Fálkinn - 23.11.1960, Blaðsíða 29

CELESTE?
88 ár eru liðin síðan Marie Celeste
kom fyrír fulliim seglum upp að
Portúgalsströlml — mannlaus. Enginn
hefur enn getað leyst gátuna...
og menn hans til uppgöngu á skipið og
stigu hálfvegis hikandi á þilfarið —
bjuggust við að sjá ljóta sjón þegar til
kæmi. En svo litu þeir forviða hverir
á aðra. Því að á þilfarinu var ekkert
ískyggilegt að sjá. Kaðlar voru hring-
aðir kyrfilega, eins og vera ber á góðu
seglskipi. Málningarkirnur stóðu við
borðstokkinn. Á þilfarinu lá tjörukúst-
ur og löng fjöl. Hafði helmingurinn af
henni verið tjargaður, og ekki annað
að sjá en að maðurinn, sem var að
því, hefði horfið frá andartak. Þarna
hlaut að vera fólk? Líklega allir undir
þiljum? Deveau kallaði, en engin rödd
svaraði. Hrædd rotta hljóp yfir þrösk-
uldinn inn í káetuna. Þá datt stýrimanni
annað í hug. Hann gekk að fjölinni og
snerti á henni. Tjaran var þur — þorn-
uð fyrir nokkrum dögum. Og nú tók
hann eftir öðru: Yfirbreiðslan á einu
lestaropinu var rifin og opið niður í
lestina. Hann gægðist niður, en gat ekki
séð annað en það, að þarna var raðað
eikartunnum og vel frá öllu gengið. De-
veau hugsaði sem svo, að lestin hefði
verið opnuð til þess að hleypa lofti
ofan í hana.
Kanadasjómennirnir fóru að kanna
skipið. í matsalnum hafði verið borið
á borð. Hálfétnir skammtar lágu eftir
á diskunum. Vatn í könnum og matur
á pönnum og í tarínum. En þetta var
gamall matur. í skipstjóraklefanum
voru ýmis leikföng á gólfinu, eins og
börn hefðu verið að leika sér þar. Út
við þilið stóð saumavél. Á henni var
fingurbjörg, en munnharpa skammt frá.
Allt bar þess vott, að skipið hefði verið
yfirgefið í bezta veðri. Deveau og menn
hans urðu því meir forviða sem lengur
leið. Þarna var allt í röð og reglu. Fatn-
aður, skipskistur, siglingatæki og eld-
húsgögn. Skipskassinn ósnertur. Þarna
lá leiðarbókin. Stýrimaður opnaði hana
og leit á hvað síðast hefði verið skráð
þar. Síðasta dagsetningin var 25. nóv-
ember — níu dagar síðan! Svo skoð-
uðu þeir hásetaklefana. Þar var tóbak
og reykjarpípur, olíufötin hengu á sín-
um stað í skápunum. Vistir og vatn til
sex mánaða voru þarna í skipinu.
Deveau var linur í hnjánum, þegar
hann kom út á þilfarið aftur. Hann lét
menn sína taka niður seglin, og svo
réru þeir aftur til „Dei Gratia“.
Morehouse starði skelfdur og undr-
andi á stýrimanninn, er hann hafði sagt
honum tíðindin. Áhöfnin horfin? Og
björgunarbátur og björgunartæki
óhreyfð um borð? Leiðarbókin líka. Það
eina sem ekki fannst, voru skipsskjölin.
Fáum dögum fyrir jól lögðust „Dei
Gratia“ og „Maria Celeste“ á höfnina
í Gibraltar. Þó að Morehouse hefði fá-
menna áhöfn, hafði honum tekizt að
láta sigla „Marie Celeste11 í höfn. Lög-
reglunni var gert aðvart og skipstjór-
inn gaf tortryggnum yfirvöldum skýrslu
um málið. Enginn vildi trúa framburði
hans fyrst í stað, þó að öll skipshöfnin
ynni eið að honum. Orðrómur komst á
kreik um að Morehouse mundi hafa fall-
ið fyrir freistingunni og gerzt sjóræn-
ingi og framið glæp, — að þessi mikils-
metni sjómaður hefði látið áhöfn sína
ráðast til uppgöngu á „Marie Celeste"
og myrða alla um borð! Aðrir töldu
líklegra, að áhöfnin á „Marie Celeste“
hefið falið sig einhvers staðar og látið
skipið sigla sinn sjó.
En leiðarbókin (og hana var ekki auð-
velt að falsa) sýndi þá staðreynd, að
„Marie Celeste“ hafði siglt mannlaus í
nærri því tíu sólarhringa. Það var tor-
ræð gáta. Og nú barst nafnið „Marie
Celeste" um alla Evrópu og innan miss-
eris var talað um atburðinn í hverjum
einasta hafnarbæ í veröldinni.
Þegar eigandi skipsins, Winchester
skipstjóri, kom til Evrópu til að rann-
saka málið sjálfur, komu ýmsar upp-
lýsingar fram. „Marie Celeste“ hafði
verið hlaðin spíritus og olíu og átti að
fara til Genúa. Þegar skipið lét í haf
voru tíu manns um borð: Benjamin
Briggs skipstjóri, stýrimennirnir Rich-
ardson og Gilling, fimm hásetar og
Sarah kona skipstjóra og Sophie, tveggja
ára dóttir þeirra. Skipsmennirnir voru
kunnir að ráðvendni og dugnaði. Auk
björgunarbátsins hafði „Marie Celeste“
léttibát meðferðis. Hann hafði legið á
stóru lúkunni þegar skipið fór frá New
York. En nú var hann horfinn.
Hugsanlega ráðning gátunnar þótti
mega fá af þremur eftirfarandi stað-
reyndum: 1) að eitt lestaropið hafði ver-
ið opnað, 2) að Briggs skipstjóri hafði
konu sína og barn með sér um borð,
og 3) að léttibáturinn var horfinn.
„Marie Celeste“ fór frá New York
7. nóvember 1872, og var þá að öllu
leyti í bezta standi. í bréfi, sem skrif-
að er um borð nokkru eftir burtförina,
skrifar frú Briggs að ágætt sé að vera
um borð, „en spritt-tunnurnar hoppa til
og frá“ í sjóganginum. Þetta þótti at-
hyglisvert. Má gera ráð fyrir, að skipið
hafi fengið vont veður fyrstu dagana
á Atlantshafi. Hafi ekki verið vel geng-
ið frá farminum, gæti hugsazt að eitt-
hvað af tunnunum hafi brotnað. Olíu-
blandað spritt getur hafa safnazt fyrir
í kjalsoginu. Deveau stýrimaður lét sér
detta í hug, að lestin hefði verið opn-
uð til að hleypa inn lofti.
Þegar „Marie Celeste“ kom í hlýrra
veður, getur hugsazt að þéttibikið á þil-
farinu hafi bráðnað og hreint loft kom-
izt ofan í lestina. Og það getur hafa
haft í för með sér, að sprittið hafi
orðið að gasi. Án þess að nokkurn grun-
aði hættuna, sem af þessu gat stafað,
hefur skipið seiglazt áfram austur á
bóginn með 2—3 hnúta hraða. Um miðj-
an dag, 18. dag ferðarinnar, stendur
frú Briggs upp frá saumavélinni, tekur
af sér fingurbjörgina, tekur barnið við
hönd sér og sezt að matborðinu. Þegar
máltíðin er nýbyrjuð, heyrist voðaleg
sprenging. Sprittgufan hefur sprengt
upp lestaropið og þegar skipstjórinn
kemur upp á þilfarið, vellur svört gufa
upp úr lestinni.
Allir um borð vita hve hættulegur
farmur er í skipinu, ef kviknaði í. Og
allir geta búizt við nýrri sprengingu,
sem geri út af við skipið. Vera má, að
Briggs hafi meðfram látið stjórnast af
því, að kona hans og barn voru þarna
um borð. Hann skipar að setja léttibát-
inn út, þrífur skipsskjölin og krónó-
metrið og lætur alla fara í bátinn. Sjálf-
ur fer hann síðastur, en reykurinn held-
ur áfram að gjósa upp úr lestinni.
Þegar allir eru komnir frá borði, læt-
ur Briggs róa bátnum sem hraðast á
burt, til þess að verða sem lengst frá
ef „Marie Celeste“ springi í loft upp.
En svo gerist það kaldhæðilega í þess-
um sorgarleik: gasið í lestinni spring-
ur alls ekki! Og það, sem verra er:
„Marie Celeste“ siglir á burt frá áhöfn
sinni! Kulið ágerist dálitla stund, það
fyllir seglin og skipið brunar á burt.
Mennirnir á bátnum róa lífróður, en
það stoðar ekki. Báturinn er drekkhlað-
inn, og ekki þarf nema ofurlitla báru
til að fylla hann eða hvolfa honum.
Og þarna horfir áhöfnin með skelfingu
eftir hinu fagra skipi, sem siglir hrað-
byri á burt ....
— Þetta er ekki nema tilgáta, en þó
hugsanleg skýring. Við fáum aldrei vissu
um hvað það var, sem gerðist. Aldrei
ráðningu á gátunni miklu: — Hvernig
stóð á því, að áhöfnin yfirgaf „Marie
Celeste“?
FÁLKINN 29