Fálkinn - 25.10.1965, Page 18

— Þá langar þig af stað með pensilinn?
— Já, stundum, og stundum fer maður af stað.
Annars er þetta ekki eins óviðráðanlegt og einu
sinni var.
— Þú hefur þá ferðazt um til að mála?
— Oftast voru lítil tækifæri til þess, en þó fór
ég á staði þar sem ég hafði séð falleg mótív.
— Og þú teiknaðir nýju Reykjahlíðarkirkjuna
og sást um smíðina?
— Já, ég byggði hana, ég hef gert dálitið af
því að teikna hús.
— Þú hefðir máske kunnað vel við þig í arki-
tektúr?
— Já, það hlýtur að vera gaman að þeirri grein,
en það er svo gaman að mörgu að erfitt er að gera
upp á milli.
— Þú hefur alizt upp í stórkostlegu umhverfi
fyrir áhugamann um náttúruskoðun?
— Ef ég var að mála eða teikna, sagði fólkið
að ekkert þýddi að tala við mig, ég heyrði ekkert
til þess. En ég var ekkert síður gefinn fyrir jarð-
fræði og skoðun á skordýralífinu, þá gleymdi ég
mér alveg, og tímanum líka.
— Mér var sagt að erfitt væri að fá ánamaðk
hér í sveit?
— Þó er mikið til af honum, en aðeins smáar
tegundir. Menn verða að kunna að tína hann á
réttum tíma, þegar hann kemur upp úr jörðinni
eftir miklar rigníngar og eins á nóttunni, en hann
er smár. Annars hefur sá stóri verið fluttur hingað
og sést stöku sinnum.
— Hvað viltu segja um kísilgúrframkvæmd-
irnar?
— Ég er að vona að þær valdi ekki miklu
tjóni, en um það er erfitt að vita að óreyndu.
Það fer að sjálfsögðu mikið eftir því hvernig á
málunum er haldið og hvernig framkvæmdunum
er stjórnað Magnið er óhemju mikið. Til dæmis
er vatnið 36—38 ferkílómetrar og þykktin á leirn-
um er víða geysimikil. Ég var með Tómasi Tryggva-
syni jarðfræðingi þegar leirinn var rannsakaður í
fyrstu og merktum við þykktina inn á kort. Þá
kom það fyrir á nokkrum stöðum að borinn sem
við notuðum náði ekki til botns, en hann var 12
metra langur. en algengasta þykktin á leirnum
var 6—8 metrar. Við nákvæmari rannsóknir i
sumar hittu þeir á blett hér skammt frá landi þar
sem leirinn var 21 metri að þykkt.
— Hvernig myndast þessi leir?
— Þetta er svif í vatninu, sem myndast fremur
snögglega þegar vatnið hlýnar. Þetta svif er óæðri
lífverur sem hafa um sig skel, kísilskel, og líf-
verur þessar grugga vatnið frá yfirborði til botns
og jafnþétt á mesta dýpi og við yfirborðið, Og
þegar svifið deyr flýtur það upp og myndar skán
á yfirborði vatnsins og er þá vatnið hreint undir
og þar rotnar svifið og skeljarnar falla til botns
og mynda leirinn.
— Kannski mundi leirinn fylla vatnið upp, ef
hann væri ekki tekinn?
— Án efa mundi hann gera það, og að því
leyti getur orðið gagn að þessum framkvæmdum,
að vissu marki. En ef vatnið dýpkar til muna,
þá kólnar það að sjálfsögðu líka og það getur
haft skaðvænleg áhrif á smádýralífið í vatninu,
sem hið æðra líf byggist á, svo sem fugla og fiska.
Enn sem komið er veit enginn hve mikið bætist
við af leirnum á hverju ári, en þó er sennilegt
að það vegi upp á móti því sem tekið er, eða t. d.
30 þúsund tonn á ári. Og þó grafið sé aðeins á
ákveðnu svæði, leitast vatnið við að slétta botn-
inn á ný, og holur fyllast.
— Og til hvers er leirinn notaður?
— í ýmiss konar iðnað, til dæmis í einangrun-
arefni og margs konar síur og margt annað sem
ég kann ekki upp að telja. Þetta er mjög verðmæt
vara fullhreinsuð og meiningin er að þannig verði
hún flutt héðan. Þeir ætla að nota gufukraftinn,
sem hér er fyrir hendi, til þess arna.
— Svo við víkjum nú aftur að fuglalífinu Jó-
hannes, hefur þú séð erni hér í Mývatnssveit?
— Ekki nú í nokkur ár. Það var hér um sjö
ára skeið að við sáum örn, svo til daglega hér í
sveitinni, og hann sat oft hérna á símastaurnum.
Einnig sást hann í Herðubreiðarlindum, en þetta
mun hafa verið á árunum milli 1940 og ’50. Hann
átti auðvelt með að grípa endurnar hér á vatninu,
það var eins og þær forðuðust hann alls ekki.
Hann renndi sér bara niður að þeim og greip þær
í kiærnar. En aftur á móti ef fálki var á ferð,
fóru þær allar í kaf. Það er athyglisvert að þegar
svartbakurinn kemur þá fljúga allar endur upp
af vatninu og færa sig oft á tíðum langar leiðir.
En ef fálki kemur, stinga þær sér í kaf og gera
mikinn buslugang, en hann verður mikið hrædd-
ur við þær aðfarir, og er sennilega vatnshræddur
fugl. End'' nar kafa þó mjög stutt í senn, sem
liggur í því, að ef þær eru lengur, getur verið
að fálkinn snúi við og þá mundi hann grípa þær
um leið og þær koma úr kafinu. Ég hef séð heilan
hóp af öndum gusa upp vatni eins og rok væri
og var fálkinn fljótur að hækka flugið. Þarna var
um að ræða gráendur sem annars eru hálfkafar-
ar, en stungu sér á kaf í þetta sinn, rétt sem snöggv-
ast. Fálkinn kom aftur, en þá endurtóku þær leik-
inn og þá hypjaði hann sig burtu og kom ekki
aftur í þriðja sinn. Þegar fálki kemur hér í veiði-
ferð, hefur hann venjulega þann háttinn á, að
fljúga lágt yfir landi og skjótast út yfir vatnið.
Þá sjá endurnar ekki til hans og hann grípur þær
um leið og hann rennir sér fram af bakkanum.
Annað hvort grípur hann þær í klærnar eða slær
Reykjahlíðarfjall, séð frá Slútnesi. (Málverk eftir
Jóhannes).
FÁLKINN