Fálkinn - 18.02.1944, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
sambandinu. Margir þeirra voru
ágætis baráttumenn. Alltaf varð
að taka tillit til flokka og hópa
sem gerðu athugasemdir varð-
andi venjur, ýms opinber störf
og ýmislegt annað og þeir rifu
sundur skyrtur sínar ef þeir
fengu ekki það sem þeir vildu.
Það úði og grúði af klíkum og
einstaklingum, sem heimtuðu
samninga, fjárstyrki og ýmis
sjerrjettindi. Sumir vildu „gree
back“seðla, aðrir málmpeninga.
Samtökin um tollálagningu,
bankavaldið og Kyrrabafsjárn-
brautina hættu aldrei að skara
eld að sinni köku.
Gegnum þetta öngþveiti and-
stæðra skoðana varð Lincoln
að ganga. Á hverjum degi varð
liann að segja já eða nei vegna
ágengni manna. Og hvernig var
því nú farið um hvert úrlausn-
arefni? Þurfti liann að kjósa á
milli þess, sem var rjett ann-
arsvegar og rangt binsvegar*?
Nei, ekki nærri altaf. Dag eftir
dag og klukkustund eftir klukku
stund varð liann að velja á
milli þess, seiu að sumu leyti
var rjett og sumu leyti rangt.
Oft ljet liann það í ljósi er hann
tók ákvarðanir sínar, að þær
væru að vísu að sumu leyti
rangar en það væri bezta sem
bann gat gert. Hann fjekk orð
á sig' fyrir þetta. Hann benti
stundum á það, sem hann vildi
gjarnan hafa gert, hið alrjetta
í málinu, en sýndi jafnframt
fram á hvernig bið alrjetta
misti marks, kæmi ekki að rjett-
um notum. — Þegar öllu væri
á botninn livolft mundi það
bafa í för með sjer verri afleið-
ingar heldur en önnur leið til
úrlausnar, sem liann kallaði
„hagkvæma aðferð.“
Að hindra sundrung ríkja-
sambandsins var sú stefnan senr
hann vann að heitastur og ó-
skiftastux*, jafnt á stjórnmála-
legan sem hagkvæman hátt.
Af eðlilegum orsökum hafði
liann auðvitað oft á tíðum góð-
ar og gifdar ástæður til að gera
fremur það sem var hagkvæmt,
heldur en það sem var i*jett.
Ef Lincoln lifði nú mundi hann
án efa oft gera hið bagkvæma
fremur en hið rjetta. Ella mundi
Jiann falla úr sögunni sem
stjónmiálamaður og lionum
vai'jxað út af stjórnmálasviðinu,
en það lienti bann ekld.
Þessi deila um liagkvæmar
og í-jettar aðferðir fer á milli
Horace Mann og Samuel J. May.
Mann livæsir til May: „Jeg fyr-
ii-lít kenningu yðar um að við
eingöngu eigum að líta á hið
í’jetta, en ekki liið hagkvæma,“
og May hreytir út úr sjer á
móti:„Og jeg fvrirlít líenningu
yðar um að okkur beri að líta
á hið hagkvæma og ekki ein-
ungis bið rjetta.“
Tvö mest lesnu og' útbreidd
ustu blöð landsins, rjeðust á
Lincoln, ákæi’ðu hann og gerðu
lítið úr lionum, vegna ýmissa
aðgei*ða, eða þá aðgerðaleysis,
ekki einungis dag eftir dag
beldur mánuð eftir mánuð og
ár eftir ár. Dagsdaglega var Lin-
coln einnig skotspónn slúðurs,
hneykslai rangfærsla, liarðra á-
salcana, lyga, svivirðilegs orð-
róms, dylgja, níðkvæða'og skop-
myndir af honum voru birtar i
blaði nokkru, sem liataði liann
og aðferðir lians. Þeir beltu úr
skálum reiði sinnar yfir hann,
en liann tók öllu með liógværð
og beygði sig undir það. Stund-
um liló hann og skopaðist að
því þegar lýgin stóð uppmáluð
fremst í róginum, en liann
kvaldist er hann vissi að slúðr-
ið veildi málstað lians og liinna
liraustu drengja, er óðara liöfðu
brugðið við kalli lians til þjón-
ustu. Yið vígslu lieilbrigðissýn-
ingar í Pliiladelfiu i april árið
1864, liefir lionum verið þungt
í slcapi, er liann sagði: „Það er
erfitt að segja skynsamlegt orð
á okkar dögum.“ Svo miklu af
því, sem bann liafði sagt var
misþyrmt og því umsnúið í eilt-
livað annað sem hann alls elcki
hafði haft í liuga hundruð
radda og liundruð blaða notuðu
livað eftir annað orðið „fá-
bjánaleg“ er þau vildu lýst
stjórn lians.
Stjórnmálamaður nokkur og
liermaður frá Illinois, sem um
áraskeið hafði athugað Lincoln
var þeirrar skoðunar að besti
lykillinn að manninum og að-
ferðum lians, sem stjórnmála-
manns, væri að finna í einkenni-
legri og stuttri ræðu er Lincoln
liafði haldið og beint til Jolin
M. Palmer, sem var Union Demo-
krat og hraustur liðsforingi.
Palmer kom að Lincoln þar
sem verið var að raka hann og
Lincoln kallaði til lians: „Komið
þjer inn Palmer, þjer eruð
heimamaður og jeg get vel rak-
að mig í yðar viðurvist.“ Þeir
ræddu um stjórnmál og svo kom
að Palmer talaði djarft og ó-
liikað: „Herra Lincoln, ef ein-
liver liefði sagt mjer að þjóðin
á svo viðsjárverðum tímuin, sem
við nú lifum á leitaði til lítils
óþekts bæjar og tælíi þar óþekt-
an lögfræðing til forseta, þá
liefði jeg ekki trúað því.“ Lin-
coln snjeri sjer þá snögglega við
í stólnum, andlitið hvitt af sápu-
froðu og með handklæði um
hálsinn. I fyrstu hjelt Palmer
að forsetinn væri reiður, en Lin-
coln ýtti rakaranum frá sjer,
hallaði sjer fram, lagði liöndina
á lmje Palmers og sagði: „Því
liefði jeg heldur ekki trúað. En
þá voru þeir tímar að maður
með ákveðna stjórnarstefnu
liefði verið þjóðinni banvænn.
Jeg liefi aldrei liaft ákveðna
stjórnarstefnu. Jeg liefi blátt á-
fram leitast við að gera það,
sem í hvert sinn virðist liest.“
Oft sat liann mitt í öngþveit-
inu og skammarhrópunum kald-
ur eins og ís og skrifaði niður
á minnisblað hvað best mundi að
gera til skjótrar úrlausnar. En
svo ef liann frjetti um góðan
vin, er fallið liafði í orustu, þá
runnu tárin niður kinnar lians
og eftir mikið mannfall í tveim
töpuðum orustum, var bann vfir
sig kominn af liarmi og nær ó-
buggandi.
En þegar sorgin var hjá liðin
var liann fullur af glensi og
sagði liverja gamansöguna á fæt-
ur annari, og ef einhver spurði
hánn hvernig á kæti hans stæði,
sagði liann: „Góði maður, sjáið
þjer ekki að ef jeg mundi ekki
hlægja, yrði jeg að gráta. Ofsa
gleði og djúp sorg voru sterkir
þættir í skapliöfn lians. — Ef til
vill þrífst lýðræðið best þar sem
menn þekkja rjetta augnablikið
til algjörðrar og bátíðlegrar lotn-
ingar, gamansemi sem lifgar upp
og lilátur, sem veitir livíld og
jafnvel læknar.
Það var mikið um lausmálga
menn á dögum Lincolns. Þeir
létu vaða á súðum, höfðu næg-
an tíma og gáfu lausan taum-
inn batri sínu og reiði. Nú koma
orð þeirra okkur ómerkilega og
lilægilega fyrir sjónir. Þeir vissu
ekki um söguna, sem var að
skapast fyrir framan nefið á
þeim. Okkur tekur sárl að þeir
skyldu vera svo lausmálgir og
skeyta svo lítið um bvaða dóm
framkoma þeirra mundi bljóta
i framtíðinni.
Bandarikjaþjóðin og margar
aðrar þjóðir tileinka sjer nú Lin-
coln. Hann tilheyrir þeim. Hann
var með eittbvað, sem þær vildu
sjá útbreytt um lieim allan. Lýð-
ræði? Við getum ekki nákvæm-
lega sagt í liverju þetta var fólg-
ið, en það var samt til. Hann bar
það í lioldi og beinum. í ræðum
lians og ritum er það. Vinsæl
stjórn? Stefnduframkvæmd Rc-
publikana? Stjórn þar sem fólk-
ið liafði valdið og sagði stjórn-
ara sínum á einn eða annan hátt
livað það vildi? Lincoln bafði
hina rjettu hugmynd. Hún kem-
ur fram í skúrum og skini skap-
hafnar lians, leyndardómur, sem
liægt er að lifa, en aldrei full-
komlega að skýra frá í orðum.
NÆTURORUSTA MOSQUITO-FLUGVJELA.
Við og við senda Þjóðverjar nokkrar flngvjelar til nætur-
árása á England, i þeirri von að geta lamað fíreta, en þessar
flugvjelar týna mjög tölunni. Eina nóttinn sendi „Flugwaffe“
t. d. 12 vjelar yfir Dretlaiuli og af þeim voru 9 skotnar niður.
fíretar nota einkum Mosquitovjetar til þess að ráðast á hina
þýsku „nætnrgesti,“ og þykja þær reynast best í viðureigninni
hraðskreiðu sprengjuflugvjelarnar þýsku. Segja flugmennirnir
að óvinaflugvjelarnar rey.ni sjaldnast að teggja til orustu, en
hafi treyst því að þær kæmust undan á flótla. En þær hafa
ekki staðist Mosquitoflugvjelunum snáning. — Teikningin á að
sýna Mosquitovjel í orustu við þýska flugvjel yfir Englandi.

DREKKIÐ EBIL5-ÖL