Fálkinn - 28.03.1947, Blaðsíða 5

FÁLKINN
5
samsæti og þar ialaði hann fyr-
ir málinu, og um þýðingu forn
sagnanna. Rithöfundurinn Edw-
ard Everett Hale bar þá fram
tillögu um að reistur skyldi
minnisvarði um Leif heppna og
var nefnd áhrifamanna sett i
málið, fylkisstjórnin í Massachu-
setts, borgarstjórarnir í Boston
og Cambridge og af nafnkennd-
um andans mönnum m. a. Edw.
Everett Hale, Bayard Taylor og
Henry W. Longfellow, sem tald-
ir voru frömuðir í bókmenntnm
um þær mundir. Þessi nefnd
fékk nú peninga þá, sem nefndin
í Madison hafði safnað. En mál-
ið átti enn langt í land. Ole
Bull dó 1880, en það var ekkja
hans öllum öðrum fremur að
þakka, að minnisvarðinn komst
nokkurntíma upp. Hann var
settur við Commonwealth Aven-
ue í Boston og aflijúpaður 29.
nóv. 1887. Myndin var gerð af
Anne Whitney og próf. E. N.
Horsford hélt ræðuna við af-
hjúpunina. —- Þannig er í stuttu
máli saga hins fyrsta minnis-
merkis, sem Leifi var reist í
landinu sem hann fann.
En það var farið að tala
meira um Leif heppna en áður.
Ole Bull þekkti marga og lét
sér jal'nan tíðrætt um Leif og
sögurnar, því að maðurinn var
iiánorrænn í anda. Þessara álirifa
gætir í bókmenntum Bandaríkj-
anna um þessar mundir. Eftir
að brynjuð beinagrind hafði
fundist í jörðu vestra kom sú
skoðun fram að þarna væri um
að ræða leifar gamals Vínlands-
fara, og skrifaði Longfello'w
kvæði á þeim grundvelli, sem
frægt er orðið. „The Skéleton
in Armou,r“ hét það. James
Piussel Lowell orti kvæðaflokk
undir nafninu „The Voyages to
Vinland". Menn fóru að rýna
i krot á steinum og töldu þetta
vera rúnir. Kunnastar af þessum
ristum eru þær sem fundust á
Dighton Rock við Taunton-á hjá
Berkeley í Massachusetts, og Yar
mouth-steinninn, um 30 km. fyr-
ir suðvestan Halifax. Ameríku-
menn sem um þessi mál fjöll-
uðu, voru djarfir í ályktunum
sinum og fullyrtu t. d. að Haki
þræll Leifs hefði rist rúnirnar
á Yarmouth-steininum. Þá fund-
ust og rústir af turni einum við
Newport, og voru þær taldar
vera frá tímum íslenskra manna.
Það var einkum Horsford próf.,
sem lét sér annt um þessar rann-
sóknir og að leita uppi leifar
hinna fornu byggða. Hann og
Cornelia kona hans fundu rúst-
ir við Charles River hjá Cam-
bridge, sem þau þóttust svo viss
um að væru norrænar, að þau
girtu blettinn og settu þar spjald
með þessari áritun: „On this
spot in the year 1000 Leiv Ei-
riksson huilt his house in Vin-
land“ (Á þessum bletti byggði
Leifur Eiríksson spr bústað í
Vínlandi, árið 1000). Harsford
prófessor skrifaði ýmsar bækur
um málið: „The Problem of
the Northmen“ 1890, „The Land-
fall of Leiv Eiriksson“ 1892 og
„Leivs House in Vinland“ 1893,
en Cornelia Horsford gaf sama
ár út bók, sem hún nefndi „The
Graves of the Nortlimen“. Þeir
Valtýr Guðmundsson og Þor-
steinn Erlingson voru fengnir
vestur til þess að kanna rústir
þessar.
Horsford þóttist sannfærður
um, að norrænir menn hefðu
byggt þorp skammt þar frá,
sem nú er Boston. Kallaði hann
þennan stað „Norumbega“ og
reisti þar turn. En það var frú
J. Bunford Samuel, sem kostaði
áðurnefnda standmynd Þorfinns
Kalsefnis i Fairmont Park.
Árið eftir að standmynd Leifs
var afhjúpuð í Boston var af-
steypa af henni sett upp í Junne-
au Park í Milwaukee, og var það
frú Gilbert, frænka ekkju Ole
Bull, sem gekkst fyrir því. Árið
1891 hófst stúkan „Leifur Eirílcs-
son“ handa um að setja Leifi
minnismerki í Chicago. Þá rnynd
gerði norskur myndhöggvari,
Sigvald Asbjörnsen, og var hún
afhjúpuð 1901. Hún stendur í
Humboldt Park.
Ánið 1893 var heimssýning
haldin i Cliicago til minningar
um að 400 ár voru liðin frá
komu Columbusar til Ameríku.
Þá var það sem Magnús Ander-
sen, skipstjóri, síðar ritsljóri
„Norges Handels og Sjöfarlstid-
ende“ sigldi til Chicago á skipi
vneð fornri gerð, lil þess að
færa sönnur á að sagan um Leif
heppna gæti verið sönn. Norð-
menn vestra keyptu skipið og
var það sett upp í Lincoln Park
i Chicago.
Rúnasteinn einn fannst í Kens-
ington, Minnesota, 1898 og hefir
sagnfræðingurinn Hjalmar Ho-
land túlkað rúnirnar á þann liátt
að athygli vakti. Samkvæmt Ho-
land segir steinninn frá 8 Got-
um og 10 Norðmönnmn í land-
könnunarferð á Vínlandi, sem
hafi fundið 10 af félögum sínum
drepna. Ártalið á steininum er
1362. Flestir hallast að því, að
rúnirnar á steininum séu fals-
aðar, en mikið hefir samt verið
um þennan stein skrifað, og
hvernig hann liafi komist til
Minnesota, því að þangað komu
elcki hvítir landnemar svo vitað
sé fyrr en löngu síðar.
Á þessari öld hefir verið meira
ritað um norrænt landnám i
Vesturheimi en nokkurntíma áð-
ur. Cyrus Field Willard réðst
ósleitilega á þá viðleitni, seni
vissi að þvi að halda öllu um
Leif lieppna sem leyndustu. I
„The New Age Magazine“ í mars
1916 skrifar liann: „Columbus
fann eyna San Salvador 1492,
John Cabot fann meginland
Ameríku 5 árum síðar. En Leif-
ur Eiríksson hafði fundið Nýja
England 500 árum áður.“
Siðan hefir ýmislegt verið gert
til þess að minna á Leif heppna
vestra. 1919 var Northen Rock
við Mont ,Hope-flóa lijá Bristol
á Rhode Island skh-ður um og
heitir nú Leivs Rock. 1923 var
félagið „Iínights and Dames of
Leif the Discoverer“ stofnað af
J. C. Roseland presti í Phila-
delphia, og sarna ár varð Minne-
sota fyrst allra ríkja í Banda-
ríkjunum til þess að halda „Leifs
dag“, 29 sept. — 1925 kom út 5
centa frimerki með mynd af
víkingaskipi til minningar um
Leif, og sambandsþingið ákvað
að gefa út minnispening úr silfri.
Þetta var gert í tilefni af 100
ára landnámsafmæli Norðmanna
vestra og liélt Coolidge forseti
éæðu á hátíðinni og viðurkenndi
þá afdráttarlaust að Leifur.hefði
heiðurinn af að hafa fundið Am-
eníku fyrstur manna. Það sama
ár var vígt „Leifstorg“ — Leiv
Eiriksson Square í Brooklyn, og
árið eftir sigldi Gerhard Folgerö
opna bátnum „Leifur Eiríksson“
vestur til Ameríku og til baka.
1927 var vönduð akbraut með-
fram Michiganvatni opnuð til
Sex mánuðir fyrir koss. — MaÖur
nokkur reyndi fyrir nokkru að
kyssa frægustu leikkonu Englands,
Vivien Leigh, og tókst víst að koma
á hana einhverri kossnefnu. En
þetta varð dýr koss. Maður Vivien,
Laurence Oliver, og tveir lögreglu-
menn stórmeiddust líka í slagsmál-
unum út af kossinum. Og fyrir þetta
fékk kyssandinn, sem er barna-
umferðar fyrir Chicagobúa og
nefnd Leiv Eiriksson Drive, og
fylkisstjórnin i Norður-Dakota
lögfesti 12. október sem „Dis-
covery Day“ til minningar um
Leif og Columbus.
Wisconsin varð fyrsta rikið
til að fá „Leifs-dag lögfestan og
var dagurinn ákveðinn 9. októ-
ber. Var Rasmus B. Anderson
sá, sem mest vann að þessu.
Lögin voru undirrituð 10. maí.
Og 18. júní veitti Bandarílcjaþing
forsetanum heimild til að þiggja
heimboð fslands á Alþingishá-
tíðina og jafnvel að gefa ís-
landi Leifs-minnismerki. Sama
ái* var hin tilkomumikla mynd
Christians Krogh „Leifur finnur
Ameríku“ gefin Bandarikjunum
og hengd upp i Capitol i Wash-
ington. -— 1935 gerði Roosevelt
9. október að „Leifs-degi“ í öll-
um Bandarikjunum.
—•- Það er ýmislegt ,sem bend-
ir á að norræn byggð liafi hald-
ist við í Ameríku í nokkur hund-
ruð ár. Þannig eru skjöl til í
Páfagarði er sýna að Eiríkur
upsi, biskup, liafi farið til Vín-
lands árið 1121. Og á 14. öld er
sagt frá skipum, sem farið liafði
frá Grænlandi til Marklands. —
Fyrir nálægt 30 árum fann S.
Larsen yfirbókavörður skjöl í
ríkishókasafninu í Portugal, sem
segja frá því að leiðangur sem
Kristján konungur I. gerði út
undir stjórn Diðriks Pínings sjó-
ræningja liafi farið til Ameríku
1472, eða aðeins 20 árum áður
en Columbus „fann“ Ameríku.
*****
kennari (!) og lieitir Wamhon, sex
mánaða fangelsi, og dómarinn
kvaðst harma, eð ekki væru lög fyrir
því að hafa refsinguna enn liarð-
ari. Nú situr strákgreyið í stein-
inum og eina huggun hans er þó
sú, að hafa kysst hana Vivien. —
Hann telur að liann muni verða
frægur fyrir þennan koss.
Rafvélaverkstæði
Hálldórs Ólafssonar
ÍS Njálsgötu 112 — Sími 4775
Framkvæmir:
ö Allar viðgeröir á rafmagns-
o vélum og tækjum.
• ■ Rafmagnslagnir i verksm.
og hús.