Fálkinn - 07.02.1947, Qupperneq 6

6
FÁLKINN
FORSETI MEXICO. — Hér sést Miguel Aleman, hinn nýi forseti
Mexico, koma með konu sinni til hátíðahalda i Mexico City.
Hann er fyrsti borgarlegi forsetinn, sem þjóðin hefir haft, síðan
Francisco Hadero var myrtur árið 1913. — Aleman vill nána
samvinnu við Bandaríkin.
- LITLA SAGAN -
Eftlr
■ ri i • Siflrid
Apnldagarmr
Dagana fgrir 9. apríl 1940 var
Sigrid Undset á ferð í Oslo.-
Eftir aff Þjófíverjar komu lcomst
hún með lest til Lillehamm-
er, þar sem hún átti heima,
ásamt Iians sgni sínum. And-
ers, eldri sonurinn, sem var
undirliðsforingi, féll skömmu
síðar. Frá Lillehammer komst
Sigrid Undset austur gfir landa
mæri Svíþjóðar, og eftir nokkra
dvöl i Stokkhólmi, þar sem
Hans komst til hennar, fór hún
um Sovjet-Rússland og Japan
til Ameríku. Um þetta hefir
hún ritað bókina ,,Return to
the Future", sem kom út í
Ameríku 1942 og síðar í Sviss
Hér fara á eftir nokkur atriði
úr þessari bók.
KVÖLDIÐ 7. apríl vorum við syst-
ir min á hljómleikum til ágóða
fyrir Finnlandshjálpina .... Eg
man frá þessu kvöldi eftir norskri
skáldkonu, sem kom svo ljómandi
inn í salinn, ásamt manni sem líkt-
ist Þjóðverja, að mér datt ósjálfrátt
i liug orðtakið: „Hún brosti eins og
höggormsungi í sólskini“. Árum
saman hafði þessi kona með ótrú-
legri seigju en örlitilli gáfu gáfu
barist fyrir að ná sessi i norskum
bókmenntum. Loks fékk hún hinn
þrúða sess — i Þýskalandi! við
lilið Knúts llamsun var hún eini
norski rithöfundurinn, sem tjáði sig
óbifanlega samliuga Þýskalandi hinu
nýja.
Mánudagsmorguninn kunngerðu
blöðin með feitum fyrirsögnum að
Bretar hefðu rofið lilutleysi okkar
.... Allir voru sannfærðir um, að
duflin hefSu verið lögð til þess að
hindra þýska flutninga sænsks járn-
grýtis frá Narvik. Okkur dreymdi
ekki um að þýski innrásarherinn
var þegar á leiðinni til Noregs og
Danmerkur, að árásin hefði verið
undirbúin mánuðum saman. Þegar
kvöldblöðin sögðu frá því að þýsk-
ur floti, yfir hundrað skip, hefðu
sést í dönsku sundunum, héldu
flestir að nú mundi hin mikla Norð-
ursjávarorusta, sem orðrómur hafði
gengið nm allan veturinn, lolcsins
koma.
Eg var háttuð og var að lesa þeg-
ar loftvarnarlúðrarnir fóru að ýlfra
klukkan hálftólf um kvöldið. Og af
því að ég hafði heyrt um þýska
flotann datt mér í liug: „Skyldi eitt-
hvað gerast núna?“ Og samt fannst
mér eg verða að hlæja að mér
sjálfri þegar ég fór á fætur, fór í
sokka og skó og vatt um mig loð-
kápunni minni. Niðri í forstofunni
stóðu tveir drengir og stúlkur. Þau
hristu höfuðið og gátu ekki gefið
skýringu á livað blásturinn ætti að
þýða. Smámsaman komu fleiri gest-
ir. Lyftudrengurinn fór með okkur
í byrgi niðri í kjallara. Þar stóð-
um við í myrkri, skulfum og reykt-
um sígarettur, gerðum að gamni
okkar og leiddum getum að hvað
þetta ætti að þýða. Var það æfing
eða alvara? Kannske stóð sjóorusta
suður við Færder, kannske höfðu
útlendar flugvélar flogið yfir norskt
land. Þegar ungur liðsforingi studdi
þessa skoðun af visku sinni féllust
flestir á hana. Engu okkar datt i
hug að verið væri að ráðast á Nóreg.
Þegar við höfðum staðið þarna
nokkra klukkutima kom annað
merki og við fórum upp. En varla
höfðum við lagt okkur fyrr en ýlfr-
ið byrjaði í annað sinn. Nú datt
engum í hug að fara í kjallarann.
Við sátum i anddyrinu og gestgjaf-
inn sá okkur fyrir mat og drykk.
Þegar lyftudrengurinn kom með
aukablað, sem sagði frá því að flug-
vellirnir á Fornebu og Kjeller hefðu
orðið fyrir sprengjum, og strand-
virkin í Oslófirðinum væru í bar-
daga við þýsk herskip, sáum við
fyrstu sprengjuflugvélina. Hún flaug
svo lágt að við gátum séð Þórs-
hamarinn og mennina. Svo komu
fleiri. Skotliríð lieyrðist úr öllum
áttum. Það var sagt að þýskir flug-
menn hefðu skotið úr vélbyssum,
og þá hefðu loftvarnarvirki Oslóar
svarað, án þess þó að vinna nokk-
urt mein.
Þegar ég gekk niður að St. Ólafs-
kirkjunni klukkan átta til að hlýða
messu, hringsóluðu flugvélarnar yf-
ir bænum. Fólk var á leið til vinnu
sinnar eins og venjulega. Það virt-
ist eitthvað annars hugar. Það var
auðséð að enginn liafði neina hug-
mynd um hvað það er að verða fyr-
ir sprengjukasti. í ltirkjunni voru
hvorki nunnur né skólabörnin, þau
höfðu verið flutt burt úr bænum.
Monsignore þarna einn við altarið,
kórdrengjalaus. Auk mín voru að-
eins nokkrar fullorðnar konur við
messugerðina, sem fór fram undir
þrumugný frá flugvélunum og skot-
hríð.
Þegar mér tókst að ná í leigubíl
fór ég þangað sem Anders var við
vinnu. Enginn hafði séð hann. Það-
an fór ég heim til hans, hringdi
bjöllunni, en enginn kom til dyra.
Á gistihúsinu hitti ég Hans. Hann
átti heima fyrir utan bæinn og
hafði sofið eins og steinn alla nótt-
ina án þess að heyra nokkurn flug-
vélaþys eða innrás. Eg afréð að hafa
hann með mér til Lillehammer, ef
þá yfirleitt væri nokkra brautarlest
að fá. í húsi minu í Bjerkebenk
hafði ég þrjú litil börn frá her-
eyddum slóðum í Finnlandi.
Þegar við vorum að fara inn í
bifreiðina skaut Anders upp, með
bakpoka, byssu o. s. frv. Hann hafði
gefið sig fram hjá sinni sveit, bif-
reiðasveitinni, en verið sagt að ó-
mögulegt væri að búa út þær sveit-
ir, sem að réttu áttu að vera til
taks í Osló. Hann gat ekki komið
með ohkur. Líklega hefir liann átt
að hjálpa til að ná mönnum saman
og senda þá þangað, sem fylkja átti
liðinu.
Á Austur-brautarstöðinni stóð
fólk eins og síld í tunnu. En enginn
vottur af óðagoti. Morgunlestin til
Lillehammer komst aðeins klukku-
tima of seint af stað. Við Hans sát-
um á koffortunum okkar i gangin-
um. Þar voru margir herklæddir
menn, sem höfðu árangurslaust
reynt að finna sinar sveilir í Osló.
Margir voru í finnskum herbúning-
um — þeir liöfðu barist sem sjálf-
boðaliðar í Finnlandi. Þar voru
líka ýmsir Gyðingar og þýskumæl-
andi útlendingar, sem höfðu flúið
land fyrir Hitler og komist til Nor-
egs fyrir lijálp Nansenshjálparinn-
ar og Hjálparnefndar verkamanna.
Það var ekki nema eðlilegt að
þessir menn væru órórri en við.
En þá skildum við það alls ekki
og settum út á að þeir skyldu ekki
hafa stjórn á sjálfum sér.
Lestin var ekki fyrr komin út af
stöðinni en sprengjur féllu svo nærri
að lestin hrislist og hossaðist, eins
og hún væri að fara af sporinu. Á
Jessheim og Haugasetri var mikið
af hermönnum. Margir þeirra rudd-
ust inn í lestina. Á öllum stöðvum
biðu hópar af fólki til þess að hafa
spurnir af hvað væri eiginlega að
gerast. Á Hamar sáum við ýmsa
kunna Stórþingsmenn.
Við komum til Lillehammer seint
um kvöldið. Það var koldimmt. Raf-
magnið var lokað vegna vatnsleysis.
Þegar ég kom heim voru þar engir
nema vikatelpan, sem var að hátta
finnsku börnin. Ráðskonan og bif-
reiðastjórinn liöfðu farið til Osló
til þess að reyna að hafa upp á
okkur og aka okkur heim. Þau komu
til baka um lágnættið og skömmu
síðar kom Anders, svangur, þyrstur
og ákaflega þögull. Hann skildi hve
erfitt það var að koma hervæðingu
á þegar svikarar liöfðu gerst til að
hjálpa fjandmönnunum — enginn
vissi hve margir þeir voru.
Morguninn eftir sá ég Anders sem
snöggvast þegar hann kom út úr
baðklefarium. Þegar ég kom niður*
að borða var liann farinn af stað
til Jörstadmoen. Rétt á eftir símaði
hann að Hans skyldi koma á hj.óli
með hertygin hans. Og svo hringdi
lians frá lierslöðinni, að einn af
sjúkraliðsmönnunum væri að ná í
sjálfboðaliða og að hann hefði gefið
sig fram. Hann kom lieim um miðj-
an daginn, tólc saman dót sitt og
sagði: — Líði þér vel, niamma.
Vertu eklci hrædd um mig — þú
veist að við í hjúkrunarliðinu erum
ekki í neinni hættu. Eg hugsaði
mitt en sagði ekki neitt. Nú voru
báðir synir mínir, synir kunningja
minna og margs eldra fólks komn-
ir í stríðið.
.... Nokkrum vikum síðar féll
Andres í orustu um brú, þar sem
hann var að koma fyrir vélbyssu ú
árbakkanaum.
Eitt kvöldið steyptist þýsk flutn-
ingaflugvél niður rétt fyrir fram-
an húsið mitt. Fyrir utan garðinn
rakst ég á 10-12 Þjóðverja, óher-
klædda. Þeir sögðust vera flótta-
mcnn og eiga heima á gistiliúsi í
lrinum enda bæjarins.. En mér var
ekki ljóst hvernig þeir gátu þá verið
komnir þarna, tæpum tíu mínútum
eftir að vélin hrapaði. Þýski liðs-
foringinn skaut sig en liinir voru
handteknir.
í æsku vann ég tíu ár sem skrif-
ari hjá verslunarfyrirtæki. Og nú
símaði ég til herstjórans í Lille-
hammer og spurði hvort hann gæti
ekki haft neitt gagn af mér. Hann
vantaði ritskoðara -— pósturinn til
allra byggða við Mjörs fór um
Lillehammer. Nú var ég aftur orð-
in skrifari og gekk á hverjum
morgni til vinnunnar, en tafðist
oft af flugvélum, sem fóru beint
yfir höfðinu á mér.