Fálkinn - 25.05.1945, Blaðsíða 8

8
F Á L K I N N
ÞRÍBURARNIR
EFTIR KRISTIAN ELSTER
[ EINNÍ af nafnlausu smugunum
* fyrir neðan Árgötu stóð hús,
sem ekki var stærra en svo, að þar
rúmaðist ekki nema búðarhola, ein
stofa og kompa. Og samt var þetta
eina húsið i þessu sundi, því að
liúsið sem stóð við hliðina á því,
taldist til Árgötu og hin til Strand-
götu, en hinumegin var aðeins skíð-
garður, svo að fólk skyldi ekki detta
í ána. í raun og veru var þetta
sund ekki annað en gata yfir lóð-
ina, sem lá milli húsanna tveggja,
og þessvegna var það nafnlaust og
var livergi til í bókum bæjarstjórn-
arinnar. Og húsið var ekki nema
skúr, einskonar angi út úr stórhýs-
inu við Árgötu; einn af verkamönn-
unum þar liafði orðið fyrir slysi
einu sinni, sem hafði kostað hann
augað, fótbrot og liandlömun. Hann
fékk óðalsrétt á skúrnum og hreiðr-
aði um sig þar.
Tvær ástæður voru til þess að
hann fór að versla þar. í fyrsta lagi
hafði hann gifst stelpu þarna úr
sundunum; hún liafði verið i mjólk-
iirbúð áður. Og svo' var hægurinn
hjá að ná í sitthvað smávegis hjá
kaupmanninum, nokkrar ölflöskur
og sódavatn, pylsubita og annað
nasl. Það var ekki tekið hátíðlega,
maðurinn hafði slasast í vinnunni.
Þarna stóð litla húsið og ljósið úr
glugganum þar var eina götulýs-
ingin í sundinu eftir að dimmt var
orðið á kvöldin. Þá var búið að
loka stóru búðunum. Aðeins einar
dyr voru á húsinu, frá götunni
gegnum búðina, og aðeins einn
gluggi út að sundinu. Og húsið var
svo sigið, að giugginn var ekki
nema eitt fet frá jörðu. Gluggasýn-
ingin var ákaflega látlaus og alltaf
eins: tóm límonaðiflaska. Hinir tveir
gluggarnir, stofuglugginn og smá-
auga á kompunni vissu út að
bletti, sem var í miklum lialla upp
að bakgörðunum við lágu liúsin í
Árbrekku. Svo að þó að litla hús-
ið væri ekki burðugt til að sjá, þá
var það samt heimur út af fyrir sig,
og engir nágrannar, sem gátu hnýst
i það, sem gerðist þar inni. Og engir
gestir komu þar nema þeir, sem
ætluðu að kaupa ódýrt öl eða smygl-
að brennivín, og svo krakkarnir úr
nágrenninu að kaupa brjóstsykur,
þegar þeim áskotnuðust aurar. Og
það var ekkert freistandi að liafa
langa viðdvöl þar. Þarna var fýlu-
lykt frá ánni, allt var þvalt þegar
komið var við það, saggi á veggj-
unum og óþefur af skít, gömlum
görmum, matarleifum en mest þó
af síld og vondu kaffi.
EGAR þau liöfðu verið gift nokk-
ur ár eignaðist konan þribura.
Engin börn voru fyrir og engin
komu á eftir, og allir spáðu þrí-
burunum skammra lifdaga. En þeir
dóu ekki, píslirnar, en ólust upp
á vatnsgraut, vatnsblandi og öli, og
þó að þroskinn færi hægt þá skrimtu
þau að minsta kosti. Fyrstu árin var
alltaf einhver organdi i stofunni,
en oftast orguðu þau öll. Svo dó
maðurinn og konan sat eftir ein
m!eð þríburana og litlu búðarholuna
og það var ekki oft sem dyrabjöllu-
garganið kynnti gestkomu. Það var
enginn vandi að sjá af liverju þau
lifðu; lnin linuplaði óspart, kvendið,
og verslunin gaf ofurlítið i aðra
hönd, sérstaklega á þeim varningi,
sem hún hafði fengið ódýrt.
Það var ekki hægt að segja að
hún vanrækti börnin sin, enda var
hún mögur og sísvöng, gömlu auka-
störfin hafði hún orðið að leggja
á hilluna fyrir löngu, til þess að
geta séð um börnin. Og ekkert þeirra
gat hrokkið upp af. Þegar þau
stækkuðu l'engu þau að vera í búð-
inni og „hjálpa til“, og þá henti
það sig, að fólk kom í búðina, að-
eins til að sjá þríburana. Lítil voru
þau börn, litlaus á hörund og hárið
skolgrátt, höfuðstór. Hann sem var
talinn elstur var ólilcastur hinum,
liann var ofurlítið stærri en þau,
ekki þó rneira en svo að liann varð
að standa fast hjá hinum til þess
að munurinn sæist, en þó var hann
kallaður ,,risinn“.
Hann var svo heimskur að sagt
var að hann yrði aldrei svo gamall,
að hann lærði að telja upp að tíu.
— „Hann liefir lagt allt í vöxtinn“
sagði móðirin afsakandi. Hin tvö
gat enginn lifandi maður þekkt i
sundur, það voru bara þau sjálf,
sem vissu að þau voru ekki alveg
eins, sagði fólkið í sundunum. En
þó var einn munur á þeim. Sá sem
var talinn yngstur hafði fengið
gáfurnar fyrir alla.
Frá því að hann var svo lítill
að liann náði með nefið upp á
röndina á búðarborðinu prettaði
hann smákrakkana þegar hann atti
að gefa til baka, og tók tvöfalt verð
al' drukknum mönnum, sem keyptu
öl. Og ágóðanum stakk hann alltaf
í eigin vasa. Greindur var hann,
ekki tjáir að neita því, en hann var
slægur og vondur. Þá sjaldan þeir
voru úti að leika sér og aðrir strák-
ar ertu þá þrjá vegna þess að þeir
voru þríburar, gekk Daníel, en svo
hét sá yngsti þeirra, jafnan í lið
með strákunum og æpti á bræður
sína og gaf þeim langt nef. Og ef
einhver reyndi að erta hann, þá
stóð það ekki lengi, því að Daníel
var bráðeitraður í kjaftinum. Og ef
þeir hótuðu að flengja hann, keypti
hann sér grið með brjóstsykri, sem
hann liafði stolið í búðinni frá
móður sinni og sagði: „Þið skuluð
heldur flengja bræður mína.“
En hann hafði vit í kollinum. —
Bræður hans lærðu aldrei neitt.
Þeir gerðu heldur aldrei neitt. —
Eftir að þeir fermdust kom það
fyrir að þeir unnu handarvik, svo
sem að bera koffort fyrir ferða-
menn, róa út á víkina til fiskjar,
en þeir voru einhvernveginn of
litlir til alls, líka „risinn“. Þeir
héldu sig i búðinni og spiluðu á
spil. En Daníel var sístarfandi, ekki
þó svo að neinn tæki eftir því, nei,
það gerðist allt í laumi, en varð
samt árangursmikið.
Einu sinni lá við að hann væri
gómaður. Það hafði verið stolið
peningum í pappírsverslun ungfrú
Arnesen, og ungfrúin þóttist hafa
séð hann. Hann sneri sig út úr þvi,
spurði hvort hún þyrði að sverja
að hún gæti þekkt hann frá hinum
bræðrunum, en það gat liiin vitan-
lega ekki. Þannig gat liann lagt
svolítið til hliðar og fannst lífið
hafa tilgang.
O VO dó móðir þeirra og þribur-
^ arnir sátu eftir með húsið og
búðina. Þetta var gott lifibrauð og
samkomulag bræðranna var ágætt.
Einkum voru máltíðirnar uppbyggi-
legar. Pitter, risinn, annaðist mat-
seldina, það vár sama viðurværið
á hverjum degi: brauð og kaffi,
grautur og kartöflur. Daníel sat
í gamla sófanum, prýði stofunnar,
sem hann liafði fundið á háalofti
einu eitt dimmt kvöld, sett undir
hann tóman kassa, en göt voru á
þessu liægindi eftir fjaðrir, sem
gengið höfðu upp úr. Pitter og Lúð-
vík horfðu í sifellu á Daníel —
hverju liann tæki upp á næst. Dan
íel strauk sér um lærin og lijalaði
skrækri röddu, kinkaði kolli til
þeirra og brosti náðarsamlegast;
það var aðallega um það hvað þeir
væru ljótir, sem hann talaði. Ur
skólanum mundi hann allt, sem þá
sveið undan; livað þeir voru litlir
og púkalegir, ekki yxi þeim skegg,
rauðeygðir voru þeir, lyddur og ó-
menni, viðbjóðslegir kroppinbakar.
Allt þetta útmálaði hann og þó var
hann alveg eins sjálfur. Og svo rakti
hann æfiferil þeirra, livað þeir hefðu
verið heimskir í skólanum og þeg-
ar þeir gengu til prestsins, hann
hló dátt að fábjánasvörunum hans
Pitters: „Manstu, Pitter,“ sagði hann
„Já þá varstu nú vitlaus.“ Honum
var dillað og liann smjattaði og
tísti og át þess á milli mest og það
besta af matnum, valdi úr þær fáu
kartöflur, sem ekki voru skemmdar,
las borðbænina upphátt aftur á bak,
og stóð upp og fór inn í kompuna til
að fá sér miðdagslúr. Og hinir þorðu
ekki að byrja að borða fyrr en hann
var farinn.
Pitter og Lúðvik áttu að hugsa um
búðina; en nú komu þangað fáir
nema krakkapíslirnar af götunni, er
gerðu sér það til erindis að erta
Lúðvílc og gera hann svo vondan
að liann liljóp á eftir þeim eða að
narra Pitter til að gefa skakkt til
baka. Yæri Daníel heima þorði
enginn kraltki að koma í búðina.
Krakkarnir sögðu að hann liefði
einu sinni liorft svo fúlmannlega
á dreng, að það dró úr honum all-
an mátt, svo liræddur varð hann.
En Daníel var sjaldan heima, liann
hafði sinna starfa að gæta, þau voru
margskonar og fóru sívaxandi;
þyrfti einhver að losna við einhvern
dýrgrip svo að lítið bæri á, var
gott að eiga Daníel að. Hann fór
að koma sér í „viðskiftasambönd"
í næstu bæjum, og rak mikil við-
skifti. En svo fór lögreglan að
ranka við sér og Lindás lögreglu-
þjónn benti honum einu sinni og
sagði:
„Þú ættir að fara varlega, Daníel,
annars tökum við þig einn daginn.“
Daníel afréð að bíða ekki þess
dags, en fór til Ameríku.
Pitter og Lúðvik hýrnuðu á brún-
ina. Þeir hristu liöfuðin og brostu
Ekki voru þeir svona gerðir, ónei.
SVO liðu fimm ár. Lúðvik sá um
búðina, Pitter hafði hlaupa-
vinnu við og við, barði gólfteppi,
lijó í eldinn hjá fólki, þvi að það
var hann, sem liafði kraftana. —
Báðir hnupluðu litilsháttar, þeir
komust af og lifðu rólegu lífi, bær-
inn liafði alveg gleymt þeim.
Eitt lcvöld -—- það var meira að
segja laugardagskvöld ■—- sátu þeir
í stofunni og létu sér líða vel. Pitter
dottaði og Lúðvík las i gömlu blaði,
sem liann hafði fundið. Rigning var
úti. Þá var barið á gluggann út að
götunni — þrjú föst högg. Þeir litu
báðir upp, voru liissa. Þá v'ar barið
aftur, þrjú samskonar högg, og nú
urðu þeir hræddir, — þeim fannst
þeir þekkja þessi liögg. Svona hafði
Daníel barið forðum, þegar liann
kom seint heim úr viðskiftaferðum
á kvöldin. Og enn var barið, þétt
og reiðilega, með neglurnar að rúð-
unni. Pitter stóð upp og opnaði
búðardyrnar. Lítill væskill smaug
inn um dyrnar og áfram inn í stof-
una.
Þar fór hann að þramma um
gólfið, fram og aftur, aftur og fram,
eins og hann hafði vanist forðum,
fimm skref fram og fimm til baka.
Svo tók liann eftir glugganum, fór
að leita að vindutjaldinu, sem ekki
var þar lengur, tók blaðið af Lúð-
vík og breiddi fyrir gluggann, og
sneri sér svo glottandi að hinum.
Þetta var enginn annar en hann
Daníel.
Hann var í regnfrakka, köflóttum
fötum, sem voru ol' stór honum,
en sterk og góð, sixpensara á hausn-
uin og með hornspangagleraugu.
Hann starði lengi á þá, hló, hristi
hausinn, þrammaði enn fram og
aftur og fleygði sér svo í sófann.
Pitter og Lúðvík sátu eir.s og mýs
livor á sínum stól og horfðu skellc-
aðir á hann.
Daníel lá lengi kyrr eins og hann
svæfi. Svo stóð hann upp, teygði úr
sér, settist alveg upp, glotti til þeirra
tók síðan gylt peningaveski upp úr
vasanum og fór að raða dollara-
seðlum á borðið, það var stór ht'úga.
Og þegar liann hafði talið seðlana
stakk liann þeim i veskið aftur.
stakk því í vasann og lineppti að
sér jakkanum og sagði svo glottandi:
„Ekki skuluð þið fá einn eyri af
þessum peningum. Og ég á meira
fyrir vestan.“
Svo hallaði hann sér aftur í sóf-
anum og starði upp í loftið. Bræð-
urnir sátu eins og brúður, þegjandi
og heimskir, og störðu á hann.
Ekki heyrðist nokkurt liljóð, nema
rigningin á glugganum og lágt suð
í olíulampanum.
„Annars,“ sagði Daníel og góndi
upp í loftið, „ætla ég að vera heima
nokkrar vikur. En ég verð að fara
vestur aftur. Eg á verslun sem ég
þarf að selja.. Það verða helmingi
meiri peningar en þetta, sem ég hefi
liérna - og þið skuluð lieldur ekki fá
neitt af þeim.“
Bræðurnir svöruðu engu, en það
fór lirollur um þá.