Fálkinn - 24.01.1962, Qupperneq 20

„Jörðin er flöt eins og pönnukaka,“
segir Enarus Montanus. Enarus Mont-
anus er ungur skólapiltur, sem upp-
fræddur hefur verið í Skálholti, og
getur vart talað á öðru tungumáli en
látínu. Og hið eina, sem honum þykir
vera við sitt hæfi er að disputera. En-
arus hét bara Einar áður en hann fór
í Skálholt. Hann átti heima að Brekku
á Álftanesi og þess vegna leyfir hann
sér að kalla sig Montanus, en mons á
latínu þýðir fjall og jafnan hreykir
heimskur sér hátt og getur þá státað
af því að líta niður á lýðinn. En nokk-
urrar útskýringar er þörf. Fálkinn brá
sér einn dag niður í Iðnó. Þar var ungt
fólk, nánar tiltekið menntaskólanemar,
að æfa leikrit, sem sýna skal á Herra-
nótt. Herranótt er alltaf einu sinni á
vetri, en nafnið er nú ekki lengur óspjall-
að. Stúlkurnar eru komnar í spilið.
★
Með leikjum skólapilta hefst saga ís-
lenzkrar leiklistar. í Skálholti var sá
siður með piltum, að halda svokallaða
herranótt. Var hún haldin á haustin.
Nemendur skipuðu sér í viðhafnarstöð-
ur, en sá, sem fyrir biskupskjöri varð,
hélt svo prédikun, Skraparotsprédikun.
Prédikun þessi var gamansöm, en þó
skýrlega hugsuð Talið er, að nokkurra
áhrifa gæti í hinum fyrstu íslenzku leik-
ritum frá Skraparotsprédikun. En full-
víst er, að hinir fyrstu sjónleikir á ís-
landi eru runnir frá þessum sið, því
að snemma tóku skólapiltar að sýna
sjónleiki á herranótt, í stað þess að
flytja Skraparotsprédikun og skipa sér
í mannvirðingarstöður. Lýsing á herra-
nótt er samt ekki til fyrr en skólinn
í Skálholti flytzt til Reykjavíkur. Meðal
fyrstu leikritanna, sem leikin voru á
herranótt í Reykjavík, má nefna Bjarg-
launin eftir Gair Jónsson Vídalín og
Slaður og trúgirni, comediu í þremur
flokkum eftir Sigurð Pétursson. Það
leikrit fékk seinna nafnið Hrólfur. Ef
til eru nokkrir, sem ekki gera sér grein
fyrir nafninu Herranótt, þá skilst nafn-
giftin, ef menn íhuga, að fyrrum léku
aðeins piltar.
★
Leikrit það, sem menntaskólanemar
munu leika í vetur, er eftir Holberg.
Þetta er hinn kunni leikur Erasmus
Montanus. Leikurinn er þýddur og stað-
færður af Lárusi Sigurbjörnssyni. Eras-
mus heitir í þýðingu hans Enarus, en
sjálfur leikurinn gerist á Álftanesi, um
miðja 18. öld. Enarus alias Einar frá
Brekku, er ungur piltur, uppfullur af
nýjum lærdómskenningum, sem koll-
varpa allri lífsfílósófíu hins einfalda
fólks, er býr þarna á flatneskjunni. Á
Álftanesinu býr um þessar mundir fólk,
sem hugsar smátt eins og fólk 2 öldum
seinna á Seltjarnarnesi, og það getur
ekki sætt sig við þá tiihugsun, að jörð-
in sé hnöttótt og snúist í kringum sól-
ina. Miðpunktur heimsins er Álftanesið.
Lærðasti maðurinn þar um slóðir er
djákninn, sem getur sungið tónstigann
með ýmsum tilbrigðum. Og djákninn
kann latínu miklu betur en sjálfur stúd-
entinn, Enarus. Pétur djákni er leikinn
af Friðriki Sóphussyni, en hinn spaki
stúdent, Enarus Montanus, af Andrési
Indriðasyni. Enarus er sonur hjónanna
að Brekku, Jóseps og Niljónu, sem köll-
uð eru Seppi og Nilla. Þau hjónin eru
leikin af Stefáni Benediktssyni og Helgu
Gunnarsdóttur. Hjónakorn þessi eiga
annan son. einfeldning, sem þéra verð-
ur eldri bróður sinn. Nefnist hann Jakob
og er leikinn af Gunnlaugi Baldurssyni.
Lítið púður væri í leik þessum, ef þar
kæmi ekki við sögu ríkur og drýldinn
JORÐIN
.. ER
FLOT
EINS
OG
PÖNNU
KAKA