Mjölnir - 01.12.1937, Blaðsíða 10

22
MJÖLNIR
Okkur þjóðernissinnum er listin hluti af lífi
fólksins, þáttur í þjóðlífinu. Hún á að vaxa upp
með þjóðinni og fyrir þjóðina. Tilgangur listar-
innar á að vera sá, að túlka eðli og viðleitni þjóð-
arinnar í hinu listræna formi og á grundvelli nor-
rænnar lífsskoðunar. Listin á að vera þjóðleg. Sú
ein list, sem það er, hefir möguleika á að festa
rætur með þjóðinni og að hljóta viðurkenningu
utan landssteinanna.
Fornsögurnar íslenzku eru einhverjar skærustu
perlurnar í heimsbókmenntunum einmitt fyrir það,
að þær eru íslenzkar, að þær endurspegla anda
íslenzku þjóðarinnar, lífsskoðun og eðli hennar.
Fornsögurnar eru sígildar. Þær hafa á öllum öld-
um verið andlegt fjörefni þjóðarinnar og verða
það, meðan í þessu landi býr íslenzk þjóð, sem
virðir og skilur sjálfa sig. Svona er og farið um
seinni tíma rithöfunda og listamenn, lifandi og
látna. Þeir, sem byggja verk sín á þjóðlegum
grundvelli, sem sækja sér efni og þrótt í íslenzkt
þjóðlíf, í eðli og háttu sinnar eigin þjóðar, byggja
ekki á sandi. Þeir hljóta mesta hylli innan lands
og bezta frægð utan. Þeir öðlast ódauðlegt nafn
í sögu íslenzkrar menningar. Svo er um Jónas,
Grím Thomsen, síra Matthías o. fl. Halda ekki
Eyvindur og Halla á lofti frægð Jóhanns Sigur-
jónssonar? Stendur ekki frægð Einars Jónssonar
á hinu rammíslenzka eðli verka hans? Jón Leifs
hefir fengið viðurkenningu á tónlistarstarfi sínu
eingöngu fyrir túlkun sína á íslenzkum alþýðu-
lögum og rímnastemmum. Gunnar Gunnarsson og
aðrir íslenzkir rithöfundar erlendis hafa aflað sér
fjár og frama með því að sækja sér viðfangsefni
heim til ættlands síns. Islenzk náttúrufegurð er
sá nægtabrunnur, sem listmálarar þjóðarinnar
hafa ausið af sér til frægðar, frekar en nokkru
öðru. Það er engin undarleg tilviljun, að Maður
og kona, Skuggasveinn og Nýársnóttin eru þau
leikrit, sem lang mestri hylli hafa náð með þjóð-
inni. Síra Matthías hefir líka sagt, að ef leik-
listin ætti að eiga sér framtíð í þessu landi, yrði
þjóðin að læra að leika sitt eigið þjóðlíf. Hann
þekkti og skildi sína þjóð og gat því ort fyrir
hana.
Auðvitað verða verk mannanna misjöfn, svo og
dómarnir um þau. En það stendur sem stafur á
bók, að það, sem er þjóðlegast og eðli fólksins
skyldast í listmenningunni, ber af leirburðarvaðli
innlendra og erlendra manna eins og gull af eir.
Það er algilt lögmál, að alþjóðleg getur sú list
ein orðið, sem í eðli sínu er þjóðleg.
Allt hið bezta og þróttmesta í íslenzkum menn-
ingararfi er skapað af alþýðunni sjálfri og af
mönnum, sem lifað hafa meðal hennar, samgrón-
ir henni í anda og starfi. Þjóðsögurnar, íslenzkir
skartgripir, alþýðukveðskapurinn o. fl., allt er
þetta þrungið af list, vegna þess að alþýðan, þjóð-
in sjálf, hefir sett mark sitt á það. Eðli þjóðar-
innar endurspeglast þar í listrænu formi.
Islenzk tunga á alþýðu landsins tilveru sína að
þakka. Islenzkan er okkur fegursta og frjósam-
asta mál í heimi. ,,Ég skildi’, að á Islandi orð eru
til um allt, sem er hugsað á jörðu“, segir Einar
Benediktsson. „Tungan er spegill sálarinnar, og
íslenzkan er krystaltær og svalandi eins og berg-
vatn“, segir Guðmundur Finnbogason. Ekkert mál
mælt af menningarþjóð er að jafn-miklu leyti
skapað af alþýðu sinnar þjóðar og íslenzkan.
Þegar afvegaleidd íslenzk embættismannastétt og
danskur kaupmangaralýður hafði með nærri öllu
útrýmt íslenzkunni, var það íslenzka alþýðan,
bændurnir, sem bjargaði tungunni frá glötun og
gerði endurreisnarmönnum 19. aldarinnar mögu-
legt að hefja hana til hávega aftur. Og hefði ís-
lenzka þjóðin nokkurn tíma getað háð sjálfstæðis-
baráttuna, án sinnar sérstæðu tungu?
Þjóðernisbaráttan er þannig þýðingarmesti þátt-
urinn í endurreisnarstarfi íslenzku þjóðarinnar,
ekki síður á sviði menningarinnar en atvinnumál-
anna. Við viljum anda og hendur nær hvort öðru.
Menningin á ekki að vera safngripur eða ytra
skraut, sem þjóðin flýkar sig með á tyllidögum.
Við viljum ekki, að menningarstarf þjóðarinnar
sé lokað inni í nokkrum söfnum og skólum. Við
viljum veita því út meðal þjóðarinnar, út til fólks-
ins. Það á að vera áveita á akri þjóðlífsins. At-
hafnalífið er í rauninni einn þáttur menningar-
innar. Það er engin tilviljun, að útlenda orðið yfir
menningu: ,,Kultur“ þýðir og ræktun. Menningar-
starfið er orðið allt of fjarlægt lífsbaráttu þjóð-
arinnar. Slíkt veikir hvort tveggja og gerir þjóð-
ina ósamhenta. Ræktun lands og lýðs er okkur
þjóðernissinnum eitt og hið sama. Það er innsti
kjarni allrar menningarstarfsemi.
Þegar þungamiðja menningarinnar er flutt út
meðal alþýðunnar, þegar lífsbaráttan og menn-
ingarstarfið eru samtvinnaðir þættir í sama
strengnum, hinu íslenzka þjóðlífi, þá fyrst er feng-