Fálkinn - 22.04.1960, Blaðsíða 8

8
FALKINN
★
Mig langar til að segja sögu mína,
þó hún sé ekki beinlínis stór-
viðburðarík. Eiginlga er hún það
gagnstæða svo að þú ræður hvort
þú lest hana. En sagan er um
vandamál, sem árum saman olii
mér miklum áhyggjum, þangað til
forsjónin greiddi úr því á æskileg-
asta hátt. Geta mennirnir yfirleitt
ráðið fram úr vandamálum sínum
sjálfir? Þeir geta að minnsta kosti
ekki alltaf gert það, sem þeir
sjálfir vilja. Rás viðburðanna neyð-
ir þá stundum til að gera þetta eða
hitt, hvoi't sem þeir vilja eða ekki.
Þannig fór mér, og ég get ekki
sagt að ég hafi átt hamingjusöm
bernsku- eða uppvaxtarár. Það lá
við að ég hefði misst alla von um
að nokkuð gleðilegt gæti borið mér
að höndum, því að — já, því að
hann faðir minn hefur verið mitt
mikla vandamál, nærri því alla
alla mína æfi. Enginn maður hefur
vakið hjá mér jafn andstæðar til-
finningar og hann. Og þó fór svo
að það var honum óbeinlínis að
þakka, að ég varð gæfumanneskja.
Ég hafði átt heima í útjaðri smá-
bæjar í Vestfold og hef aldrei
kynnst öðru umhverfi. Okkur leið
eins og fólki flestu. Pabbi var hafn-
arvinnumaður, og börnin voru ekki
önnur en ég. Mér gekk vel í skól-
anum enda var ég iðin og hafði
gaman af bókum.
Og ég var alltaf að hlakka til að
verða uppkomin og geta staðið á
eigin fótum. Ég hafði svo mörg
áform í huga og mig dreymdi um
svo margt. Og fyrst og fremst lang-
aði mig til að komast á burt úr
þessum litla bæ. Oft dreýmdi mig
um að komast til Oslóar. En það
sem ég hafði mest gaman af, þegar
ég var stelpa, var að ganga niður á
bryggjurnar og skoða skipin. Sá
sem gæti ferðast langt út í heim!
hugsaði eg með mér. Sá sem fengi að
standa á þilfarinu á skipinu þarna
og sigla þurt frá öllu saman. Og ef
ég væri strákur væri auðvelt að
láta þann draum rætast, hugsaði ég
með mér. Þá gæti ég fengið atvinnu
á skipi undir eins og ég yrði
fimmtán ára og byrjað að lifa fyrir
sjálfa mig. Og hefði ég átt kost á
því, mundi æfi mín hafa orðið allt
önnur. Skelfing gramdist mér
stundum að ég skyldi vera stelpa!
í dag get ég brosað að sjálfri mér.
í dag er ég glöð yfir að vera sú
sem ég er.
Ég man vel þegar ég varð ást-
fangin í fyrsta skipti. Það var strák-
ur í þekknum, Árni hét hann. Og
ég þorði aldrei að segja frá því
heima, að stundum var ég með
Árna, af því að pabbi féll ekki, að
ég væri að „flækjast úti á götu
með strákum“, eins og hann orðaði
það. Pabbi var mjög strangur við
mig þegar ég var barn. Ég var
hrædd við hann þá. Og síðar hafði
hann líka vald á mér, en á annan
hátt.
Líklega hefur hann verið svona
strangur af því að ég var stelpa,
og eina barnið hans. Það var líka
þess vegna, sem ég óskaði svo oft
að ég væri strákur. Ég gat aldrei
verið óháð pabba, en ég held að
hann hafi aldrei skilið hve alvar-
lega hann þrengdi að frjálsræði
mínu.
Annars var það sem gerðist ekki
honum að kenna. Það hafa ávallt
verið ytri öfl, sem hafa gripið fram
í. Tilviljanir gæti maður kallað það,
þó að það væri svo alvarlegt og
örlagaríkt fyrir mig, að ég átti bágt
með að kalla það tilviljun. Og í
dag skil ég, að dýpri meining og
tilgangur hefur verið með þessu
öllu saman.

Ég man þegar ég kvaddi Árna er
hann var að fara til sjós, tæplega
seytján ára gamall. Þetta var fyrsta
ferðin hans og hann var afar hreyk-
inn, þó hopum þætti sárt að skilja
við mig. Samt var hann montinn
af að „eiga stúlku í landi”, eins og
hinir. Hann þóttist vera orðinn
fullorðinn og maður með mönnum.
Þetta ver mig gegn freistingum
sjómannalífsins, Anna, sagði hann
þegar við vorum að kveðjast. Ég
hafði gefið honum mynd af mér, —
ég átti ekki annað en fermingar-
myndina mína að gefa honum, og
hann hafði gefið mér vegabréfs-
mynd af sér í staðinn. Og þó að við
hétum hvort öðru ævarandi trú og
tryggðum varð viðskilnaðurinn
þungur og sár hjá okkur báðum.
Ég man að ég grét beisklega og
fannst ég aldrei mundu verða glöð
framar á æfinni. Já, svo heimsk var
var ég að ég hélt að þetta mundi
verða sárasta sorgin sem ég mundi
upplifa.
Ég skildi það betur seinna að ég
gat ekki orðið Árna nein vörn gegn
freistingum sjómannalífsins. Hann
varð fjögur ár í fyrstu ferðinni
sinni, og á fjórum árum getur margt
gerst. Það fékk ég að reyna sjálf.
Því að margt skeði á mínum lífs-
ferli næstu fjögur-fimm árin. —
Pabbi varð fyrir hræðilegu slysi.
Hann datt ofan í lest í skipi og
hryggbrotnaði og varð öryrki æfi -
langt. Og hefði þetta slys ekki orðið
þá er bágt að segja hvernig æfin
mín hefði orðið.
ÉG var svo heppin að fá náms-
styrk, svo að ég gat komist í
unglingaskóla. Annars hefðu pabbi
og manna ekki haft efni á að senda
leika sem ég yrði að nota. Aldrei
var ég komin jafn nærri því að láta
draum minn rætast og þá. Og mér
fannst himneskt að lifa.
En svo dó mamma. Og þyngra
áfall gat ég tæplega hugsað mér.
Ekki aðeins vegna þess að mér
hafði alltaf þótt vænt um hana. Ég
vissi hvaða áhrif þetta mundi hafa
á framtíð mína.
Hvað lá nú fyrir pabba? Hver
átti að stunda hann? Hverjum stóð
það nær en mér? Mér var nauð-
ugur einn kostur að brjóta blað og
fara heim undir eins. Sjá hverju
fram vindi um sumarið, hugsaði ég
með mér. Ég var orðin tvítug og'
mér fannst tími kominn til þátta-
skipta í lífi mínu.
En þröskuldurinn sem ég stóð á
núna var í dyrum míns eigin
bernskuheimilis. Það var minn
staður, og þar varð minn stað-
ur, ekki aðeins þetta sumar
heldur mörg komandi sumur líka.
Faðir minn var harmi lostinn út af
fráfalli mömmu. Mér fannst sorgin
hafa gerbreytt honum. Sjúkdóm-
urinn hefur kannske líka gert sitt
til, og ég ekki tekið eftir því fyrr,
eftir að ég hafði verið heiman um
tíma. Pabbi var orðinn enn hljóð-
ari, auðmýkri og meir ósjálfbjarga.
Það var líkast og hann héldi dauða-
haldi í mig — hann sagði með ber-
um orðum að hann gæti ekki án
mín verið.
— Nú á ég ekkert nerna þig,
Anna, sagði hann og tárin runnu
niður magrar kinnarnar.
Hann þurfti ekki einu sinni að
segja það. Hann vildi ekki fara á
hæli og hann var svo gamaldags í
hugsun að honum fannst sjálf-
sagt að börnin væru til vegna
ruril hvititii
hjjtí pabba
mig þangað, eins og ástæðurnar
voru heima. Pabbi sat í stól allan
daginn, máttlaus, þunglyndur og
hugsandi, og það reyndi mikið á
mömmu að sjá hann svona á sig
kominn. Hún var farin að vinna
utan heimilisins til þess að létta
undir, því að öryrkjatryggingin var
ekki mikil. Og reyndar held ég líka
að mamma hafi átt erfitt með að
vera heima allan daginn.
En ég átti góða æfi meðan ég var
í skólanum. Það var skemmtilegasti
kaflinn úr æsku minni. Kennurun-
um líkaði vel við mig vegna þess
að ég átti gott með að læra og var
áhugasöm. Ég eignaðist lika marga
vini þarna í skólanum, en lífið hef-
ur hagað því svo að ég hef haft
lítið af þeim að segja síðan.
Sumir kennararnir voru að tala
við mig um framtíð mína. Þeir
hvöttu mig til að læra meira, því
að þeim fannst ég hafa góða hæfi-
foreldranna sinna. Og nú datt mér
aftur í hug: Bara að ég hefði verið
strákur. Þá væri ég kannske til sjós
núna, eins og Árni. Ég hafði aldrei
þorað að segja honum að mig lang-
aði til að komast að heiman, —
jafnvel ekki meðan mamma lifði.
Og nú gat ekki komið til mála að
ég minntist á það. Auk þess hafði
ég misst móðinn sjálf. Ég vissi að
ég mundi aldrei geta hugsað um
annað en pabba, þó ég færi. Ég
mundi sjá hann í haganum, staulast
milli stóls og sængur á tveimur
stöfunum, skakkan í baki. Og hvað
mundi fólk segja, ef ég færi frá
honum? Maður verður smeykur við
umtal fóiks þgar maður á heima í
smábæ eins og ég geri. Og auk þess
hafði ég ekki lokið neinu sérnámi.
Ýmsir kennarar mínir höfðu ráð-
lagt mér að fara til Osló er ég hefði
lokið unglingaskólanum. Þeir sögðu
að ég gæti ráðið mig í vist og gengið