Fálkinn - 28.01.1944, Blaðsíða 3

F Á L K I N N
3

Theodór Árnason:
Seyðisfjörður í gamla daga
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavik. Simi 2210
Opin virka daga ki. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðis fyrirfram
HERBERTSpren/.
SKRADDARAÞANKAR
Hinir sjerfróðu eiga ekki altaf
upp á paliborðið lijá almenningi
í þessu landi. Þegar fyrstu búfræð-
ingarnir fóru að starfa lijer, lienli
fólk gaman að þeim og kallaði þá
,,búslæpingja“ og þóttist fyndið. -
Þegar farið var að vinna fyrstu
verkfræðileg störf lijer, þóttist sá
vísi Pjetur og Páll altaf sjá á því
agnúana. Aldrei liefði liann Pjetur
eða Páll liaft það svona, lieldur
„einlivernveginn öðruvísi." — En
hvernig — það er annað mál! Það
þögðu Pjetur og Páll oftast um.
Að vissu leyti er þetta eðlilegt.
Öll sjerfræði er ung i iandinu, og
bjer bafði lifað þjóð, sem varð að
vera sinn eiginn þúsund þjala smið-
ur, og gal verið það meðan alt lijakk
aði í sama óhagganlega fari vesæl-
dómsins og amlóðabáttarins. Hins-
vegar fór svo, þegar atvinnubættirn-
ir gerðust margbrotnari, þá þraut
speki og brjóstvit Pjeturs og Páls.
Pjetur gal ekki orðið vjelstjóri á
togara nema liann lærði til þess.
Og löggjafarvaldið gerðist svo blá-
iegt að banna Páli að stýra skipi
á milli ianda, þó að bann þekti á
kompás, ef bann kunni ekki eitt-
bvað talsvert í 'siglingafræði. En
báðir voru þeir sannfærðir um að
j)að væri bótfyndni að vera að
skifta sjer af þessu. Þeir gátu búið
eins vel og búfræðingar — búið af
sömu fáviskunni og með sömu rán-
yrkju aðferðunum og forfeður þeirra
frá uppliafi íslands bygðar — því
skyldu þeir þá ekki geta stýrt skip-
um og notað brjóstvitið fyrir átta-
vita?
Stundum er verið að skipa sjer-
fróða menn i nefndir til undirbún-
ings þeim málum, sem eiga að koma
fyrir þing. Svo kemur álitið, og þá
fer oft svo, að þeir ósjerfróðu þykj-
ast vita miklu betur, og láta brjóst-
vitið sitt tæta niður álit, sem þeir
sjerfróðu bafa gert. Þeir bugsa ekki
út í, að gerðum þeirra svipar dálítið
til þess að læknir væri skipaður í
hæstarjett til þess að dæma um rjetl
gildi bjeraðsdóma eða að lögskip-
aðir bundabreinsunarmenn væru
gerðir að prófessorum í læknadeibl
háskólans.
Það er ekkert til milli himins og
jarðar, sem íslendingurinn tiefir
ekki vit á. Þó að liann bafi aldrei átt
i styrjöld þá veit bann miklu meira
um bernað en þeir aumingjarnir
MacArtbur, Montgomery, Alexander
og Eisenhower. Pjetur og Páll telja
það klaufaskap, að striðinu er ekki
lokið fyrir löngu. Og þeir mega líka
vita það.
I.
IÞItÓTTALIF
Á siðasta tugi nítjándu aldar og
fram yfir aldamót, var Seyðisfjörð-
ur eittlivert mesta, eða jafnvel mesta
atbafnapláss á voru landi. Væri
nauðsyn á því, að einhver sem
myndi uppbaf þessa atbafnatíma-
bils og befði fylgst með þróuninni
fram yfir aldamót, vildi segja þá
sögu i heyranda hljóði, áður cn
hún fellur 1 gleymsku. Þegar minst
er á þetta merkis- og heiðurstima-
bil Seyðisfjarðar nú, er eiginlega
aldrei lengra farið en að nefna
þrent, sem þessum fádæma miklu
atböfnum bafi ráðið i svo litlu plássi
og á þeirra tiðar mælikvarða: Otto
Wathne, síldina og samgöngurnar.
Watbne var norðmaður, sem til
Seyðisfjarðar kom af hcndingu, á
lientugum thna, fádæma þrekmaður
og fádæma djarfur, bagsýnn, og
heppinn. I sama mund óð síldin
inn í fjörðinn og upp í fjörur. Og
Watbne og síldin — það voru þau
jarðnesku öfl, sem slcöpuðu sam-
göngurnar, póst- og flutningsskipa-
samgöngur við útlönd, einkum Nor-
eg, sem tóku iangsamlega fram því,
sem menn urðu þá við að búa t. ,d.
bjcr í liöfuðstaðnum. Og Seyðis-
fjörður gat þá jafnvel niiðlað öðrum
landslilutum af sinum „auði“, eða
öllu beldur alsnægtum á þessu sviði,
því að skip Wathnes, og síðar Tliore
skipin líka — fóru til Norðurlands-
hafna og jafnvel ReykjaS'íkur. T. d.
á meðan á Búastríðinu stóð, fengu
höfuðstaðarbúar oftar en bitt nýjustn
frjetlirnar um gang þess, frá Seyðis-
firði. Það var því einkennileg til-
viljun, að sæsímasamliandinu við út-
lönd skyldi einmitt verða liagað
þannig (1906), að erlendu skeytin
komu fyrsl lil Seyðisfjarðar, þ. e.
sæsimaendinn var tekinn þar í land
og skeytin „umrituð“ norður um
land til Reykjavíkur, og mun svo
vera enn(?)
En um alll þetta ætla' jeg ckki
að fjölyrða í þessum greinaflokki.
Seyðisfjörður var um ýmislegt ann-
að en Wathne, síld og samgöngur,
á undan öðrum kaupstöðum lands-
ins, og um margt annað að minsta
kosti sambærilegur, mjer liggur við
að segja við liöfuðstaðinn, á þessu
Rolf Joliansen, ungur.
tímabili. Jeg ætla að drepa á nokk
ur atriði af því tæi, og skal þá
fyrst telja fram íþróitalifið á Seyð-
isfirði. en íþróttaaldan, eða endur-
reisn íþróttalífs á íslandi, sem nokk
uð kvað að, tel jeg að raunveru-
lega bafi byrjað á Seyðisfirði, ein-
mitt á þessu sama tímabili (uml890)
og jeg tel ennfremur, að það hafi
verið fáeinir Austfirðingar, sem
fluttu með sjer til Reykjavíkur,
fyrsta íþróttaneistann, sem orðið
g'at að báli, (1906) sem síðan liefir
logað æ skærar og með æ meiri sug
fram á þennan dag'. Og mikið furð-
ar mig á því, að íslenskir íþrótta-
frömuðir binnar yngri kynslóðar,
sem belst liafa orðið opinberiega,
skuli ekki enn bafa lagt það á sig,
að rannsaka, livernig var um þessa
sterku íþróttaöldu á Seyðisfirði á
þessu tímabili, þegar ládeyða var
hjér i liöfuðstaðnuni, og lítið að-
bafst (1890—1906). Jeg liefi áður
(1938) gefið þeim tilefni til þess,
að rannsaka þetta og láta skrásetja,
af manni eða inönnum, sem þeir álíta
lil þess liæfa.1 Þvi að sannarlega
er þessi þáttur Seyðisfjarðar jafn-
vel merkari en uppbaf íþróttabreyf-
ingarinnar i Reykjavik, röskum liálf-
um öðrum áratug síðar. Og íþrótta-
frömuðurnir á Seyðisfirði eiga það
skilið, að þeirra sje minst á meðal
Sbr. fáeina sundurlausa „iþrótta
þætti," sem jeg skrifaði í sunnu-
dagblað Vísis vetnrinn 1938 - '39.
A. Jörgensen, bakari.
bestu íþróttamanna, sem við böl'-
um átt til þessa.
Astæðan lil þess að þetta rifjast
enn upp fyrir mjer í dag er sú, a
í dag á sjötugsafmæli, sá maður, sem
jeg ætla að bafi verið lang-fjölhæf-
astur íþróttamanna á íslandi þá.
Hann er að vísu norskur að ætt,
en kom til Seyðisfjarðar 14 ára
gamall, 1889, alskapaður íþrótta-
maður, en varð brátt svo alíslenskur,
sém nokkur erlendur maður getur
orðið. Þetta er Rolf -eða Hrólfur
Jobansen, eins og við nefndum
bann jafnan. Svo að segja strax eftii
að bann kom til Seyðisfjarðar, urðu
þeir vinir, liann og sá bagi og
liagsýni Seyðfirðingur, Friðrik lieit-
inn Gíslason úrsmiður. Hann var
naður kappgjarn, og í bonum kveikti
Hrólfur þegar eldlegum ábuga á i-
þróttum, og aldrei bætti Friðrik
lieitinn fyrri, en bann ijek liverja
þá íþrótta-list, sem Hrólfur sýndi
honum í hvert sinn.
Ekki nær mitt minni um þessa
„dýrlinga“ mina lengra en aftur til
1894. Þá var jeg á fimta árinu. Það
er lygilegt en satt, að jeg man greini-
lega eftir þeim — og fáeinum ung-
um mönnu niöðrum, fyrst eitt logn-
vært vorkvöld þetta ár.
Fyrir all-löngu bripaði jeg upp
endurminningar um þetla kvöld og
innan uin gulnuð blöð, með ýmis-
konar pári, fann jeg þetta klór í dag,
•— jeg gerði að því leit, þegar jeg
Frli. á bls. 14.
Friðrik Gislason
Frá Seyðisfirði um aldamótin