Fálkinn - 27.11.1942, Blaðsíða 3

f ÁLKINN
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjahested
Skrifslofa:
Bankaslr. 3, Beykjavík. Síini 2210
Opin virka daga ki. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
HERBEBTSpí’-en/.
Skradðarattankar.
Undanfarna daga hafa athafnir
hins islenska listamannaþings yfir-
gnæft alt annað lijer í höfuðstaðn-
um, og landsendanna á milli liefir
fólk orðið þess vart, fyrir milli-
göngu útvarpsins, að þessi vika,
sem lielguð er því lilutverki, að
gefa öllum landslýð sýnishorn af
starfi íslenskra listamanna, hefir
fært hlustendunum meiri fjölbreytni
í orði og ljóði en þorri manna bjóst
við að hægt væri að finna í þess-
um listagreinum hjer á -landi.
Það hefir eigi til þessa þótt vera
öfundsvert að vera listamaður á
íslandi og er það vissulega ekki enn.
Flestir foreldrar hafa viljað kjósa
börnum sínum aðra stöðu fremur
en listamannsstöðuna. Foreldrar,
scm liafa viljað stuðla að því, að
börn þeirra mættu njóta góðra líf-
daga hafa að jafnaði fremur viljað
sjá þeim fyrir þeirri menlun, að
þau gætu fengið embætti, eða yrðu
fær um að stunda öruggan atvinnu-
rekstur og safna peningum. En þau
þóttust vita það af reynslu annara,
að vegur listamannsins væri þyrn-
um stráður — ekki síst vegur hins
íslenska listamanns. Það var forð-
um sagt mn okkur íslendinga, að
við seigdræpum listamennina eða
stokktum þeim á flótta úr landinu.
En sterk og markviss listhneigð
verður ekki svæfð. Hún er ódrep-
andi og lætur ekki fjotra sig. Þess-
vegna er það, að fleiri listamenn
hafa lagt út á þá braut með tvær
liendur tómar, en þeir sem iagt
hafa fyrir. sig' annað nám. Þess-
vegna er það, að barátta ýmsra
listamanna hefir verið harðari en
allra annara ungra mann, sem vildu
komast áfram. Þessvegna er lista-
mannlifið liaft að orðtæki — lif
mannsins sem her enga áhyggju
fyrir morgundeginum, mannsins
sem sveltur í köldu þakherbergi, en
sem tórir þó og vinnur loksins sig-
ur — eða ferst, tærist upp.
Það er stundum talað um, að við
íslendingar sjeum öðrum þjóðum
skilningslausari á iist og að okkur
farist ver við listamenn en öðrum
þjóðum. Mjer er nær að halda, að
þetta sje röng ásökun. Við verðum
að gæta að fólksfæð okkar og svo
að því, hve listin er ung í landinu.
Jeg læt ósagt hvort einstakliiigar
nokkurrar þjóðar geri meira — að
liltölu við fólksfjölda — fyrir sína
listamenn, en við fyrir okkar. —
En liitt er annað mál, að enn vantar
þær heildaraðgerðir, sejjíi listin má
ekki án vera.
Styrktar- og sjúkrasjóður
verslunarmanna 75 ára.
Okkur finst að jafnaði, sem öll
slyrktarstarfsémi sje barn þessarar
aldar eða jafnvel allra siðustu ára-
tuga. Þessvegna kemur það nærri
því kynlega fyrir að frjetta, að lijer
sje til styrktar- og sjúkrasjóður, sem
sje að eiga 75 ára afmæli. En þetla
er engin lygasaga, þvi að það er
sannanlegt að Styrktar- og Sjúkra-
sjóður Verslunarmanna var stofn-
aður i Beykjavik 24. nóv. 1867 og
liefir dafnað jafnt og þjett síðan og
aldrei sofnað.
Arið 1864 var stofnað hjer i hæn-
um kaupmannafjelag — llandelsfor-
ening var það kallað, enda meiri
hluti fjelagsmanna víst danskur —
einskonar skemtiklúbhur. Styrktar-
sjóðurinn var afsprengi þessa fje-
lags og reglugerð hans var undir
skrifuð á l'undi Kaupmannafjelags-
ins 14. des. 1867 af 18 stofnendum,
en vitað er mn að 3 í viðbót tóku
þátl í stofnuninni. í fyrstu stjórn
sjóðsins voru kosnir H. Th. A.Thom-
sen, Hannes St. Johnsen og Hans A.
Sívertsen, kaupmenn og verslunar-
stjórar, sem allir komu mikið við
almenn bæjarmál á sinni tíð. Var
Thomsen fyrsti formaðurinn. Kaup-
menn þeirrar tíðar ljetu sig miklu
skifta ýms velferðarmál hins fá-
menna og fátæka hæjarfjelags, og
má nefna til dæmis um það, að það
voru kaúpmenn sem gáfu hús til
fyrsta barnaskóla og sjúkraliúss í
Reykjavík.
í ársriti því, sem sjóðurinn hefir
gefið út í tilefni af 75 ára afmæl-
inu, og samið er af Vilhj. Þ. Gisla-
syni skólastjóra, er gerð glögg grein
fyrir vexti sjóðsins frá uppliafi. í
lok fyrsta reikningsársins, 1868 var
hann 1633 kr. og óx svo jafnt og
þjett með frá 280 til um 2600 krón-
um á ári næstu 50 ár, en þá — 1917
— var hann orðinn 56.000 krónur.
En á þcim 25 árum verðfeldra pen-
inga, sem síðan eru liðin, liefir árið
1927 verið mesta veltiár sjóðsins,
þvi að þá óx hann um 13.400 krón-
ur. í siðustu árslok var sjóðurinu
orðinn 207.054 kr.
A sama tima hafa alls verið veitt-
ar úr sjóðnum kr. 155.192 krónur,
til 103 fjclagsmanna og ekkna þeirra,
en margir eða jafnvel flestir hafa
fengið styrk oftar en einu sinni
eða jafnvel árum saman, því að alls
eru styrkirnir 784. llæsti styrkur
sem fjelagi liefir notið samtals er
8495 kr., svo að sjá má, að þó að
fjelagið hafi að jafnaði veitt styrki,
sem aukagetu með öðru, þá safnast
þó þegar saman kemur.
Einar Néwman, sonur frú Ingu
Newman, f. Zocga, og Newman
póstmeistara i London, fjell í Egypta-
landi í byrjun sóknarinnar, sem
hafin var við E1 Alamein í haust.
Var Einar Newman höfuðsmaður
i liinu fræga herfylki „ Black
Watch“, sem svo oft hefir komið
við hernaðarsögu Breta, sem ein
frægasta og fifldjarfasta sveit breska
Kajpt. Einar Neivman.
H. Th. A. Thomsen var fyrsti for-
maður fjelagsins, svo sem áður er
sagt, en 1870 var Hans Sívertsen
kosinn formaður og sat eitt ár, en
þá 01 e P. Möller til 1877, næst
Nieljohnius Zimsen til 1882 (hann
var og formaður 1886—87), þá L.
Frh. á bls. U.
hersins og jafnan liefir vakið mest-
an beig allra sveita. „Black Watch'*
var upprunalega skosk hersveit,
stofnuð af sjálfboðaliðum árið 1739
til þess að halda uppi friði og reglu
i Norður-Skotlandi, en var síðan
tekin inn i cnska herinn og hefir
jafnan verið forustusveit þar, sem
mikið lá við. Sagt hefir verið um
þessa sveit, að hún taki aldrei fanga
og að liennar menn láti aldrei taka
sig til fanga. Þar er enginn milli-
•vegur lífs og dauða.
Sakir fráhærrar frammistöðu i
herskólanum og ágætra prófa var
Einar Newman tekinn inn í þessa
frægu hersvéit í byrjun stríðsins og
fjekk þar kapteinstign. En ferill
lians varð því miður skammur, en
þó á þann veg, sem- góðir hermenn
geta ávalt gert ráð fyrir að verði.
Einar Newman var íslenskur í
móðurætt og fæddur hjer í Reykja-
vík 26. mars 1908. Foreldrar lians
voru frú Inga Newman, yngsta dótt-
ir frú Margrjetar og Einars gisti-
húseiganda Zoega, en Newman fað-
ir hans var þá erindreki Marconi-
fjelagsins enska, sem þá rak reynslu-
stöð f.vrir loftskeyti á Ilöfða, innan-
vert við Beykjavík. Newman var
hjer tvívegis á vegum fjelags sins,
fyrsl 1905—6 og síðar nær lieilt ár
1908. Áttu þau eina dóttur barna,
er þau komu hingað i seinna skiftið.
en meðan þau dvöldu hjer fæddist
þeim fyrsti sonurinn, sem heitinn
var Einar, eftir móðurföður siimm.
Auk Einars liefir þeim lijónum orð-
ið þriggja sona auðið, sem allir eru
i hernum. Er sá næst elsti majór i
skriðdrekasveit, annar „korvett-
kapteinn“ en sá þriðji stýrimaður
Frh. á bls. Í4.
íslenskur höfuðsmaður fellur