Fálkinn - 28.01.1944, Blaðsíða 5

F Á L K i N N
Til hægri: Myndin er
iekin nndir hvelfingu
stjörnuturnsins og sýn-
ir mann kikja á stjörn-
urnar í einum af kík-
irum stofnunarinnar.
Til vinstri: Þetta er
kgl. stjörnufræ ð i ngu r-
inn í Greenwich, sir
Itarold Spencer Jones,
sem gegnt hefir starf-
inu síðan 1933.
hann tókst að loknm að full-
nægja kröfu þeirri, sem gerð var
al" konungi í stofnbrjefinu ffrá
1675, „að gera siglingalistina
fullkoihna“.
-• Sjómannaalmanakið eða
„Nautical Almanac*' var mesta
afrek Maskelynes. En eigi skiftir
minna máli sú ákvörðun hans
— sem fyrirrennarar hans höfðu
hummað fram af sjer að gefa
út reglulega skrár um athuganir
stjörnuturnsins í Greemvich.
Það var i tíð Maskelynes, sem
enskuin manni, að nafni Harri-
son tókst að smíða „Tímatelj-
ara“ sinn, eða kronometer:
klukku, sem getur gengið rjett
um horð í skipi, þó að liún sje
sifellt í ójafnvægi. Fyrir þetta
fjekk Harrison 20.000 sterlings-
punda verðlaun, sem má heita
slórfje á þeirri tíð.
Stjörnuturninn í Greenwich
cr sá staður, sem kunnur er
um allan heim vegna þess að
,,MeðaItími Greenwich“ er mið-
aður við liann meðal farmanna
um allan heim og flestir upp-
drættir miða og við liann. Sain-
kvæmt alþjóða samþykkt, sem
gerð var árið 1883, var það tek-
ið í lög, að lengdarhaugur sá, er
gengur um Greenwich skyldi
vera „null-baugur“ og allar
lengdir á hnettinum taldar fra
honum. Þessi baugur er þvi
grunnlína allra fjarlægða lil
austurs og vesturs, á sama hátt
og miðjarðarbaugurinn er grúnn
iína allra fjarlægða til norðurs
og suðurs. Stundatal allra staða
á hnettinum miðast því við
Greenwich ,og sá tími gefur til
kynna samnefnara þess tíma,
sefn ákveðinn viðburður gerist
á, þó að hann gerist hinsvegar á
misinunandi tíma sólahrings-
ins, eftir þvi hvar staðurinn er.
Hilið milli hverra tveggja lengd-
arstiga er í tíma fjórar mínút-
ur, þannig að klukkustundar
tímamunur verður milli hverra
15 lengdarstiga. Á tímum út-
varpsins má heita að það sje
nausynlegt hverjum eistaklingi
að gera sjer þetta ljóst. Og tíma-
merkinu frá Greenwich er nú
úlvarpað um allan heim frá
énska útvarpinu, með sex stutt-
um tísthljóðum. Vjelin sem út-
varpar þessu heimsfrægu liljóð-
um er í heinu sambandi við
klukkuna í Greenwich, en þar
hefir núverandi kgl. stjörnu-
meistari, sir Ilarold Spencer
Jones unnið mikið að því að
gera merkið sem nákvæmast.
Sir Harold er heimsfrægur
vísindamaður,* en hjer verður
iítið frá honum sagt, vegna þess
að grein um hann hirtist hjer í
blaðinu ekki alls fyrir löngu.
Hann hefir gegnl þessu emhætti
sínu í tíu ár, en áður liafði liann
verið stjórnandi stjörnuturns-
ins á Góðrarvonarliöfða í Suður-
Afríku. Meðal afreka hans í
sljörnuvísindum má nefna, að
hann hefir reiknað fjarlægð
jarðarinnar frá sólu nákvæmar
en nokkur maður á undan lion-
um, en sú fjarlægð cr einskonar
undirstaða allra annara mæl-
inga í himingeiminum og nefn-
ist „Solar Parallax“.
Hann komst að þeirri niður-
stöðu að sólin sje 93.005.000 míl-
ur frá jörðinni, og getur ekki
skeikað meiru á þeirri mælingu
en 10.000 mílum of eða van.
Fyrir þetta afrek fjekk hann
liinn fræga heiðurspening kgl.
stjarnfræðifjelagsins — úr gulli.
í samhandi við þennan úl-
reikning má minnast jiess að
stjörnuturninn í Greenwich lief-
ir ávalt lagt megináherslu á
að álcveða með sem mestri ná-
kvæmni stöðu sólarinnar, tungls
ins og stjarnanna.
h'ALLEG BÓK.
Gimsteinn meðal bóka hefir ný-
lega áskotnast Britisli Muscum i Lon-
don. Er það svokallaður Bohuns-salt-
ari, sem undanfarið hefir verið í
eigu hertogans af Rutland. Var salt-
arinn seldur fyrir 5.000 sterlings-
pund, cn þrír aðilar lögðu fram and-
virðið, nfl. Listaverkasöfnunarsjóð-
urinn enski, 3000 pund, Bókasafns-
vinafjelagið 500 pund og Britisli Mus-
eum sjálft 1.5000 pund.
Hjer birtist mynd af einni síðu
Þetta liefir verið langt og erf-
ilt verk, og almenningi finst það
ef til vill óþarft, en það er ckki
eitl einasta skip er um liöfin
siglir, sem ekki nýtur góðs af
þessu starfi stjörnuturnsins í
Greenwich.
bókarinnar, sem sýnir ljóst livítikl
listaverk hún er. Myndirnar allar eru
gerðar með mörgum litum og afar
skýrar og slilhreinar. Ljet Humphrey
de Bolnin, 7undi jarl af Ilereford
skrifa saltara þennan fyrir sig, og
er hann eitt af mörgum listaverkum
i bókagerð, sem sú ætl safnaði að
sjer, og þykir safn þetta eitl liið
besla dæmi um bókagerð enskra list-
manna frá 14. öld miðri og fram á
15. öld.