Fálkinn - 12.05.1944, Blaðsíða 6

6
F Á L K I N N
- LiTLfi snsnn -
JAKOB FRÍMANN :
Gatið á rúðunni
EF AÐ BÓKIN hefði ekki legið
á gólfinu við hliðina á mannin-
um í stólnum, og ef hann hefði ekki
verið með kringlótt gat á enninu,
mundi engum liafa dottið annað í
hug en að lninn sæti þarna og væri
að hvíla sig. En maðurinn var stein-
dauður.
A einni rúðunni i glugganum
beint á móti manninum, var líka
gat, álíka stórt og gatið á enni
mannsins.
Þetta var það fyrsta, sem lögreglu-
könnuðurinn tók eflir. Auk lians
voru tveir lifandi menn i stofunni.
Annar var Bergström, hægri liönd
hins látna, sá sem liafði kallað
iögregluna. Hann var ósköp óveru-
legur maður, sem virtist taka sjer
afar nærri hvernig liúsbónda hans
hafði reitt af.
En hinn var Borg, bifreiðastjóri
hins látna, sem Bergström hafði
kallað til, niður í bílskúrinn, þegar
hann sá hvernig komið var. Hann
var iiundslegur á svipinn, og eins
og rekinn upp i hrútsliorn — morð-
ið hafði auðsjáanlega ekki liaft vit-
undar áhrif á hann. Honum virtist
standa alveg á sama um það.
Lögreglukönnuðurinn yfirheyrði
Bergström fyrst.
— Þjer heyrðuð skothveli, og gler
brotnaði, og flýttuð yður þá hingað
inn. Var það ekki svo?
— Jú, og þegar jeg sá hvar for-
stjórinn sat þarna í stólnum, þá
hjelt jeg fyrst í stað að ekkert væri
að, en svo tók jeg eftir að bókin lá
á góifinu. Þá datt mjer fyrst í hug
að forstjórinn hefði sofnað, en svo
kom jeg nær, og sá það að ógurlegur
atburður hafði gerst.
Lögreglumaðurinn snjeri sjer þvi-
næst að bifreiðastjóranum. — Og
hvar voruð þjer þegar þetta skeði?
— Jeg geri ráð fyrir að jeg hafi
verið í bílskúrnum.
— Þjer „gerið ráð fyrir“?
— Já, jeg var ýmist utan bilskúrs-
ins cða innan, svo að jeg veit ekki
hvort jeg liefi verið úti eða inni
þegar þetta skeði.
— Heyrðuð þjer skothvellinn?
— Jeg heyrði alls ekki neitt fyrr
en hann Bergström þarna kom
æðandi út, og sagði að það væri
búið að myrða forstjórann.
— Mjer finnst það einkennilegt
hvað yður finnst það alveg gilda
einu, sem skeð hefir.
— Hversvegna ætti mjer ekki að
standa á sama um það. Iiann var
asni, ef satt skal segja, og mesti
viðbjóður. Hann setti út á allt, sem
jeg gerði, og hann lækkaði líka við
mig kaupið, svo að eiginlega hefði
jeg átl að fara frá honum umsvifa-
laust. Jeg hafði enga ástæðu til þess
að láta mjer lika vel við hann.
Lögreglukönnuðurinn kinkaði kolli
Hann hafði heyrt forstjórans getið,
að hann væri mesti harðjaxl og
erfiður í umgengni.
— Eiga fleiri heima hjerna á
heimilinu? spurði hann svo.
— Ekki nema konan mín, sagði
Bergström. Hún var hjerna uppi
á lofti. Hún er veik. Jeg vil ekki
ónáða iiana.
— Það er best að hún komi niður
samt. Jeg verð að yfirlieyra ykkur
öll.
Bergström liikaði við. — Jeg vildi
helst að hún l'engi að sleppa við
það núna. Hún er.... veik.
Bifreiðastjórinn fussaði og kveikti
sjer í vindlingi. Lögreglukönnuður-
inn þagði. En alit i einu kom hánn
áuga á eitllivað, sem lá hjá stól
myrta marinsins, og hann beygði sig
og tók það upp.
Þeir tveir hinir góndu á hann þeg-
ar hann gekk út að glugganum og fór
að athuga gatið á rúðunni. Svo leit
liann snöggt við og sneri sjer að
Bergström":
— Maðnrinn hefir ekki dáið fyrir
kúlu„ sem hefir farið gegnum rúð-
una, sagði liann. Gatið á rúðunni
varð ekki til fyr en eftir morðið.
Bergström náfölnaði.
-- Bergström jeg verð að taka
yður fastann, sem grunaðan um þetta
morð, — þjer hafið sjálfur sagt, að
bifreiðastjórinn hafi ekki verið hjer
inni i húsinu, þegar það bar að.
Þessvegna kemur ekki til mála að
hann liafi framið það.
Bergström hörfaði tvo skerf aftur
á bak, en nam staðar þegar lögreglu-
könnuðurinn stakk hendinni ofan
i vasann.
— Hversvegna haldið þjer að jeg
hafi gert þetta? sagði hann. Þjer
hafið engar sannanir gegn mjer.
— Jeg held það vegna þess, að
það eru leifar af púðri innan á
rúðunni. Og það sannar, að einhver
hefir skotið gegnum rúðuna innan
frá, til þess að þannig skildi líta
út sem skotið, er varð forstjóranúm
að bana, hefði komið utanfrá.
Lögreglukönnuðurinn tók nú upp
úr vasanum það, sem hann hafði
hirt upp af gólfinu við stólinn. —
Það var kvenvasaklúlur, merktur
bókstafnum K í eitt hornið.
Bergström greip báðum höndum
um eitt borðsliornið og hrópaði:
— Já, það var jeg, sem drap harin.
Hann iagði konuna mína í einelti,
og þessvegna drap jeg hann. Hann
var þorpari. Jeg kom lieim fyrir
kiukkutíma og þá var konan mín
hjerna inni. Jeg varð viti mínu fjær.
Þau sáu mig ekki og jeg flýtti mjer
að ná í skammbyssuna niína, sem
lá í skúffunni í náttborðinu mínu.
Þegar jeg kom hingað aftur sá liann
mig og tók upþ skamnibys.su úr
skrifborðsskúffu sinni og skaut —
en jeg skaut fyrst.
Bergström tineig niður í stól. —
Lögreglukönnuðurinn leit lil bílstjór-
ans og liann aftur til Bergströms
— nú var meðaumkvun i augna-
ráði hans. Og svo fór liann út.
— Þetta er liart fyrir yður, sagði
innboðsmaður laga og réttar, en
þjer verðið að koma með mjer samt.
Og svo verður rjetturinn að teiða
málið til lykta.
— Hversvegna ætlar þú að gift-
ast yfirlögregluþjóninum?
— Jeg má til. Það er brot á lögum
að sýna lögreglunni mótþróa.
ThEodúr Rrnason:
r
Operur,
ERnnni
Efniságrip:
Fjögra-þátta ópera eftir ítalska
tónskáldið Verdi. Textinn stíl-
færðnr upp úr harmleik Victurs
Hugo, „HernanV'. Frumsýning í
Feneyjum 9. rnarz 184-b. Þegar
óperan var fgrst sýnd í Paris
(18b6), varð það að sainkuinn-
lagi við Hugo, að psrsónurnar
voru látnar vcra ítalskai• í stað
spanskra o. s. frv. en Jjví hefir
ekki verið sinl. síðan.
Verdi átti í talsverðum erjum út
af þessari óperu, og var jafnvcl
meira tekið eftir lienni þéssvegna,
þegar til kom, en ef til vill liefði
annars orðið. Var óperan fyrst sýnd
í Feneyjum (1844) eins og getið er
um hjer að framan, og þá tekið með
fádæma fögnuði. En þegar átti að
fara að sýna liana annarsstaðar t. d.
í París, reis frakkneska. skáldið
Victor Ilugo upp „á afturfótunum“,
og heimtaði að hún yrði bönnuð.
Textinn var saminn upp úr harm-
leik Hugos, „Hernani," og þótti
Hugo sjer mjög misboðið með því,
hvernig með lians verk væri farið.
Varð mikill liávaði út af þessu, og
jafnvel málaferli, þó tókst um síðir
að sefa Hugo og ná sættum við
hann. Og varð þetta til þess eins
að vekja feikna mikla athygli á
óperunni. Varð hún þegar mjög vin-
sæl og er enn, enda er hún ástriðu-
þrungið snilldarverk frá hendi tón-
skáldsins, og hefir á sjer öll bestu
og göfugustu einkenni Verdis.
Leikurinn gerist í Aragon á Spáni,
árið 1519. Konungurinn liefir gert
Ernani, son hertogans af Segorbiu,
útlægan, en hann liefir síðan gerst
foringi illræmdra ræningja. Hann
er ástfanginn af Elviru, ungri mey
af spönskum aðalsættum, sem einnig
ann honum. En þegar liann frjettir
að hún sje lieitin Don Gomez de
Silva, öldruðum aðalshöfðingja, á-
kveður hann, að skerast þar í leik-
inn, og hafa meyjuna á brott með
sjer, ef þess sje nokkur kostur.
Þegar hæst stendur undirbúning-
ur undir brúðkaup de Silva og
Elviru, kemur Carlos Spánarkonung-
ur inn í herhergi brúðurinnar, tjáir
henni ást sína og freistar að hafa
liana á brott með sjer, úr kastala
föður hennár. Hún æpir upp, og
koma þeir á vettváng, Ernani og
Sílva. En Ernani var þá þangað
kominn sömu erinda og konungur.
Silva skorar þegar báða keppinauta
sína á liólm, en í sömu andránni
þekkir hann konung sinn, og fellur
til fóta honum og biður sjer griða,
og bregst konungur við ljúfmann-
lega.
Þegar komið er að þvi að giftingar-
athöfnin fari fram, kemur Ernani
fram á sjónarsviðið, duibúin sem
pílagrimur. Hyggur hann að Elvira
sem lifa
hafi haft sig að fífli, rífur af sjer
dulbúninginn í viðurvist Silva, og
krefst þess af jjótta og þjósti, að
hann framseljf sig konunginum. —•
Silva neitar því í fyrstu, með þeim
forsendum, að Ernani sje gestur
sinn, en þegar liann svo þykist sjá
það, þau Elvira og Ernani fella
enn liugi saman, verður hann tryllt-
ur af afbrýðissemi og hygst að jafna
um við Ernani.
Konungur kemur nú til sögunnar
og krefst þess að Silva sje liand-
tekinn, ef hann framselji Ernani
ekki, en Elvira gengur þá. fratri
fyrir konung og biður þeim háðum
griða, Siiva og Ernani, af svo mikl-
uni innileik, að konungur kemst við
og heitir þeim báðum griðum, en
tekur iiana á brott með sjer sem
gisla eða tryggingu fyrir hollustu
Silva við sig.
En ekki er konungur fyrr úr
augsýn, en Silva skorar á Ernani
til einvígis við sig. Ernani kveður
þvert nei við því, að fara til hójfn-
göngu við iiinn aldraða verndara
sinn, en býðst hinsvear til þess að
gefa sig af fúsum vilja fram við
konunginn, þó með því skilyrði,
að liann fái að sjá Elviru, áður en
hann sje tekin af lifi. Þegar honum
er tjáð, að konungurinn liafi liaft
hana á brott með sjer, verður Erii-
ani æfur og vilt nú konung feigan.
Hann stingur upp á þvi við Silva,
að þeir sverjist í fóstbræðralag um
það að bjarga Elviru og ráða niður-
lögum lconungs. Býðst hann til þess
að láta sjálfur lífið, hvenær sem Silva
óski þess, ef hann vilji veita sjer
og mönnum sinum lið. Og til þess að
binda þetta fastmælum afliendir
hann Silva lúður, sem liann segir
honum að þeyta, ef hann óski þess
að hann haldi þetta lieit.
Konungur hefir fregnað af ráða-
gerðum þeirra Ernanis og Silva,
og situr fyrir þeim með valið lið,
í graflivelfingu í Aquisgrana. — En
hann hefir fregnað að þar muni
þeir ætla að draga saman lið sitt,
eða ræníngjanna og liðsmarina Silva.
Þegar uppreisnarmenn þessir eru
komnir allir, gengur konungur fram
með sína menn. Dæmir liann ræn-
irigjanna og aðra óbreytta borgara
til fangelsisvistar, en aðalsmennina
íil JífJáts. Ernani krefst jjess, sem
rjettborinn dðalsmaður, að hljóta
sama dóm og þeir. En þá snýst kon-
ungi alveg hugur í öllu Jies.su máli.
Kveðsl liann lieldur vilja stjórna
riki sínu með ástríki og rjettsýni i
garð þegna sinna, en með Íiarð-
neskju. Gefur liann ölium uppreisn-
armönnunum upp sakir, og sam-
þykkir ráðahag Jieirra Elviru og
Ernanis.
En þá verður SiJva æfur af af-
brýðissemi í annað sinn. Hann
kemur dulklæddur í brúskaupið,
og þar þeytir hann hornið, sem Ern-
ani liafði gefið lionum.
Ernani viil eki ganga á eið sinn,
Jætur ]>egar failast á sverð sitt, og
dcyr í örmum Elviru.