Tímarit iðnaðarmanna - 01.06.1947, Blaðsíða 12

Iðnaðarritið 5.-6. XX. 1947
VERKSMIÐJ UR
í F J Ö L L U M
Ameríska tímaritið The Readers Digest,
nóvemberlieftið 1946, birtir grein úr W,asbing-
ton Post undir nafninu „Cavemen 1946 Model“,
og birtist greinin bér í lauslegri þýðingu:
„Sænsk iðjuver með þúsundir starfsmanna
eru horfin niður i jörðina. Þegar hætta þótti a
þýzkri loftárás, voru þau grafin inn í fjöllin.
Þótt undarlegt megi virðast haí'a menn kom-
izt að raun um að þessi byggingargerð liefur
ýmsa kosti að bjóða. Margir sænskir iðnrek-
endur bafa fullyrt í viðtali við mig, að þeim
fyndist vel athugandi að grafa allar nýjar
verksmiðjur inn í fjöll, eingöngu af því að j)að
væri hagkvæmara.
Viðlialdskostnaður verður hverfandi ekki
þarf að mála útveggi, ekki að gera við þök,
ekki að hreinsa eða gera við glugga. Enga
upphitun þarf nema allra köldustu vetrardag-
ana.
„Kostnaður við fjallgröftinn varð hjá okkar
verksmiðju 15% hærri en byggingárkostnaður
samskonar húss,“ sagði forstjóri einnar verk-
smiðjunnar. En vegna þess hve upphitun og
viðhald kostar lílið, verður hellisbyggingin eftir
30 ár orðin 10% ódýrari en hin.
Ég heimsótti „fjallaverksmiðju“ Bolinder
Munktells hjá Eskilstuna. Þar vinna um 3000
manns og eru J>ar framleiddar landbúnaðarvél-
ar, diesel- og liráolíuvélar, flugvélamótorar, tré-
smíðavélar og allskyns vélar til framleiðslu
handverkfæra.
Við stigum úr bifreiðinni hjá sakleysisleg-
um, sænskum bóndabæ við rætur fjallshlíðar.
En þegar húsveggurinn opnaðist eins og
vængjahurð, blasti við gangur, rúmgóður fyr-
ir stærstu flutningabíla með fullfermi. Gang-
urinn myndar hvasst vinkilhorn, og á það
hæði að draga úr þrýstingi frá loftsprengjum
við innganginn, og til þess að hægra sé að verja
inngönguna.
Tvöfaldar, massivar, gasþéttar stálhurðir
veita ennfremur vernd.
Grafiö í fjalliö.
Ég liélt að ég sæi ofsjónir jjegar komið var
inn í sjálfa vinnusalina. Við vissmn, að fyrir
ofan okkur var 12—15 metra þykkt lag af
granít, en framundan blöstu við víðáttumiklir
salir, sumir bverjir á lengd við lieilt bæjar-
Iiverfi, djúpt inni í hjarta fjallsins. Salirnir
voru þéttskipaðir fólki er stóð við vélarnar,
og undir loftinu runnu flulningskranar fram
og aftur. í hliðarsal einum voru flugvélamót-
orar reyndir, en allar þær vítisdrunur, sem því
fvlgja, iirðu að daufu hvísli vegna hljóðdeyf-
andi veggja og lofts.
Fjallið var sprengt og öllu komið fyrir á
skemmra en tveimur árum. Vatnssig er ekk-
ert, og fjallið er vel þétt. Nýtizku loftræsting-
ártæki sjá fvrir gnægð af tæru lofti við reglu-
bundið hitastig (20° C) og raka (50—60%).
Loftleiðslunum tveimur má loka með einu
handtaki, ef nauðsyn krefur. Fólkið getur ]>ol-
að við 24 tíma, án þess að nýju lofti sé hleypt
inn.
Éf eldur brýst út, er bægt að koma fólkinu
hurt á nokkrum mínútum og loka siðan fyrir
öll op. Kafnar eldurinn j>á á 5—8 mínútum,.
að sögn eins fagmannsins.