Fálkinn - 25.05.1945, Blaðsíða 9

FÁLKINN
9
T'\ANÍEL fór aldrei út. En liann
þrammaði um gólfið, fim.m skref
fram og fimm til baka. Hann þoldi
ekki loftið hérna lieima, sagði liann.
Á hverju kvöldi taldi hann pen-
ingana sína aS bræðrunum ásjáandi
og þeir störðu á, svo að augun
ætluðu út úr tóttunum, og alltaf
endaði liann meS aS segja: „Eg á
miklu meira fyrir vestan — og þið
skuluð ekki fá grænan eyri.“
Þegar liðnar voru nokkrar vikur
fór hann að kvarta og kveina, liann
var veikur; maginn var í ólagi og
hann gat ekki lireyft sig nema með
kvölum, guð mátti vita hvort hann
þyldi að fara vestur. Það var verst
með alla peningana fyrir vestan,
sem hann mundi missa; því ef liann
kæmist ekki vestur í haust, mundi
allt fara til fjandans; og svo taldi
liann peningana sem liann hafði og
andvarpaði, „lielmingi meira,“ bara
að liann hefði heilsu til að komast
aftur til Ameriku. Og alltaf starði
hann illmannlegumi augum til Lúð-
víks, þangað til hann skalf á stóln-
um og var komirin í keng af
hræSslu.
Eitt kvöldið sagði Daníel og dró
seiminn: „Þú gætir farið vestur fyr-
ir mig, Lúðvík, — og gengið frá
þessu fyrir mig, úr því að ég er
veikur. Því aS ef ég dey jsá verða
það alla jafna þið, sem erfið mig,“
Og eftir þetta endurtók liann á
liverju kvöldi: „Þú gætir tekið fötin
mín og passann minn, og l’arareyri
gætir þú fengið bjá mér. Allir mundu
halda að það væri ég þegár þú
kæmir vestur, — og það er ekki
annað en sækja peningana. Sjáðu,
nú skal ég skrifa héimilisfarigið
handa þér. Og þegar þú kæmir
heim með peningana, gæti Iiugsast
að eitthvað kæmi í þinn hlut.“ Og
eitt kvöld lét hann Lúðvík fara i
fötin sín, setja upp húfuna og horn-
spangagleraugun og svo gengu þeir
báðir fyrir spegilbrotið og Daníel
deplaði augunum. „Það er enginn
sem getur séð að þetta sé ekki ég,
því að þú ert flón og ég er vitur,
en það ber maður ekki utan á sér,
— ekki einu sinni i Ameríku.
EN UM þessar mundir fóru þeir
Pitter og Lúðvík að fara á ein-
mæli frammi í búðinni og piskra,
meðan Daníel var á fimm skrefa
göngunni inni í stofunni. Þeir kink-
uðu kolli hvor framan í annan og
gáfu hvor öðruin olnbogaskot og
hvísluðu aftur og tóku ekki eftir
að Daníel liafði staðnæmst og stóð
á lileri i dyragættinni og glotti.
Lúðvík og Pitter stóðu fast sam-
an, nú skyldu þeir sýna, að það
væri ekki Daniel einn sem liafði
vit í kollinum, það ætlaði Lúðvik
að sanna. Og þeir pískruðu um
framtíðina. Lúð.vík skyldi koma
hélm aftur og segja, nei, hann hefði
ekki fengið peningana, svo skyldu
þeir fara úr bænum og eiga góða
daga.
Og eitt kvöldið komu þeir saman
framan úr búðinni og voru mjög
liátíðlegir, jú, þeir liöfSu orðið
sammála Lúðvík skyldi fara vestur,
úr því að Dariiel væri svona veikur,
þeir voru þó alla jafna bræður
og meira að segja þríburar. En Lúð-
vik yrði að fá ríflegan farareyri.
OG EINN góðan veðurdag fór
Lúðvik í fötunum Daníels, með
liúfuna og gleraugun, og enginn gat
séð hvort það var Lúðvík eða Dan-
íel, sem fór. En það var Lúðvík,
og Pitter fylgdi honum á bryggjuna.
Daniel lá veikur og gat elcki fylgt.
En þetta var síðasti veikindadag-
ur Daníels. Og eftir þetta taldi liann
ekki peningana sína svo nokkur
sæi. Hinsvegar fór hann nú á kreik
og lét sjá sig úti, hann tólc við búð-
inni og rak allt í stærri stíl en
áður. Seldi margt skrítið, gamalt
rusl og nýjan varning, þetta var
umboðsverslun, nýmæli í bænum,
og margt annað hafðist hann að.
Hann ferðaðist um sveitina, keypti
ýmislegt gamalt silfur, sem hann
seldi enskum laxveiðimönnum. —
Hann fór að kaupa síld, lagði pen-
inga í skútu, og fólk fór að tala
um hann. Daníel, sagði það, hann
Daníel á víst peninga, við höfum
víst haft liann fyrir rangri sök,
hann er dugnaðarmaður liann
Daníel.
En hann flutti ekki úr stofunni,
og þeir átu graut og drukku kaffi
og átu brauð og kartöflur eins og
áður. Pitter fékk ekki að vera í
búðinni, hann annaðist búverkin,
sauð matinn, lagði í ofninn og hjó
í eldinn. Fyrst í stað var liann
alltaf m'eð íbyggilegt bros á vör-
um og hristi stundum höfuðið, þeg-
ar liann hélt að enginn sæi til. Hann
tautaði við sjálfan sig, jú, jú, nú
skyldi hann snúa á Daníel, djöfla-
merginn þann, nú færi Lúðvík
bráðum að koma heim.
En svo liðu mánuSir. Pitter varð
heimskari og heimskari á svipinn,
stundum stóð hann og glápti, og
á kvöldin áður en hann háttaði,
ljreifaði liann sig út í búðardyrnar,
stóð þar i svarta myrkri, hluslaði
og lagði kollhúfurnar og hlustaði
aftur — kom enginn inn í sundið?
Og einn dag tók hann í sig kjark
og spurði Daníel: „Hvað skyldi
vera orðið af honum Lúðvík?“ En
Daníel liló og rak út úr sér tung-
una.
AÐ liðu fim.m ár. Á þeim tíma
varð Daníel ríkur inaður, allir
hræddust hann og hötuðu liann, en
ríkur var hann. Hann bjó enn i
gömlu stofunni, sem varð æ hrör-
legri. Hann lifði eins og áður, eyddi
ekki eyri í óþarfa, hann tímdi ekki
að sjá af brauðmola ofan í liungr-
aðan flæking, hann styrkti hvorki
heimatrúboð né bænahús, og mó-
gráu fötin, sem hann gekk i, hafði
hann keypt fyrir slikk á uppboði
eftir dauðan taugaveikissjúkling, —
Daníel var hvorki lieigull né lijá-
trúarfullur. En ríkur var liann, og
fólk heilsaði honum kurteislega:
því að það voru margir, sem skuld-
uðu honum peninga, og nafn lians
var djöfull, okrarinn og maurapúk-
inn, en það eru allt nöfn, sem: mað-
ur nefnir með gætni. Pitter visnaði
og gekk saman, varð hálf vitlaus,
ranglaði um og tautaði. „Bráðum
kemur hann LúSvik heim — þá
skuluð þið nú sjá....“
Svo var það einn dag i apríl, það
var lilýtt veður og gekk á skúrum,
og í rökkrinu heyrðist súgur af flugi
farfuglanna yfir hafinu, inn yfir
bæinn og i sveitina. Það var komið
kvöld en búðin var ennþá opin,
bræðurnir sátu í stofunni, Daniel
með viðskiftabækurnar sinar, Pitter
með ekki neitt. Þá var gengið um
búðardyrnar og i sama bili, sem
Daníel var að standa upp til að
fara fram, opnuðust stofudyrnar og
maður kom inn.
Bræðurnir störðu á hann. Maður-
inn vatt af sér votu úlpunni og
fleygði af sér húfunni. Hann tók
af sér hornspangagleraugun og
lagði þau á borðið. Svo tók hann
stól og settist og starði á hina tvo.
Það var Lúðvík.
Hann var visinn og hafði gengið
saman. Andlitið orðið ofur lítið,
kinnbeinin útstæS, og háriS dottiS af
honum. Augun lágu djúpt og ein-
hver ohugljái á þeim, slokknuS og
vilt í senn. Hendurnar æðamiklar
og titrandi. Hann var ekkert líkur
Daníel.
Þegar liann talaði var röddin
mjó, ógreinileg og hás, og oft varð
hann að standa upp til að ná and-
anum. Og sífellt starði hann á Dan-
íel með hatursfullu augnaráði, og
kroppurinn skalf.
„Já, — þú kunnir lagið á því,“
sagði hann veikburða og tók önd-
ina á lofti, „það fór eins og þú
ætlaðist til. Þeir tóku mig undir
eins og ég kom í land. Og það stoð-
aði ekki þó að ég vildi vinna eið
að því að ég — ég væri ekki þú.
það dugði ekki, nei, passinn þinn,
fötin þín og — nokkuð af stolnu
peningunum þínum. Og ég var al-
veg eins og þú i sjón — en ég tal-
aði ekki ensku eins vel og þú. Eg
bað og bað, en þeir hlóu. Skrifið þið
heim og spyrjist fyrir, sagði ég.
Þá lilóu þeir ennþá meira og sögðu
að það væri alger óþarfi. Þeir
dæmdu mig í fjögurra ára tukthús
og lokuðu mig inni í klefanum, sem
þú hafðir strokið úr. En þeir gættu
mín vel. Eg vildi komast heim til
þess að koma þér í tukthúsið. Eg
á ekki langt eftir, en þó langar mig
til að lifa svo lengi, að ég fái að
gægjast gegnum lúkuna og sjá þig
i klefanum. Og siðan skaltu fá að
brenna i belvíti til eilífðar nóns.
Pitter hlustaði á og hakan á hon-
um skalf, hann botnaði ekki i neinu
nema hann vissi að Lúðvik var
kominn heim peningalaus. En Dan-
íel yppti öxhuri og brosti. „Vesling-
urinn hann er orðinn brjálaður,
greyskömmin, — vertu liægur, pisl-
in, þá skal ég gefa þér eitthvað að
éta, — flýttu þér, Pitter, sérðu ekki
að hann bróðir hinn er soltinn.
Jæja, þú hagaðir þér svo illa að
þú lentir i tukthúsinu — já, það
var þér líkt, þú hefir hnuplaS
siðan þú hættir að skríða. Og lík-
lega hefir þú stolið peningunum
mínum líka?“
Lúðvík baðaði út höndunum og
dró að sér lappirnar, hann gapti
svo að sást ofan í kok á honum,
tungan stóð stinn i kjaftinum á lion
urn og titraði, það var eins og
hann hefði krampa. Svo fór allur
búkurinn að skjálfa og hann sagði
með hreimlausri rödd: „Eg sat í
sama klefanum og þú, svo að þú
veist hvernig mér hefir liðið. Eg sat
þar i fjögur ár ■— en þú straukst
eftir nokkra mánuði. En nú skaltu
fá að sitja inni það sem eftir er
æfinnar. Þú skalt deyja þar, þú —
— eli — -—- “
Daníel hristi höfuðið. „Haldið
þið ekki að drengurinn sé orðinn
bandvitlaus! Pitter, reyndu nú að
flýta þér svolitið, gefðu honum
Lúðvík greyinu síld, hann hefir
gott af því.“
O NEMMA næsta morgun fór Dan-
^ íel til lögreglustjórans. Sagði
bonum að bróðir sinn væri lcominn
heim frá Ameríku, honum mundi
hafa vegnað bölvanlega þar vestra,
hann hefði setið í tukthúsinu og
væri nú orðinn brjálaður, og héldi
að hann væri Daníel og Daníel væri
liann, og væri engu tauti við hann
komandi. Hvað ætti hann að gera
við aumingjann?
Og þegar LúSvík kom til lögreglu-
stjórans tók hann ofur vingjarn-
lega á móti honum og sagði, jú,
jahá, jietta væri ákaflega leiðin-
iegt, — það var svo sem auðséð
að maðurinn var vitlaus.’
En LúSvík fór frá lögreglustjóran-
um til sórenskrifarans og þaðan
ór hann lil amtmannsins, og liann
leitaði uppi prófastinn og biskup-
inn, og hann gekk hús úr húsi til
þess að fá fólk til að trúa því, sem
hann sagði. En fólk gat ekki stillt
sig um að hlægja, fyrr mátti nú
rota en dauðrota, jafnvel þó að þrí-
burar væru, — að Lúðvík skyldi
lialda að hann væri Daníel. — •—•
Svo kugkvæmdist Daniel að gera
sér ferð á konungsfund og bera
vandkvæði sín upp fyrir lionum.
En þá tóku þeir hann og settu liann
á vitlausraspítalann. Þegar þeir
sóttu hann öskraði liann og klór-
aði og beit, og tveir menn urðu að
beita valdi við liann þó litill væri.
Og allar kerlingarnar og krakkarn-
ir í sundinu horfðu á og krakkarn-
ir blístruðu og hrópuðu húrra. En
Pitter liafði gengið út á blettinn bak
við húsið, og þar skálmaði hann
fram og aftur og hristi höfuðið og
vingsaði handleggjunum - liann var
eins og hrakinn krummi, sem liopp-
ar á haugnum.
Lúðvík dó á geSveikrahælinu
nokkrum mánuðum seinna. Það
síðasta sem hann huggaði sig við var
að Daniel mundi áreiðanlega kvelj-
ast i helvíti til eilífðar.
En daginn sem það fréttist að
Lúðvík væri hrokkinn upp af, skeði
nokkuð hræðilegt. Það var Daníel,
sem sagði Pitter látið, og Pitter
tautaði eitthvaÖ i barminn, augun
stóðu freðin í tóttunum, hann stóð
og starði inn í eitthvað sem var
flóknara en svo að hann gæti áttað
sig á því. Daniel fór inn i kompuna
og lagði sig, og þegar Pitter varð
var við að hann var liáttaður, slag-
aði hann fram í búðina og náði í
stóru viðaröxina sem lá þar, þvi
að nú ætlaði hann að drepa Daniel.
En hann var svo vitlaus að vekja
bróður sinn fyrst og segja við
hann að nú skyldi hann biðja fyrir
sér og játa syndir sýnar. „Því að nú
ætla ég að drepa þig,“ sagði Pitter.
Daníel vatt sér fram úr bælinu,
rauk út á götu á náttskyrtunni og
öskraði eins og svín til slátrunar
leitt — og Pitter á eftir honum, og
efst í sundinu hjó hann lil lians,
það var bara máttlaust högg i aðra
öxlina. Svo kom fóllc þjótandi að
þeim og tók Pitter og setti hann inn
og af því að hann gat ekki sagt
annað en það að liann licfði ætlað
sér að drepa Daníel vegna þess
að Lúðvílc hefði dáið, var hann lok-
aður inni æfilangt.
Og þá var aðeins einn eftir af
þríburunum.