Fálkinn - 05.07.1940, Side 5

FÁLKINN
5
Almannagjá. Þingvellir.
bara verið einn af sniádutlung-
um íslensks veðurfars. Nú var
komið logn og bliða. Og altaf óx
fólksstraumurinn á völlunum.
Þúsundirnar risu úr rekkju í liá-
líðarskapi og fögnuðu góða veðr-
inu. A Þingvöllum var í mörg
horn að líta. Víða voru á ferli
menn í hvítum kápum, sem lagð-
ar voru bláum borðum. Þessir
kápumenn leiðbeindu fólkinu og
gættu þess, að all væri i röð og
reglu.
Kl. 10 reis upp að Lögbergi
Benedikl Sveinsson og flutti
prúða ræðu fyrir niinni íslands.
Undir hádegi voru undirritaðir
að Lögbergi gerðardómssamn-
ingar milli Islands og hinna Norð
urlanda, og þeir síðan samþyktir
á fundi i sameinuðu þingi. Kl. ,‘5
e. bád. fagnaði Guðmundur Ólafs
son, forseti Efri deildar, Vestur-
íslendingum, en Jónas A. Sigurðs
son forseti Þjóðræknisfjelagsins
vestra flutti erindi.
Að þessari athöfn lokinni fór
fram söguleg sýning í Lögbergs-
brekku. Var þar sýnt lögsögu-
mannskjör í)30, goðar í litklæð-
mn, og alt gert sem líkast hinu
forna, liæði i tali og ytra búnaði.
En mannfjöldinn sat og stóð þar
alt umhverfis og var- alt láglend-
ið við Öxará og handan liennar
þakið fólki. Síðan var ágætur
samsöngur i Almannagjá.
Uin kvöldið fór svo fram ís-
landsglíman, er frestað hafði ver-
ið vegna Óveðurs kvöldið áður, og
varð Sigurður Thorarensen glínui
kóngur. Síðan fórú fram fim-
leikasýningar kvenna og karla,
en þar á milli stigu börn viki-
vaka. En á árunum næsl á und-
an Alþingisliátíðinni var reynt að
endurlífga vikivaka. Þessi viki-
vakasýning bamanna þótti mjög
fögur. En ekki virðist þessi viki-
vakahreyfing liafa orðið langæ.
Nú minnist varla nokkur á þá.
Um kvöldið var annar svipur
á Þingvöllum en kvöldið áður.
Nú var veður still og bjart. Fáir,
sem þá voru á völlunum munu
gleyma þessari nótt ogfáir munu
liafa sofið. í Ijaldbúðunum var
alt á ferð og flugi. Mgnn sungu,
lijeldu ræður og skemtu sjer eins
og best ljel, og reikuðu milli
tjaldanna og blönduðu geði og
gainni. Og svo rann morguninn,
óumræðilega fagur.
Næsla dag leið að hátíðarslit-
um. Þá var Alþingi slitið. Leik-
fimisýningar og samsöngvar
fóru frani. Og ki. 8 um kvöldið
sleil Tryggvi Þórliallsson, for-
sætisráðherra, hátíðinni með
ræðu, en á eftir var þjóðsöngur-
inn sunginn og var það mjög há-
líðlegt að heyra hinn fagra söng
bergmála í binni minningaríku
gjá.
Alþingishátíðardagana fóru auð
Þjóðsögur
frá Rangárvöllum.
Þjóðsaga frá Árbæ á Rangárvötluni
„Gömul frásaga.
Á Árbæ á Rangárvöllum var bóndi,
sem átti þann son, er Sigurður hjet.
Þegar hann var uppvaxandi voru
liörð ár og bágt manna á milli
Sigurður var heldur ódæll bæði við
föður sinn og aðra, og strauk oft
frá honum. Og var þá verið að reka
bann og færa aftur til föður sins,
svo sem þann, er ekki yrði
tælt við vegna óknytta, ófrómleika
o. s. frv. í einu orði að segja, hvorki
gat faðir hans nje aðrir, vanið liann
á gott framferði. Tók þvi faðir hans
það ráð (þó ekki væri það góður
föðurgjörningur), að hann tók reið-
hest sinn um veturinn, i þurra
kulda og snjólausri jörð, og reið
með son sinn inn undir Heklu, og
skildi hann þar eftir i hökulbolum
svo berar voru iljarnar, í hvörjar
hann skar skurði, svo hann gæti
elcki gengið, og reið siðan heim;
Sigurður l'ór að skríða, ef hann
kynni að ná mannabygðum eitthvað
sem skemst væri, áður en hann dæi.
Þegar nóttin kom treystist hann ei
að vera á ferð og leitaði að hæli í
einhverri hraunholu, og hafði grá-
mosa, sem þar vex á steinum i
Hekluhraunum, til skjóls í kringum
sig. Þegar hann var i þessum undir-
búningi i eini bolu, hrapaði steinn
niður undan honum, sem honum
heyrðist lenda á fjöllum. Hann tók
vara á þessu, lúrði þar af um nótt-
ina og setti þar merki með stein-
um, að hann gæti fundið það aftur,
og skreið svo til bæja og var aftur
færður föður sinum. Skifti nú svo
um hans háttalag, að hann Ijel al'
öllum strákapörum og gjörðist vænn
maður. Þjónaði föður sínum á meðan
hann lifði, og bjó á Árbæ eftir hann.
Þá fór hann að forvitnast um holu
þá, er áður er umgetið, og hafði
þaðan marga hluti þarflega. Kitt af
þvi var ketill stór, hálfur úr látúni
en lválfur úr eyri. Ekki hafði hann
oft i kaupstað l'arið, eins og hann
þyrfti þess ekki með. Ljet ei heldur
neinn mann vita af þessu, fyrr en
hann gat ei sjálfur notað það lengur.
Og engum visaði hann á það, og
enginn hefur það siðan fundið, so
menn viti. Sunira tilgáta er, að það
hafi St. Skarð verið, sem' hann komsl
i. Og sjálfsagt er, að þar hefir verið
af mörgum hlutum til. Og endar svo
þessa sögu“.
vitað fram veglegar veislur á
Þingvöllum.
Nú eru 10 ár liðin síðan þessir
bátíðlegu atburðir gerðust. En
10 ár er ekki langur tími í sög'u
beillar þjóðar. Svo ört streymir
elfa tímans. En gott er að gefa
sjer tíma lil þess að staldra svo-
lítið við á dögum eins og liátíð-
ardögunum 1930 og svipast um,
aftur vfir stórkostlega sögu
þúsund ára, og fram i bláma
þess ókonina. Yfir slíkum stund-
um er einhver fjarrænn, bátið-
legur blær, sem varpar dular-
bjarma yfir þjóðlífið nokkra
daga, nokkrar vikur. ög bafi Al-
þingisbátíðin 1930 liaft þau á-
hrif, að vjer böfuni orðið betri
íslendingar eftir en áður, þá bef-
ir hún ekki orðið til einskis.
Þjóðsaga frá Keldum
„Gömul saga.
17ín örnefni hjer á Rangárvalla al'-
rjett, fyrir framan og innan Markar-
fljót, sem yfir höfuð kallast Fremri
og Innri Laufaleitir.
Á Keldum var vinnu- eða smala-
maður, sem Torfi hefur heitið. Hann
lagði hug á bóndadóttur þar og sag-
an segir, að það hafi ekki verið á
móti hennar vilja. En af því að föð-
ui' hennar og frændum þótti það ei
l'ullkosta fyrir hana, vegna þess að
hann væri ættsmár og fátækur, tók
Torfi það fyrir að strjúka með hana
i óbygðir. Og fór fyrst þann veg',
sem hjer liggur inn Rángárvallaaf-
rjett og að fjallabaki, þá farið er
austur i Skaftártungu. En þá þeirra
var saknað, fór ráðsmaðurinn á
Keldum að leita þeirra. Hann tók til
reiðar tvo bestu reiðhesta, annan
blesóttan, annan glóföxóttan, sem
kallaður var Faxi. Ráðsmaður komst
á för þeirra, en lil að geta náð þeim
sem fljótast, reið hann svo mikið að
sá blesótti sprakk á Blesamýri, sem
síðan er svo nefnd. Og' á ein rennur
þar innan við mýrina, sem fellur í
útnorður úr Tindafjallajöklinum í
Rangá austari, scm og svo er kölluð
af sama örnefni Blesaá. Svo reið
ráðsmaður þeim föxótta, þar til hann
gafst upp, i því fjalli, sem siðan er
Faxi kallað. Það er fyrir framan
Markarfljót, á Fremri Laufaleitum.
Þá varð ráðsmaður að ganga. Þegar
Torfi kont austur yfir það l'jall, fór
Iiann meir beint áfram, lieldur en
rjettan veg, þar vegurinn liggur þá
inn með fjallinu lil landnorðurs, að
vaði þvi sem þar er innyfir Markar-
fljót. Hefur hann þá farið austur
yfir á þá, er Hvítmaga heitir. Hún
rennur úr Tindafjallajöklinum lil
landnorðurs i Markarfljót, og að-
skilur Rangárvalla og Fljótshliðar-
afrjetti. Og rennur Fljótið þar lengi
i stokk til austurs og landsuðurs.
Hefur Torfi farið þar með því, norð-
anundir Stóra Grænafjalli, sem er
á Fljótshliðar afrjetti, þar til Fljótið
kemur þar í þrengsli í landnorður
af Grænafjalli, þá Fljótið rennur það-
an fyrst til landsuðurs og svo til
útsuðurs fram með Stóra Grænafjalli,
alistan undir þvi. Þegar Torfi var
komin að þessum þrengslum og hann
var rjetl í bugtinni á Fljótinu, sá
hann eftirförina og vildi ekki biða;
tók slúlkuna á handlegg sjer og hljóp
þar yfir Markarfljót, sem síðan er
kallað Torfahlaup, og náði i hrislu
og gal komist af með þau bæði, og
beið svo þar. Ráðsmaður kom þar
að og segir: „Mikið var stokkið, al'
hræðslu". Þá segir Torfi: „Stökk ]ni
á eftir, þú ert óhræddur.“ Ráðsmað-
ur hljóp að og stökk, náði i sömu
lirishi. Þá segir sagan að stúlkan
segði: „Högg þú á hrísluna, maður“.
Torfi hafði öxi i hendi og hjó hrísl-
una, svo maðurinn týndist í Fljótinu.
Þetta Torfahlaup er þar sem Mark-
arfljót rennur í gegnum þessi
þrengsli, og standberg að báðum
íregin. Nú svo vítt, að þar getur eng-
inn yfir hlaupið, og má hafa fallið
úr þvi síðan þetta skeði, sem gelur
verið nokktir lnindruð ár. Margar
mannshæðir eru þar niður að vatn-
inu. Ekki er þar neitt viðar vaxið
i kring.
Torfi fór þá í Torfajökul, sem og
svo er við hann kendur. Er þar ekki
langt í jökulinn norður, og eru á
þeirri stefnu beinleiðis þessi ör-
nefni, þvert yfir Innri Laufaleitir,
frá Torfahlaupi: Torfafit, Torfakvisl.
Frh. á bls. lá.