Fálkinn - 24.09.1954, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
S í Ð .4 R I G R E I N :
DON JJIAIV -
þyrnir í augum Francos
í síðasta blaði var sagt frá Don Juan fram að borgarastyrjöldinni, sem hófst
með byltingu Francos 17. júlí 1936. Þá hvarf Don Juan heim undir dulnefni
til að berjast með þjóðernissinnum. En Franco bolaði honum burt, því að
honum stafaði hætta af vinsældum konungssonarins.
Franco handtekur Don Juan.
Nú vikur sögunni til upphafs borg-
arastyrjaldarinnar á Spáni. LýSveldis-
sinnar höfðu haft völdin í nokkur ár,
en allt logaði í ófriði og loks gerðu
ihaldsmenn uppreisn undir forustu
Francos, sem safnaði liði i Marokko
og fór með það til Suður-Spánar, og
hóf uppreisn gegn vinstri stjórninni.
Uppreisnarmönnum, eða þjóðernis-
sinnum sem þeir kölluðu sig varð vel
ágengt. Don Juan sat í Frakklandi og
stofnaði þar hersveit á laun. Hinn 29.
júli 1936 fékk hann skeyti frá Biarritz,
við spánsk-frönsku landamærin: Allt
er í lagi, yðar hágöfgi. Klokkur ungra
þjóðernissinna býður sig fram til fylg-
is við yður.“
Don Juan liafði eignast fyrsta barn
sitt, Mariu del Pilar, sama morgun-
inn. Vinur hans í Biarritz útvegaði
honum fölsk skilríki og nú hét hann
sjálfboðaliðinn Juan Lopez.
José-Eugenio Bayernsprins, frændi
hans, og Carlos prins af Bourbon fóru
með honum á vígstöðvarnar. Hann
komst yfir landamærin á laun,
skammt frá þorpi einu í Navarrahér-
aði, klukkan 5 að morgni. Eftir fimm
ára útlegð var hann aftur kominn á
spánska fold. Hann og félagar hans
komu inn á veitingakrá með rauða
þjóðernissinnahúfurnar á höfðinu.
Skammt þar frá var verið að berjast.
Þeir voru ekki byrjaðir á matnum
þegar hurðinni var hrundið upp og
liðsforingi kom inn, vék sér að þeim
og sagði: „Herrar minir, þið eruð
teknir fastir!“
„Juan Lopez“ and- ' : i i, ” i i !
mælti kröftuglega.
En árangurslaust.
Skipunin var frá
Mola hershöfðingja
. sjálfum.
Herra hershöföingi: — 1 byrjun
stríösins geröi ég tilraun til aö taka
þátt í viöureigninni, sem ]>á var
eingöngu innanrikismál þjóöarinn-
ar. ÞaÖ var ekki neitt stjórnmála-
legs eölis, sem vakti fyrir mér, en
ég skyldi ástæöuna til aö lierstjórn-
in vildi ekki taka mig í herinn. En
nú viröist stríöiö vera aö breytast
í stríö gegn ytri óvinum meö
hverjum deginum sem liöur. Allir
góöir Spánverjar á mínum aldri
hafa veriö teknir í herinn. Ég trúi
hermannshjarta yöar fyrir því aö
ég þrái aö mega þjóna Spáni ásamt
félögum mínum.
Þessu bréfi svaraði Franco þannig:
Yöar hágöfgi: — Bréf yöar er
þrungiö œttjaröarást og hrifningu,
sem sýnir enn einu sinni hve mjög
dyggöir œttarinnar eru rótgrónar
í vitund yöar hágöfgi og hve inni-
lega konungsfjölskylda vor fylgist
meö vandamálum Spánar. Mér
væri ánægja aö því aö mega fallast
á óskir yöar, jafn réttar og spánsk-
ar og þær eru. En hiö göfuga œtt-
erni yöar leyfir ekki aö yöar há-
göfgi taki þátt í styrjöldinni sem
óbreyttur liösmaöur. Auk þess
krefst staöa sú sem þér eruö í,
sem ríkisarfi, þess aö þér fórniö
~ þessum óskum fyrir aöra hagsmuni
ríkisins ........
Francisco Franco.
Dæmdur til letilífs.
Þessi bréfaskipti mörkuðu tímamót
i; I' i • h . v H • f
Ríkisarfinn var
fluttur til Burgos
og þaðan til Pamp-
lona. Þar kvaddi
hann mág sinn: —
Við sjáumst bráðum
aftur, Carlos!
Carlos tók í hönd
honum án þess að
mæla orð. Hann var
drepinn nokkrum
dögum siðar — einn
þeirra 13 Bourbona,
sem féllu í borgara-
styrjöldinni.
Tuttugu og fjör-
um timum eftir að
Don Juan hafði
komið suður yf-
ir landamærin var
hann fluttur norður
yfir þau aftur. Síð-
an hefir liann ekki
séð land sitt.
Nokkrum dögum
síðar fékk Franco
hershöfðingi þetta
bréf:
Don Jaime, eldri bróðir Don Juans, sem afsalaði sér
erfðum 1933 en gerir nú kröfu til ríkis. Með honum
er síðari kona hans, Charlotte Tiedemann söngkona
frá Wien.
Fjölskylda Don Juans um borð í skemmtisnekkjunni „Saltillo“. Aftari
röð: Maria del Pilar 17 ára. Juan Carlos 15 ára og Alfons 12 ára. — Fremri
röð frá vinstri: Margarita hin blinda 14 ára, Donna Maria og Don Juan.
í ævi Don Juans og urðu upphaf ömur-
legrar tilveru, þrátt fyrir auð og alls-
nægtir. Honum var bægt frá hásætinu
og styrjöldinni og sviptur möguleik-
anum til að fórna sér fyrir landið,
og nú varð liann að fara sömu leiðina
og ýmsir aðrir afdankaðir þjóðhöfð-
ingjar, að drepa tímann og reyna að
gleyma, með þvi að leita fánýtra
skemmtana og lifa í glaumi. Hjá Don
Juan voru áfangarnir á þessari leið
Cannes, Biarritz, Lausanne, Róm og
loks Estoril í Portúgal. Hann var
dæmdur til að lifa eins og óperettu-
greifi, í skemmtisiglingum, á golfvöll-
um og í spilavítum. Bústaður lians er
fallegt rikismannshús, sem kona hans,
donna Maria, skírði „La Giralda“ til
minningar um dómkirkjuna í Sevilla,
fæðingarborg sinrii, Þangað fór Don
Juan með börnin sín fjögur og mynd-
irnar af forfeðrum sínum, bikarana
sem hann hafði unnið í golfi og kapp-
siglingum, og stórt safn af líkönum
af siglingabátum.
Hingað koma allir hinir spönsku
„grander" til að „þjóna“ konungsfjöl-
skyldunni mánaðartíma samkvæmt
nijög einföldum hirðsiðum, sem hirð-
siðameistarinn hefir staðfest. í þeirra
augum er ríkisarfinn þegar orðinn
„el rey“, Juan konungur þriðji, og
dömurnar hneigja sig djúpt fyrir há-
tigninni.
Kostnaðurinn við þessa hirð er
greiddur af „la Grandeza", merkileg-
um og vel skipulögðum félagsskap frá
byrjun 19. aldar. Meðlimir félagsins
eru kringum 500 aðalsmenn sem eiga
kröfu á hinu eftirsótta tignarheiti
„Grande af Spáni“. Hertoginn af Alba
er formaður félagsins.
En Don Juan er liygginn raunveru-
maður. Hann hefir ekki gleymt Spáni
og Spánn gleymir ekki honum. En
hann veit að það er annar maður
sem ræður fyrir Spáni í dag og hefir
framtíð konungsættarinnar í hendi
sér.
Friðslit við Franco.
Don Juan dáðist að nokkru leyti
að Franco. Hann mat starf hans og
viðurkenndi nauðsyn einræðisins til
bráðabirgða, meðan þjóðin væri að
jafna sig eftir styrjöldina.
En eftir sigur vesturveldanna yfir
einræðisríkjunum 1945, fann Don Jit-
an að stjarna Francos fór lækkandi.
í mars 1945 gaf liann út yfirlýsingu,
sem varð til þess að óvinátta vftrð
með þeim:
Stjórn Francos liershöföingja brýt-
ur í bága viö erföir þjóöar vorrar.
Hún er ekki samrýmanleg því
ástandi, sem núverandi styrjöld
hefir valdiö í heiminum. Utanrík-
isstefna Francos stofnar framtíö
þjóöarinnar í hættu. AÖeins þing-
bundin konungsstjórn getur skapaö
friö og samlyndi og sameinaö Spán-
verja. AÖeins hún getur skapaö
þjóöinni viröingu, sem lögleg
stjórn. Eg biö Franco hershöfö-
ingja hátíölega um aö viöurkenna,
aö hugmynd hans um einræöis-
stjórn hefir oröiö gjaldþrota, ég
biö hann um aö afsála sér völdum
og fallast á aö hin gamla stjórnar-
skipun veröi tekin upp aftur á
Spáni ........
En Franco visaði „kröfum konungs-
ins“ á bug. Hann staðfesti, gagnvart
þjóðinni og umheiminum að hann
teldi konungdæmið hina raunveru-
legu stjórnartilhögun Spánar, og að
hann persónulega ætlaði ekki að
„stjórna“, og að bráðabirgðavöld lians
liyrfu úr sögunni sjálfkrafa undir eins
og konungurinn kæmi aftur til Mad-
ríd.
Þrátt fyrir mótsagnirnar í tilkynn-
ingurn E1 Caudillos — foringjans —
að hann hafnaði kröfum Don Juans
en viðurkenndi að stjórn sín væri að-
eins til bráðabirgða, birti hann aug-
lýsirigu um „ríkiserfðalög". Sam-
kvænit þeim skyldi ríkisstjórnarráð
velja löglegan ríkisarfa til konungs,
og skyldi hann ekki vera yngri en
þrítugur. Það mun hafa verið meining
Francos að 10 ára gamall prins yrði
tilnefndur konungsefni, og á þann
hátt gat Franco haldið völdunum i tíu
ár enn. Þessu mótmæltu konungssinn-
ar eindregið. Og Don Juan gaf út nýja
yfirlýsingu og mótmælti harðlega
erfðalögum Francos, sem mundu valda
sundrungu hjá þjóðinni. Franco reidd-
ist mjög þessari yfirlýsingu Don
Juans.