafa aflað sjer á ný-
lendunum og verslun við þær.
Annar hagfræðingur,
Slnilze Gaeveritz, sem
hefir skrit'að um drotn-
unarstefnu Breta, sýnir
fram á, að á limabilinu
1865—98 hafa tekjur
Englendinga innanlands
tvöfaldasl, en lekjur
þeirra af öðrum lönd-
uni hafa nífaldast, og
hann talar um hættuna
af drotnuarstefnunni.
sem liggi í þvi, að
„vinnan bæði í land-
búnaði og iðnaði, er
lengin nýlendufólkinu í
hendur, en Englending-
arnir sjálfir setjast i
helgan slein og lifa á
eignum sínum, en um
leið búa lituðu þjóðirn-
ar sig undir að hrista
af sjer þá, sem nú hirða
„Fjórir stórir": Lloyd George, Orlando, Cleinenceaa oy Wilson ú friðarfundinum gróðann. Aðeins brot af
ensku landi er notað til framleiðslu
en meiri parturinn er skemtigarðar
og veiðilendur. Englendingar eyða
yfir 30(1 milj. krónum á ári i veð-
hlaupahesta og refaveiðar. Og yfir
miljón inanna í Englandi Iifir á
eignum sínum.
Draumurinn um Bandariki Evrópu
er engan veginn fallegur draumur
að öllu leyti. Og hann mundi ekki
tákria frið, heldur sameiginlegan ó-
Irið við Ameríku, Japan og enda
fleiri ríki. Og það yrði því aðeins
mögulegt að koma bandalaginu á,
að Evrópuríkin kæmu sjer samau
um, hvernig ætti að skifta veröld-
inni. Það samkomulag yrði sjálf-
sagt ekki auðfcngið ■— Evrópuþjóð-
irnar hafa ekki getað orðið sam-
mála um, hvernig skifta beri Evrópu,
livað þá öðrum álfum.
Ýmsir hörmuðu, að draumur Bri-
ands um Bandariki Evrópu skyldi
ekki rætast. En ef maður hugsar
sjer Evrópu sem þjóð rentunjótenda
og þjóna, sem lifa á erfiði annara
heimsálfa og kynstofna og hugsi
maður til þeirra ægilegu styrjalda,
sem hin sameinaða Evrópa liefði
orðið að lieyja i öðrum álfum, þá
ei máske ekki ástæða til að harma,
að draumurinn rættist ekki.
Öðru máli er að gegna um þjóða-
sambandið. Það er sannarlega rauna-
legt, að ekki skuli vera eftir af því
uema skugginn. Og það er einkum
að kenna Japönum, Þjóðverjum og
ftölum, að svo er orðið.
HEYLÖNIN EH LITUÐ.
Shirly Tempie er nú orðin tiu árá
og erfitt fyrir hana að sýna smábörn
lcngur. Þessvegna á hún að fara að
leika skapgerðarhlutverk. Fyrsta
mynd hennar af því tæi heitir „Litla
prinsessan".
Þegar átti að fara að taka mynd-
ina var heimtað, að Shirley yrði
máluð i framan, j)ó ]>að sje bannað
i samningunum við foreldra henn-
ar. Það reyndist líka svo, að hún
varð betri ómáluð og verður hún
l'yrsti leikarinn sem leikur í lituð-
um kvikmyndum án þess að móla
sig.
Á litmyndunum eru oft ýms vand-
kvæði. T. d. er ekki hægt að nota
gult því að það kæfir alla aðra liti
i myndinni. I „Litlu prinsessunni"
kennir fyrir atriði, sem gcrist úti á
engi með gulum heylönum. Varð að
sprauta deyfandi lit í lanirnar til
þess að hægt væri að taka myndina.