Fálkinn - 11.04.1941, Blaðsíða 3

F Á L K I N N
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6.
Blaðið kemur út hvern föstudag.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 20 aura millim.
HERBERTSprent.
Skraflflaraþankar.
Afleiðing þess, að Þjóðverjar hafa
lýst yfir útvikkun hafnbannsvæðis-
ins, þannig, að það nái til hafnanna
kringum ísland, svo og það, að þrjú
íslensk skip hafa farist af ófriðar-
völdum, hefir meðal annars orðið sú,
að fólk hugsar til brottflutnings úr
bæjunum af meiri alvöru en áður. Og
einmitt um sömu mundir hefst starf-
semi fjelaga þeirra, sem starfa að
sumardvöl barna í sveit, fyrir al-
vöru.
í stuttu ávarpi i útvarpinu, í vik-
unni sem leið, lýsti Þorsteinn Schev-
ing Thorsteinsson nokkuð starfsemi
undanfarinna ára fyrir börnin og
gerði grein fyrir áformum hinnar
sameiginlegu nefndar Rauða Kross-
ins, Barnavinafjelagsins Sumargjöf og
Barnaverndarráðs, viðvíkjandi starf-
seminni i sumar. En það er takmark
nefndarinnar, að sem flest börn inn-
an 14 ára komist i sveit og dvelji þar
lengur en venjulega. Nú munu börn
innan 14 ára vera eigi færri en 9000
hjer í Reykjavík og má marka af því,
hve mikið verkefni hjer er fyrir
hendi.
Fjöldinn allur af þessum börnum
á framfærendur, sem sjálfir geta út-
vegað börnunum sumarvist eða greitt
meðlag með þeim að fullu eða miklu
leyti. En hin börnin eru líka mörg,
sem ekki eiga aðstandendur, er stað-
ist geta þann kostnað, að senda börn-
in frá sjer. Hjer reynir þvi á fórn-
fýsi almennings, því að þetta er
máske stærsta hlutverkið, sem stoðar
hefir verið beðið til að framkvæma.
Á sumardaginn fyrsta liefir mörg
undanfarin ár verið fjársöfnun til
þess að styrkja dvalarheimili og
starfsemi „Sumargjafar". í ár verður
samskonar fjársöfnun, sem gengur til
saméiginlegra starfa áðurgreindrar
nefndar: að koma börnunum í sveit,
ýmist á einkaheimili eða stærri dval-
arheimili, er höfð verða í sveitaskól-
um eða öðru viðunanlegu húsnæði.
En fjársöfnun þessi verður undir
stjórn formanns „Sumargjafar“, ísaks
Jónssonar kennara, sem áður hefir
unnið ómetanlegt starf fyrir þetta
fjelag.
Það tnun öllum skiljanlegt, að þó
að oft hafi verið góðar undirtektirn-
ar á sumardaginn fyrsta, þá þurfa
þær að verða miklu betri nú. Og þess
ber einnig að gæta, að meðal almenn-
ings er nú meira um peninga en
verið hefir nokkurntíma áður. Það er
þvi vonandi, að Reykvíkingar sýni á
eftirminnilegan hátt, að þeir vilji
ekki láta gott málefni synjandi frá
sjer fara. Þörfin er svo mikil, að
hún hefir aldrei verið meiri. Þess-
Dr. Jén Helgason bisknp:
TÓMAS SÆMUNDSS0N
Hinn 17. mai næstkomandi eru
liðin 100 ár síðan maðurinn, sem Jón
Sigurðsson sagði um: „Iiann var ís-
lands í innilegasta og algjörðasta
skilningi“ andaðist austur á Breiða-
bólstað í Fljótshlíð, aðeins 34 ára
gamall. Tómasi Sæmundssyni auðnað-
ist, þó að æfi hans yrði ekki löng,
að eignast ódauðlegan sess í ineð-
vitund þjóðar sinnar, og jafnan mun
hans verða getið, sem eins af merk-
ustu sonum þjóðar sinnar.
Það er þvi vel farið, að íslending-
ar hafa loks eignast ítarlega æfisögu
þessa brautryðjanda og eldhuga sinn-
ar samtiðar. Þegar liundrað ár voru
liðin frá fæðingu lians, árið 1907 gaf
dóttursonur hans, dr. Jón Helgason
síðar biskup, út brjef hans, og liafa
þau eflaust orðið til að auka stórum
kynni þjóðarinnar af Tómasi Sæ-
mundssyni, því að livorttveggja er,
að Fjölnir, sem geymir flestar þeirra
ritgerða, er eftir Tómas liggja, er í
fárra manna höndum, og svo liitt, að
einmitt brjefin gefa eigi siðri mann-
lýsingu, heldur máske fyllri, en nokk-
ur ritgerð getur gefið á höfundi sín-
um. Nú hefir dr. Jón biskúp Helga-
son ritað æfisögu síra Tómasar, mikla
bók, yfir liálft þriðja hundrað blað-
siður í stóru broti, svo að eigi verð-
ur annað sagt, en hann skiljist vel
við ininningu þessa merka forföður
síns. En Isafoldarprentsmiðja hefir
gefið bókina út.
Inngangur bókarinnar er um
Högnaættina, niðja síra Högna á
Breiðabólstað, en hann var oft nefnd-
ur prestafaðir og ekki að ástæðu-
lausu, því að hann átti átta sonu,
sem allir urðu prestar. En niu voru
dætur lians. Var Tómas Sæmunds-
son sonarsonarsonur hans. Þá tekur
við sjálf æfisaga Tómasar og skiftist
hún í þrettán kafla: I: Uppvaxtar- og
skólaár, II: Hafnarárin, III: Suður-
landaferðin, IV: Hafnardvölin 1834.
— Útgáfa Fjölnis fullráðin, V: Al-
kominn heim, VI: Sveitaprestur og
prófastur, VII: Kennimaðurinn, VIII:
Sambandið við samherjana, IX:‘ Rit-
höfundurinn, X: Undirtektir lands-
manna, XI: Heimilishagir, XII:
vegna skulu allir minnast þess, að
gera eigi aðeins skyldu sína, heldur
meira en skyldu sína á sumardaginn
fyrsta.
Þyngsta baráttan, XIII: Niðurlag. —
Ennfremur fylgir bókinni heimilda-
skná og nafnaskrá.
Af þessari niðurröðun efnisins má
nokkuð ráða, live yfirgripsmikil og
alhliða þessi nýjasta bók dr. Jóns
biskups muni vera. Það er kunnugt
af eldrí æfisöguritum þessa höfund-
ar, hve þekking hans á sögu þjóðar-
innar og þá ekki síst persönusögu
er alhliða og ítarleg, og væri ólík-
Iegt, að rannsóknir hans á æfi hins
stórmerka ættjarðarvinar, sem hon-
um er svo nákominn, hefði orðið
útundan hjá liinum sistarfandi fræði-
manni. Enda gefur æfisaga þessi svör
við flestu eða öllu því, sem lesand-
anum dettur í hug að spyrja um.
Sögulietjan birtist lesandanum ung-
ur i föðurgarði, sem námsmaður i
framandi landi, sem ferðamaður suð-
ur i Evrópu á ókunnum stigum, sem
engir íslendingar röktu í þá daga,
sem prestur og búhöldur, sem þjóð-
málaskörungur, sem berst ldífðar-
laust við svefn sinnar eigin samtíð-
ar og lætur aldrei undan síga. Og
að lokum kynnist maður baráttu hans
við hinn þunga sjúkdóm, tæringuna,
sem náði tökum á honuin veturinn,
er hann dvaldi í Paris á heimleið úr
Frh. á bls. U.
Biskupsfní Marie Helgason varð
75 ára 5. apríl.
Pðll ísólfsson
orpelmeistari.
átti 2. þ. m. 25 ára afmæli sem starf-
andi hljómlistarmaður á íslandi, þvi
að þann dag árið 1916 lijell hann
fyrstu hljómleika sína i Reykjavík.
Með Páli urðu í rauninni tímamót í
hljómlistarlífi borgarinnar. Að vísu
átti Island nokkra ágæta tónlistar-
menn fyrir, en þeir höfðu hjer ekki
fastan sainastað, heldur komu hjer
sem farfuglar. Páll dvaldist að vísu
nokkuð erlendis, eftir að hann hjelt
fyrstu hljómleika sína hjer, og er
hann fluttist liingað alfarinn nokkr-
um árum siðar, liafði hann um stund
verið orgelleikari í Tliomasarkirkj-
unni í Leipzig, en hinn frægi kantor
þeirrar kirkju, Straube, hafi verið
lærifaðir Páls í tónmentinni.
Páll liefir ávalt gert miklar kröfur
til sjálfs sín og lika til áheyrenda
sinna. Hann flutti ekki annað en
hina vönduðustu tónlist, hann tók
að sjer liið djarfa hlutverk að ryðja
Bach og öðrum mestu tónsnillingum
götu hjá þjóð, sem yfirleitt hafði
ekki mikinn músíkþroska. Slíkt er
oft vandasamt verk, og sumum þótli
sú list, sem Páll boðaði, æði tor-
melt. En með snilli sinni og smekk
hefir honum tekist að þoka iniklu
um, og liklega hefir enginn maður
breytt tónlistarsmekk jjjóðarinnar
meira en liann.
Það er ekki orgelið eitt, sem Páll
hefir notað í i hinu mikla starfi
sínu. Hann hefir lialdið saman kór-
sveitum og flutt almenningi tónverk,
sem gera svo miklar kröfur, að fyrir
25 árum mundi það hafa verið talið
óvinnandi verk að koma slíku á
framfæri. Hann hefir stjórnað hljóm-
sveitum og liann hefir unnið feikna-
starf fyrir Tónlistarskólann, sem nú
er orðinn undirstaða fjölbreyttrar
tónmenningar hjer á landi.
Þá er þess ógetið, live ve-1 hann
liefir verið starfandi sem tónskáld.
Auk margra sönglaga og smárra tón-
smíða, má sjerstaklega geta kantötu
hans, sem hann samdi í tilefni af
Alþingishátiðinni 1930 og hlaut hina
ágætustu dóma.
Páll er enn ungur að aldri, þrátl
fyrir þetta „jubileum" og þessvegna
á hann vafalaust mikið starf óinnt
af hendi, þjóðinni til heilla og heið-
urs. —
Drekkiö Egils-öl