Vikan - 07.07.1960, Síða 28

Þn verðnr að deyfa
Framhald af hls. 21.
sem hann var borinn og barnfæddur. Ambáttin
hrópaði upp yfir sig og sló saman lófunum i undr-
un.
„Og ég er úr næsta þorpi.“ Hún nefndi nafnið.
Kórmákur Gíslason riðaði við og kom lengi vel
ekki upp neinu orði. Gat það verið — —-------
þessi kerling. — Loks hvíslaði hann nafninu, sem
hann hafði oftast haft í huga í einverunni, jafnvel
oftar en nafn himnaföðursins og heilags Patreks.
— „Kormlöð — Komlöð “ —
Ambáttin horfði á hann furðu lostin: — Hver
ert bú?“ —
Einsetumaðurinn hné niður i lyngið og grét.
Hann kom ekki upp neinu orði. Ambáttin stóð um
stund yfir honum og vissi ekki hvað gera skyldi.
Svo beygði hún sig niður og strauk tárvotann
vanga hans hlýlega og endurtók spurninguna: —
Hver ert Þú? —
Hann grét enn um stund Svo stundi hann enn
einu sinni upp nafni hennar. — Kormlöð, þekkirðu
mig ekki Kormlöð? — Ég er Kórmákur. —
Hún kipptist við og horfði á hann vantrúuð. —
„Þú — Kórmákur. — Þú — Kórmákur. Getur
það verið?“ —
Hún virti hann lengi fyrir sér. Loks sagði hún:
— „Jú það er rétt. Þú ert Kórmákur. Heilögum
Patreki sé lof og dýrð.
Hún kraup niður hjá æskuvini sinum og strauk
úfinn hárlubba hans ,,Ert þú búinn að vera lengi
á þessu óbyggða landi?“
Kórmákur settist nú upp og þurrkaði af sér
tárin. — Tíu vetur hef ég búið hér einn. Fór
hingað til þess að gleyma. Gat Þó engu gleymt.
Kormlöð æsku minnar stóð mér sífellt fyrir hug-
skotssjónum. Svo þegar við hittumst ætlum við
ekki að þekkja hvort amiað. —
Kormlöð brosti: — Við höfum bæði látið á sjá,
kæri vinur. Það hafa margir dropar runnið til
sjávar siðan Fróði Haraldsson hreif mig brott af
strönd eyjunnar grænu. —
— Fróði Haraldsson. Kórmákur átti erfitt með
að bera þetta erlenda nafn fram. — Eru rákirnar
á baki þínu af hans völdum? —
— Nei, Kórmákur. Að minnsta kosti aðeins að
litlu leyti. Þóra húsfreyja hefur valdið þeim flest-
um. Hún getur ekki fyrirgerfið mér að Fróði bóndi
hefur lagt mig i sæng með sér. —
Sársaukadrættir fóru um andlit Kórmáks. —
Lagt þig i sæng með sér. Hefur þú þá verið frylla
víkingsins? —
— Já, Kórmákur. Eg gat ekki komizt hjá því.
Eg streittist við i lengstu lög. Hann hefur getið
með mér tvö börn, dreng og stúlku, sem eru tólf
og þrettán vetra. —
Fróði fól andlitið í höndum sér. — Getið börn.
Börn með þessum óþokka. —
— Hann er ekki eins slæmur og þú heldur. Marg-
ir bændur eru þrælum sínum miklu liarðari hús-
bændur. Við fáum nóg að borða og hann ber okkur
sjáldan. —
— Korlöð, hví segir þú þetta. Hefur þú gleymt
deginum, er hann rændi og brenndi litla þorpið
heima og flutti Þig nakta á skipsfjöl fyrir augunum
á unnusta þínum? —
— Nei, Kórmákur. ég hef engu gleymt. En trú-
arbrögð víkinganna telja þeim heimilt að ræna og
brenna byggðir kristinna manna. Og Fróði er
faðir barnanna minna. —
— Kormlöð, Kormlöð, flýðu með mér, langt í
burtu á annað landshorn þar sem enginn býr og
við skulum vera saman tvö ein, þar til dauðinn
aðskilur okkur. Við skulum fara strax. —
— Nei, Krómákur. Eg get ekki yfirgerfið börn-
in. mín. Fróði mundi líka veita okkur eftirför og
ráð okkur bana. —
— Fróði ræður engum bana framar. Þú getur
komið þess vegna. ■—
— Það var sem Kormlöð stirðnaði upp. Að
lokum fékk hún sagt:
— Hefurðu vegið hann. —
— Já, Kormlöð. Þessi varð honum að bana.
Hann dró hnífinn úr slíðrum og lagði í grasið
við hlið sér.
Kormlöð var orðin náför. Hún stundi þungan.
— Þú vóst hann, Kormákur — Þú vóst han. —
Kórmákur svaraði: Eg strengdi þess heit þegar
sá heiðni hundur hreif Þig á brott með sér. að
ef ég efngi einhverntíma færi á honum, skyldi
hann þurfa að kemba kærurnar. I dag fékk ég
það færi. —
— En, Kórmákur, þú ert kristinn. Þú veizt að
hefndin er guðs. —
— Eg gat ekki annað, Kormlöð. Guð fyrirgefi
mér, en hann varð að deyja. —
— Varð að deyja, varð að deyja----Kormlöð
endurtók þessi orð upp aftur og aftur — Varð
að deyja. Þú, þú, Kórmákur, þú verður að deyja.
28
Hún spratt á fætur og áður en Kórmákur gæti
hreyft hönd, eða fót hafði hún þrifið hnífinn og
rekið hann á kaf í háls honum.
Heitt blóð spýttist yfir hana alla. Það korraði
í Kormáki. Hann féll afturábak. Augun leituðu
Kormlaðar í máttvana spurn. Kormlöð fleygði sér
kveinandi niður við hlið hans: — Hvað hef ég
gert? Hvað hef ég gert? — Kórmákur, Kórmákur,
geturðu fyrirgefið mér? — En augu hans voru
þegar brostin.
Kormlöð Kjartansdóttir lagði höfuð æskuvinar
síns í kjöltu sér og horfði í brostin augu hans.
Hún varð rennvot af blóði, en skeytti því engu.
Hún reri fram og aftur og tautaði samhengislaus-
ar setningar. Hún reyndi að biðja, en gat það
ekki. 1 gegnum tárin sá hún úfið og blóðugt höf-
uðið breytast í kjöltu hennar lá ungi fríði piltur-
inn. sem stóð eftir á ströndinni heima, þegar
Fróði Haraldsson nam hana á brott. Hún laut niður
og kyssti blóðugar varirnar. Hún hvislaði nafn
hans. en enginn heyrði það. nema vindurinn.
Hún sat til kvölds með höfuð líksins i hnjánum.
Loks stóð hún á fætur og reikaði af stað. En hún
stefndi ekki heim í hvamminn, heldur til strandar.
Sál hennar var auð og tóm. Hún gat ekki einu
smi beðið til guðs, sem svo oft hafði veitt henni
frið. Hún gekk niður i fjöruna og horfði út á
sjóinn. Þarna handan við sjóinn var bernskuheim-
il;ð hennar, Irland, evjan græna Þarna i iitla þorp-
inu á ströndinni beið ungi, glæsti maðurinn henn-
ar með útbreiddan faðminn. Hann mundi skilja
og fyrirgefa.
Kormlöð óð rakleiðis út í brimgarðinn. Þegar
hún var komin upp undir hendur fleygði hún sér
áfram. Útsogið greip hana þegar og dró hana i
kaf. SÖGULOK.
.ii:icisaiiai
Framhald af bls. 5.
og göngum með honum gegnum Damaskus-
hliðið, sem er eitt af átta hliðum á hinum
volduga múrvegg Sólimans utan um gamla
borgarhlutann, — er Jjví líkast sem okkur
sé kippt tvær þúsundir ára aftur í tímann.
Utan við hið glæsilega, takkaða lilið standa
bifreiðar í stórum hópum. í gamla borgár-
hlutanum er ógerningur að aka bíl, svo að hér
leysast umferðarvandræðin af sjálfu sér. Asn-
ar draga kerrur með miklum erfiðismunum
eftir þröngum götum, sem eru fullar af and-
iitshjúpuðum konum, er bera byrðar sinar á
höfðinu.
Þarna er alit óhreint og hrörlegt, þröngt
og skuggalegt og skítapest í lofti. Þarna er
hið austurlenzka með illu og góðu. Húsin
báðum megin öngstrætisins styðja hvort ann-
að með hálfboga, sem byggður er yfir götuna.
Hvernig þessi eldgömlu hús geta verið manna-
bústaðir, fæ ég ekki skilið.
Hið fyrsta takmark okkar er Via Doiorosa,
— Kvalavegur Jesú. Hann byrjar í klaust-
urgarði, friðsömum biómareit. Hér var það,
sem Jesús stóð frammi fyrir Pontíusi Pila-
íusi
Var það? Ef til vill . . . enginn veit það
með vissu. Hér stóð Antónía, kastalinn, sem
var áfastur musterinu. En sumir halda þvi
fram, að Jesús liafi verið leiddur fyrir Pilatus
í höll Heródesar, og hún er á allt öðrum stað
í borginni. Hafi svo verið hlýtur Jesús
auðvitað að hafa borið kross sinn til Golgata
eftir allt annarri leið en þeirri, sem nú er
bent á.
Fá Antóníu er mjög skammur gangur til
Golgata. Og hér á Via Dolorosa er merkt við
sjö staði úr píslarsögunni: Hér hneig Jesús
niður undir krossinum, hér létti Símon frá
Kýrene honum byrðina og bar krossinn, hér
fékk Verónika mynd hans á klæði sitt, hér
talaði hann til dætra Jerúsalems: „Jerúsalems-.
dætur, grátið ekki yfir mér, en grátið yfir
sjálfum yður og börnum yðar . . .“ og spáði
þannig eyðileggingu borgarinnar.
Þessir sögulegu staðir kvalasögunnar eru
merktir krossi, myndum og letri á múra, sem
reistir eru mörg hundruð árum eftir, að Jesús
var krossfestur. Þegar Títus hershöfðingi tók
Jerúsalero herskildi óg eýðilagði mustejúð 70
árum e. Kr., var borgin jöfnuð við jörðu, og
sigurvinningar, endurbyggingar og uýjar eyði-
leggingar fylgdu hver í annarrar kjölfar. Er þó
að visu allt of mikið sagt, að ekki standi
steinn yfir steini af Jerúsalem eins og hún
var á Krists dögum. Og ekki er óhugsandi,
að einmitt í múrveggjum meðfram Via Dolo-
rosa sé að finna steina frá þeim timá.
ÞEGAR DRAUMAR LÍFSINS RÆTAST.
Gildvaxinn munkur, sem er í fararbroddi
pílagrímahópsins, nemur staðar við liverja
minningartöflu og mælir fram skýringar sin-
ar með sáluhjálparraust. Það er ekki um
bann eins og sagnfræðingana. Hann er ekki
í vafa um nokkurn skapaðan hlut. Hér, ein-
mitt á þessum bletti, kraup Veróníka við
hlið Jesú. Ekkert er eftirskilið ímyndunar-
afli hins guðhrædda pílagríms.
Og þeim, sem ekki er sjálfur kaþólskur,
er vist óhætt að segja, að ímyndunaraflinu
er óvenjuþröngur stakkur skorinn hér. Sú
hin mikla sambygging, sem ber nafnið Graf-
arkirkjan, virðist livorki hafa upphaf né endi.
Hér hefur staðið kirkja eða bænhús, síðan
fyrsti rómverski keisarinn, sem kristinn var,
en það var Konstantinus hinn mikli, kom til
Palestínu á fyrsta þriðjungi fjórðu aldar.
Með honum var þá móðir hans, Helene hin
helga. En kirkja sú, er hér ris nú, var reist
á rústum kirkju, sem reist var löngu seinna
en kirkja Konstantínusar og brann á átjándu
öld. Og hún er síður en svo fögur bygging!
í garðinum úir og grúir af munkum og
nunnum af öllum hugsanlegum klausturregl-
um. Er þetta ruglingsleg sjón að sjá, en mjög
fögur á sína vísu. Sólin skín næstum Iiat-
rammlega, að segja má, í öllum sínum sumar-
hita. Kirkjuklukkur borgarinnar ymja og
glymja, andlegrar stéttar menn mæla bænir
fyrir munni sér af mikilli guðrækni, og and-
lit pílagrimanna Ijóma af eftirvæntingu. . . .
En það er enginn suðurlenzkur unaður yfir
])essu litrika leiksviði.
Það er eins og alvara stundarinnar liggi i
loftinu, og geta má því nærri, að fyrir fjölda
þessara pílagríma sé þetta augnablik einmitt
uppfyllingin á helgasta draumnum í lifi
jjeirra, — draumi, sem þeir hafa eytt óra-
tíma, löngu starfi og óhemjufé til að sjá
rætast.
Er þess að vænta, að i húmi Grafarkirkj-
unnar verði þeir fyrir áhrifum, sem upp-
fylli vonir þeirra. Fyrir okkur liina er þessi
atburður nokkrum efa blandinn, og raun-
sær mótmælandi verður alltaf raunsær. Fugl
hugarflugsins situr á sinum kvisti og leggur
að sér vængi.
Með blaktandi kertaljós i liöndum erum
við leidd frá kapellum að ölturum, frá öltur-
um inn i kóra, sem skreyttir eru helgimynd-
um og silfureggjum, Ijósastikum, málverkum
og hægindastólum svo dýrlegum, að þeir likj-
ast hásætum konunga. Allar kaþólskar trúar-
reglur eiga sinn þátt og hlut i Grafarkirkj-
unni og hafa skipt lienni á milli sin eftir
stærð og veldi . . . að undangengnum skömm-
um og svívirðingum.
Þarna er efri kirkja og neðri kirkja, aðal-
kirkja og hvolfkirkja, og við hringsólum um
allt með kerti í lúkunum, dauðhrædd um að
hálsbrjóta okkur á tröppum og þrepum.
HÉR VAR GRÖF JESÚ.
Miðdepill kirkjunnar er mikil, hringmynd-
uð grafhvelfing með hvolfþaki, sem fjórar
súlur halda uppi. í hvelfingunni miðri er
grafarkapellan. Hún er gerð af marmara, en
lítur út eins og hugkvæmur snillingur hafi
töfra^S hana fram úr ;indælum mprsipan.
Eru í lienni mörg útskot og veggkimar, sem
skipt er milli trúflokkanna. Hér halda prest-
ar vörð um gröfina, að svo miklu leyti sem
þeir geta orðið ásáttir um það.
Inn i hvelfinguna er gengið um litlar dyr,
er liggja til Englakapellunnar, en þaðan
liggur lágur gangur og þröngur inn i smáklefa
þann, er geymir gröf frelsarans.
Við sjáum aðeins marmaralok og aðra
hlið likkistunnar, hitl hverfur inn i veggskot.
VIKAN