Fálkinn - 25.05.1945, Blaðsíða 6

c
F Á L K I N N
/
- LITLfi SflGfin -
Stein Balstad:
Gestaboðið mikla
Gamansaga.
SVONA svart haustkvöld haföi
Grösett aldrei lifað, Hann stóð
við ána og starði út í Hólm. Þar
var bærinn, eins og æfintýri og
Ijós í hverjum glugga á stórhýsinu.
Hann gat ekki haft augun af þessu.
Svona mikla ijósadýrð á jafn
dimmri nóttu.
Það var veisla að Hólmi í kvöid
— hann Slarkerud var að gifta
einkadóttur sína. En Grösett var
ekki boðinn, liann var víst eini
maðurinn í sveitinni, sem hafði
verið settur hjá.
Lengi liafði verið kalt milli hans
og Slarkeruds, þeir fóru livor i ann-
ars taugar. Þá sjaldan þeir hittust
lentu þeir i óbóta skömmum. 1
fyrstu liafði það verið öfundin,
sem eitraði þá — tveir stórbokkar
rúmast ekki í sama poka. Hvorugur
gat séð hinn sér fremri í sveitar-
stjórn eða sóknarnefnd, báðir vildu
vera fremstir. Ekki var það annað
en þráinn að þeir fóru i mál útaf
óskiftunni á Vesturteigi. Það fór
alla ieið til hæstaréttar, en hvorugur
varð feitur á þvi samt.
Jú, víst var þetta til skammar,
Grösett varð að játa það. Þeir voru
skyldir og samgiftingar í ættunum,
svo langt sem; munað varð.
Hann sneri við og þrammaði
heim götuna úr bátsvörinni. Stað-
næmdist um stund á túninu; svo
gekk hann inn. 1 eldliúsinu var
fans af kvenfólki að baka og brasa,
en í stofunni voru þrjú langborð
dúkuð, og eins var i stóru stofunni
uppi á lofti. En ekki hafði verið
kveikt — það þurfti ekki að láta
loga i hverjum glugga eins og á
stóð.
Hann staulaðist út í myrkrið aft-
og út í piltahúsið, þar sátu vinnu-
mennirnir þrír og reyktu. Þeir voru
nú oftast háttaðir um þetta leyti,
en í kvöld vor þeir að bíða eftir
einhverju.
„Jæja, piltar, nú látum við siag
standa.“ Grösett liló þarna sem liann
stóð með úrið i hendinni, svo kink-
aði hann kolli og fór á undan út.
Piltarnir flýttu sér á eftir; en urðu
að biða um stund þegar út kom,
til þess að venjast myrkrinu, áður
en þeir færu niður í bástvörina
við ána. Þegar þangað kom settust
þeir bak við naustina, en fátt var
sagt. Gunnar á Kvarnarbakka taut-
aði eitthvað því að hann botnaði
ekkert í þessu. Grösett rnundi ekki
hætta fyrr en hann væri búinn að
koma þeim og sjálfum sér í tukt-
húsið.
„Það verður vist glatt á hjalla í
nótt, piltar,“ sagði Kalli gamli og
liló. „Og varla drepumst við úr
þorsta i nótt, ef ég þekki hann
Grösett rétt.“
Gunnar svaraði engu, hann kveikti
bara i pípunni, og svo sátu þeir
þarna, hálfkaldir og þögðu, og
störðu norður á túnið, þar sem
gamla lilaðan stóð.
/'^LRÖSETT gekk varlega norður
þýfið á túninu, en loks komst
liann upp að hlöðunni. Hún liafði
staðið þarna ónotuð í mörg ár, en
hann hafði varla tímt að rífa hana
heldur.
Svo fór hann inn í hlöðuna, rótaði
saman i kös rusli, kvistum og skræln
uðu lyngi, svo kveikti hann á eld-
spýtu og bar að. Síðan liypjaði hann
sig út og lieim að bæ. Þar leit liann
aftur. Nú, ætlaði þetta ekki að duga?
— —- .—- Jú, nú sá liann logana
sleikja hlöðubitana, og svartir reykja
mekkir gubbuðust út úr lilöðunni.
Og svo varð húsið alelda á svip-
stundu.
Grösett gat eklci liaft augun af
jiessu, en svo vaknaði liann af
draumnum við að hann heyrði
liróp og köll handan yfir ána. Þá
hló hann. Já, nú skyldi verða gesta-
boð — að honum heilum og lifandi!
Vinnumennirnir þrír niður við ána
höfðu staðið upp og ldustuðu. Þeir
heyrðu smella i árakeipum — liratt
róið á mörgum bátum. En nú fór
að birta svo frá bálinu að vissast
var að fela sig inni í naustinni,
annars mundu þeir sjást.
ARNA var stór bátafloti á ánni
og nú tók sá fyrsti niðri við
land. Fimm eða sex karlmenn hlupu
út og upp krókótta götuna. Svo kom
bátur eftir bát. Og þegar allir úr
þeim voru komnir upp að bruna-
staðnum læddust vinnumennirnir út.
Svo gengu þeir að bátunum og
hrintu hverjum eftir annan á flot
— þeir voru yfir tuttugu. Áin var
lygn þarna og straumurinn mundi
bera þá yfir til hins bakkans og
skila þeim þar ósködduðum, nokkru
fyrir neðan lendinguna.
Það var orðið mannmargt við
úthlöðuna. Þarna stóðu karlmenn-
irnir i einni bendu, skröfuðu og
hlógu, — það lá vel á þeim. Léns-
maðurinn og Slarlcerud sjálfur voru
þarna í hópnum —- og svo brúð-
guminn! En þarna liafði enginn
neitt að gera — eldurinn hlaut að
gleypa hlöðuna. Best var það að
ekki þurfti að óttast um húsið og
heimahúsin —- hlaðan stóð svo
langt frá. Og meira að segja stóð
vindurinn af bænum.
Grösett gekk þarna milli manna
og liafði orð á því að þeim veitti
ekki af að koma inn og fá sér i
staupinu fyrir alla fyrirhöfnina —
það væri annað en gaman að vera
ónáðaður svona í hrúðkaupsveislu.
Sumir þökkuðu gott boð og hypjuðu
sig inn í húsið; en Slarkerud sagði
þvert nei, og hann vildi ekki heyra
nefnt að neinn af gestunum færi
inn hcldur. Það var í Hólmi, sem
verið væri að halda veislu, en ekki
liér, og hann ætlaði sjálfur að sjá
sínum gestuin fyrir mat. og drykk.
Að svo mæltu þrömmuðu þeir, hann
og Ijensmaðurinn niður að á. Hinir
dokuðu aðeins við en flýttu sér svo
á eftir. Það voru ekki nema verstu
slarkarar sem þorðu að fara með
Grösett. Þegar þeir komu inn stóðu
þeir og gláptu------Jú, liér hafði
óneitanlega verið búið undir veislu
— ekki lakari en þá hjá Slarkerud.
Þeir höfðu ekki rennt niður nema
tveimur staupum þegar Slarkerud
birtist og var svo reiður að skeggið
hristist.
„Larfurinn þinn!“ Meira gat hann
ekki sagt, en stóð þarna með kreppta
hnefana.
„Hvað gengur að þér Slarkerud,
er kamarshurðin læst?“ Grösett var
bliðan sjálf.
„Þú lendir í tukthúsinu, það skal
ég sjá um.“
„Þér veitir ekki af brennivins-
staupi, Slarkerud, ef þú ætlar að
flytja mig -svo langa leið í nótt.“
Grösettt helti í glas, en Slarkerud
lést ekki sjá það, hann sneri sér
að hinum karlmönnunum og sagði
með grautartón: „Það er ekki einn
einasti hátur við balckann við kom-
umst ekki yfir aftur.“
„Ha, ekki einn einasti bátur við
bakkann?“ Þeir gláptu á hann.
„Þið skiljið víst livernig í þessu
liggur?“
„í þessu liggur?“
Nú kom ofsinn í Slarkerud á ný
og hann lirópaði svo að hvein í
öllu: „Grösett hefir kveikt í hlöð-
unni sjálfur til þess að gabfia okkur,
og svo hafði hann menn við ána til
að stela bátunum!“
Grösett hneggjaði: „Mér leiddist,
sérðu, eitthvað varð ég að gera til
þess að ná i félagsskap."
„Þú ert dæmalaus, Grösett!" sagði
einn af mönnunum og gat ekki
stillt sig um að hlægja. „En hvað
verður um kvenfólkið?“
„Kvenfólkið verður að bjarga sér
eins og best gengur i nótt, austan við
ána, og við karlmenirnir verðum
að bjarga okkur hérna að vestan-
verðu.“
„Þú verður að sýna lítillæti,
Slarkerud,“ sagði Grösett og klapp-
aði á öxlina á honum. Svo fóru
þeir út fyrir dyrnar. Þeir sáu
svarta skugga norður á túninu. Grö-
sett kallaði:
„Ykkur verður kalt úti, piltar,
hann er napur. Komið þið inn i
hlýjuna.“
Einu og einn kom út úr liópnum,
en sumir stóðu kyrrir og rifu kjaft.
—- „En sú frekja að gabba alla
sveitina!“
En svo tíndust þeir inn, smált
og smátt, og Grösett hætti ekki fyrr
en allir voru komnir inn, meira
að segja Slarkerud og lénsmaður-
inn. Snapsinn stóð tilbúinn í glös-
unum og maturinn á borðunum,
og allir drógu vel á bátinn. Slarke-
rud var fúll ennþá, og brúðguminn
aumur. En þetta lagaðist smátt og
smátt, eftir að spilin og toddýið
kom á borðið.
Undir morgun lentu Grösett og
Slarkerud við sama spilaborðið.
Og áður en lauk voru þeir orðnir
góðir vinir. Því að þeir gerðu ekki
annað en kyssast og grétu innilega.
Ný bók
Kelvin Lindeman:
Þeir áttu skilið að vera frjálsir
Búkaútgúfan Norðri, 19/iii.
Kelvin Lindeman liefir lengi verið
kunnur um öll Norðurlönd, sem
einn liprasti smásagnahöfundur og
jafnframt skeleggasti blaðamaður
Dana, og ýmsar smásögur hans
hafa birst í þessu blaði. Hitt er ekki
eins mörgum kunnugt, að minsta
kosti ekki utan Danmerkur, að hann
hefir haft stærri verk með liöndpm,
jiar á meðal bók þá, sem Norðri á
Akureyri hefir nýlega gefið út á
íslensku og nefnist „Þeir áttu skilið
að vera frjálsir.“ Þetta er söguskáld-
rit, er gerist á Borgundarhólmi
skömmu eftir miðja 17. öld, er ó-
friðlegast var með Dönum og Svíum,
og það er í rauninni saga hins fá-
menna þjóðarbrots á hinni afskektu
eyju, sem landfræðilega og jarð-
fræðilega mætti eins vel eða fremur
teljast til Svíþjóðar eins og Dan-
merkur, sem liér er verið að segja.
Eyjaskeggjar grípa ti! vopna gegn
Svíum, án þess að hafa von um
að fá hjálp að í þeirri viðureign,
og það er sú hetjuvörn, sem sagan
segir frá.
Bókin kom úl fyrir tveimur ár-
um og seldist þá á svipstundu i
stærra upplagi en nokkurntíma lief-
ir gerst um danska hók. Og það sem
olli þessari óheyrilegu sölu var, að
hér var slegið á líka strengi og í
leikritinu „Nils Ebbesen“ eftir Kaj
Munk. Bæði ritin voru sögulegs
efnis, en sagan endurtekur sig, og
í hinni borgundarliólmsku þriggja
alda gömlu smásögu, endurspeglast
saga Danan undir þvi liernámi, sem
nú fyrir skenunstu hefir verið lélt
af Danmörku. Enda varð höfundur-
inn að fara liuldu höfði og flýja
land til að bjarga iífi sínu. Það
leyndi sér hvergi i livaða átt hann
beindi örvum sínum og honum skeik
aði livergi að hitta i mark. Nasista
sveið undan hinu nístandi napra
háði hans.
Bókin verður áreiðanlega mikið
lesin hér á landi, bæði vegna efnis-
ins, sem hún flytur, og eigi siður
fyrir það, að hún er prýðilega vel
samin. Útgáfa og þýðing er vönduð.
STJÖRNUHRAP'
Það hefir borið við að flugmaður
hefir orðið fyrir vígahnetti (meteor)
en þeir verða glóandi af núningn-
um við loftið, og eru lcallaðir sjörnu-
hröp. í Indiana í ,Bandaríkjunum
kom líkt fyrir mann, sem var á
ferð í bifreið sinni. Vígahnöttur
lenti á vagninum fremst og mölvaði
liann, en maðurinn slapp óskadd-
aður.
VELKOMINN VINDUR.
Venjulega er fólki fremur illa
við rok, en þó eru þeir staðir til
í veröldinni, að þar er hverjum
stormdegi heilsað með fögnuði,
þvi að hann færir björg i bú. Þann-
ig er þvi t. d. varið við Fleetwood
i Englandi. Þar sópar vestanstorm-
urinn jafnan miklu af sandi í land,
svo að haugar eru eftir í fjörunni,
en fólkið selur liann fyrir gott verð.
Sumsstaðar rekur kol á land i storm-
um úr neðansjávarlögum, og víða
kemur mikill reki á fjörur eftir
storma.