Vikan - 07.07.1960, Qupperneq 20

fíii ú dty{a
FRAMHALDSSAGA
SÖGULOK
Norrœnir menn hafa gert strandhögg á lrlandi
og numiö ungmeyna Kormlööu Kjartansdóttur á
brott meö sér. Unnusti hennar veröur frávita af
harmi og hyggst leita einveru í hinu óbyggöa
landi, fslandi.
vaxið og búsældarlegt og fiskur í hverri á. Nú
er Fjallaklaustur að láta smíða haffært skip, sem
flytja skal einsetumenn til landsins á næsta vori.
Hvað segir þú um að slást í förina og reyna að
sættast við guð þinn í einverunni? En það verður
þú að gera þér ljóst, að litlar líkur eru til þess
að þú sjáir E'yjuna grænu aftur í þessu lífi ef
þú ferð þessa för.
Kórmákur Gilsson kyssti hönd ábótans og
mælti:
—- Hollráður hefur þú jafnan reynzt mér, faðir,
og mun ég hlíða ráðum þínum. Sjái ég ekki ætt-
jörð mína aftur, þá verði guðs vilji. Hér er hvort
sem er ekkert sem bindur mig.
Skömmu síðar fluttist Kórmákur til Fjallaklaust-
urs og hóf undirbúning Thúlefararinnar ásamt
nokkrum öðrum bræðrum.
Einn sumardag, tæpum níu hundruð vetrum
eftir burð Drottins vors, lagði lítill knörr frá
landi úr vík einni á norðurströnd Evjunnar
grænu og var förinni heitið til Thúle. óbyggða
landsins á heimsenda í norðvestri, þar sem skip-
verjar ætluðu að dveljast í ævilangri útlegð, einir
með guði sínum. Þeir höfðu meðferðis öll nauð-
synlegustu verkfæri og matvæli t.il nokkurra
vikna. Einnig tóku beir með sér nokkrar kindur
og geitur því að m.iólkurlausir vildu þeir ógjarnan
vera. Vopn höfðu þeir engin, nema viðaraxir og
hnífa, enda landið óhvggt og skipverjar allir frá-
bitnir vígaferlum. Áður en þeir gengu til skips
meðtóku þeir aliir blessun ábó+ans á Fjallaklaustr-
inu, sem afhenti þeim að lokum nokkrar helgar
bækur, sem þeir áttu að hafa til andlegrar upp-
byggingar, sem lestur kunnu. Ennfremur fluttu
þeir með sér nokkur nývígð krossmerki og bjöllur.
Var fjöldi manns samankominn í vikinni til þess
að óska farmönnunum fararheilla.
Kórmákur Gilsson var einn skipverja. Hann
hafði skellt skollaeyrum við fortölum foreldra og
annarra ættingja, sem álitu Thúleförina ganga
sjálfsmorði næst. Hann fór til þess að reyna að
gleyma mynd nakinnar unnustu sinnar i báti vík-
inganna, sem stóð honum í sífellu fyrir hugskots-
sjónum, og unni honum einskis friðar. Svipað var
ástatt með flesta skipsfélaga hans. Þeir áttu um
sárt að binda og vildu flýja frá öllu, sem hafði
valdið þeim vonbrigðum og sorgum.
Knörrinn sigldi til hafs í góðu leiði. Eyjan
græna hvarf brátt sjónum skipverja, sem flestir
voru alóvanir sjómennsku. Skipstjórnarmaður
hafði þó verið í förum og tveir eða þrír aðrir.
Veðrið var ágætt, glaðasólskin og dálítiil sunn-
anandvari. Hinni óvönu skipshöfn tókst að hag-
ræða seglum eins og þörí krafði, enda þótt sumir
væru sjósjúkir þegar frá því er knörrinn dró
upp legufæri. Góða veðrið hélzt fyrst þrjá dagana
og sigldi knörrinn þá fram hjá byggðum eyjum
i austurátt. Kvað skipstjóri eyjar þessar nefnast
Færeyjar og vera byggðar norrænum mönnum.
Á fjórða degi tók að þyngja sjó og voru þá
fáir rólfærir af áhöfn Heilags Patreks, en svo
hét knörrinn. Kórmákur Gislason var einn hinna
fáu, sem ekki kenndu siósót.tar og stóð hann því
dag og nótt við hlið skinstjórnarmanns og ók
seglum eftir vindi. Voru þeir béðir úrvinda af
þrevtu og svefnleysi að kvöldi hins fjórða dags.
Brast nú á ofsarok og hraktist knörrinn að
mestu stiórnlaus undan sjó og vindi. Ágjöfin var
svo mikil. að farmennirnir, sem flestir voru mátt-
vana af sjósótt, höfðu hvergi nærri undan að ausa.
Skipstjórnarmaður stóð við stýrisrána og reyndi
að verja skipið álögum, en það reyndist erfitt.
Kórmákur stóð í austursrúminu miðskipa upp
undir hendur í sjó og rétti austurstrogin upp, en
við borðstokkinn tóku tveir á móti og höfðu varla
undan, því að Kórmákur gekk berserksgang. Stóð
hann einn í austursrúminu alia nóttina, en þeir
sem á móti tóku skintu á hálfrar stundar fresti.
Morguninn eftir lægði veðrið nokkuð og höfðu
skipverjar meðbyr þann dag allan og næstu nótt.
Næsta morgun sáu þeir hvlla undir fjöll fyrir
stafni, en það vakti furðu þeirra, hve hvit fjöllin
voru. Hin lágu írsku fjöll voru ætíð græn upp
á tinda og kæmi það fyrir að snjór settist í þau
að vetrarlagi, var hann jafnan horfinn eftir fá-
eina daga. Undir kvöld var Heilagur Patrekur
kominn upp undir land, en ströndin virtist sendin
og allsstaðar var haugabrim að sið. Hvergi var
vogur né vík, þar sem unnt væri að leggja heilum
knerri í höfn.
Skipstjórnarmaður ákvað að sigla vestur með
landinu, í leit að lendingarstað Sumarnóttin var
björt, eins og Beda prestur hafði sagt í iandlýs-
ingu sinni. Sjófuglar hnöppuðust um knörrinn og
hafið í kring um þá var fuilt af hvölum. Væri
rennt færi, bitu fiskarnir jafnskjótt á.
Um miðnætti tók Heilagur Patrekur niðri á
blindskeri. Varð fljótt ljóst, að þetta var á há-
flæði og höfðu skipverjar þungar áhyggjur af Því
að skipið ylti út af skerinu og hvolfdi á fjörunni.
Skipstjórnarmaður sagði, að menn yrðu að freista
þess, að ná til iands á sundi, ef skipið liðaðist
sundur, eða hvolfdi. Flestir skipverja voru syndir,
en hinir skyldu þegar í stað setja á flot kænu
litla, tveggja manna far, sem var um borð. Það
kom í ljós, að sex voru ósyndir. Tróðust þeir allir
í bátinn og var hann þá bæði drekkhlaðinn og
óstöðugur. Kom í ljós, að enginn þeirra kunni
áralagið. Reyndu þeir samt að damla af stað í
áttina til lands, en brátt reið dálítil alda undir
bátinn og hvolfdi honum. Komust tveir á kjöl og
tveim var bjargað úr sjónum, en tveir drukkn-
uðu. Það fór brátt svo sem skipsverjar höfðu
óttazt. Litlu eftir óttu, rann knörrinn út af sker-
inu og hvolfdi Skipverjar höfðu bundið við sig
ýmsa anuðsynlega smálhuti. þrátt fyrir aðvar-
anir Kórmáks og skipstjórnarmanns. Kórmákur
batt aðeins klæði sín á bak sér og hníf einn
mikinn. Stungu allir skipverjar sér útbyrðis, er
knerrinum hvolfdi.
Kórmákur synti rösklega í átt til lands. Hann
var selsyndur, en töluverð alda var og lengra til
lands, en virzt hafði af skipsfjöl. Loks var hann
kominn að brimgarðinum, sem ekki var árenni-
legur, en hér varð að skeika að sköpuðu. Hann
sogaði loft niður í lungun og stakk sér í brimið.
Aldan bar hann með feiknahraða upp í stórgrýtta
fjöruna og skellti honum ómjúklega niður, en
áður en honum tókst að fóta sig þreif útsogið
hann og kafffærði hann svo rösklega, að hann
saup hvað eftir annað gúlsopa af sjó. Er næsta
alda slengdi honum upp i fjöruna tókst honum
að ná taki á stórgrýtishnullungi, og ríghélt sér á
meðan aldan féll út. Síðan brölti hann upp úr
fjörunni og fleygði sér niður á dálitla grastó uppi
á bakkanum.
Kórmákur Gilsson lá og mókti fram undir há-
degi. Hann var lerkaður eftir sundið og sem
lurkum laminn eftir fjörugrjótið. Loks reis hann
á fætur og breidtji klæði sín til Þerris, en fór svo
að svipast um í fjörunni eftir félögum sínum, lif-
andi, eða dauðum. En þar var ekkert að sjá.
Hann sá nú, að hann var staddur á breiðri sand-
strönd, en lengra upp til landsins gat að líta viði
vaxnar hæðir og enn lengra blá fjöll, með hvítum
hettum. Engin merki sá hann mannabyggðar, enda
höfðu fróðir menn heima á Eyjunni grænu talið
að þar byggju engir, nema kannski fáeinir ein-
setumenn.
En nú var Kórmák farið að svengja óþægilega.
En hann sá ekkert ætilegt uppi á bakkanum. Hann
ráfaði aftur niður í fjöruna. Og nú tók hann eftir
gnægðum matar. 1 flæðarmálinu voru hrannir af
kræklingi. Hann snæddi nægju sína af þessari
lostætu fæðu. Ennfremur var þarna gnægð sölva,
en þau hafði hann borðað allt frá barnæsku. Hann
mundi ekki þurfa að kviða matarskorti, meðan
hann héldi sig við ströndina.
Ekki varð Kórmákur var við neina af félögum
sínum og dró af Þvi þá ályktun, að þeir hefðu allir
farizt. Um kvöldið hlóð hann sér dálítið byrgi
úr fjöruhnullungum og risti torf uppi á bakkanum
með hníf sínum og breiddi yfir. Þótt þetta væri
ekki vistlegur bústaður þá er það lélegur skúti,
sem ekki er betri en úti.
Daginn eftir fór að reka brak úr Heilögum
Patreki og biargaði Kórmákur því iafnóðum und-
an sió. Nokkur lík rak einnig og höfðu skipverjar
flestir bundið við sig ýmis áhöld og verkfæri. en
ekki gætt þess að Þetta þynedi þá allt of mikið
á sundinu. Líkin voru lemstruð eftir volkið í brim-
garðinum. Ekki hafði Kórmákur reku og gat þvf
ekki jarðsett líkin. Tók hann það ráð, að rista torf
og breiða yfir þau til varnar gegn refum og rán-
fuelum.
Næstu daga hafði skipsbrotsmaðurinn bækistöð
á strandstaðnum til þess að biarga Því sem biarg-
að yrði. Mjög litið rak af verkfærum og áhöldum
úr málmi og Þótti honum það slæmt. Nokkra
geitar- og kindafskrokka rak og fló hann þá þegar
i stað til þess að nota skinnin sér til skjóls. Ekki
hafði hann nokkur tök á að kveikja eld, og þótti
honum það slæmt.
Eftir tíu daga dvöl á strandstaðnum, var
Kórmákur orðinn úrkula vonar um að fleira verð-
mætt ræki og hélt þá af stað vestur með strönd-
inni og selflutti allt sitt hafurtask með sér. Breiðir
sandar voru upp frá ströndinni, sem fvrr er sagt,
en viðivaxnar hæðir upp til landsins. Var eyktar-
ganga frá ströndinni upp í skóglendið, og fór
hann þangað nokkrar könnunarferðir og leizt mjög
búsældarlega á landið. Gnægð var þar af eggjum
bæði mófugla og anda, og hafði hann meðferðis
af þeim það, sem hann gat flutt með sér. Annars
nærðist hann á kræklingi, en af honum var ógrynni
í fjörunni.
Þannig hélt hann áfram dag eftir dag, vestur
með ströndinni: Loks kom þar, að sandarnir fóru
að mjókka. Skógarkjarrið náði nú næstum í sió
fram. Þarna lét Kórmákur Gilsson staðar numið
í bili. I fögrum skógarhvammi hjá lítilli lind tók
hann til við kofagerð úr torfi og grjóti. Verst
þótti honum, að hafa ekki reku, torfristan gekk
seint með hnífnum. Hann þurrkaði skinnin og elti
þau síðan með lýsi, en leirbrúsa með því í hafði
rekið og hafði lýsið verið ætlað til Ijósmetis.
Þræddi hann skinnin saman með beinnál og
skinnþvengjum og gerði sér stakk mikinn og
einnig gerði hann sér skó úr sauðskinni. Matföng
sótti hann mest í fjörurnar. Helzta dægrastytt-
ing hans var að skera út Maríumyndir og helgra
manna í birkilurka, eða rála um nágrennið.
Hvergi varð hann var við neinar mannaferðir og
þótt hann saknaði félaga sinna, er farizt höfðu
með heilögum Patreki, undi hann þó einverunni
sæmilega.
Tíu árum eftir að framanskráðir atburðir gerð-
ust, sigldi velbúinn knörr með gínandi trjónu upp
að Islandsströndum. I stafni stóð norræni höld-
urinn Fróði Haraldsson, sem hafði orðið að
hrökklast burtu frá heimalandi sínu, vegna of-
rikis konungs. Á undanförnum sumrum hafði
hann legið í vesturvíking og jafnan verið fengsæll.
20
|
VIK A N