Vikan - 08.09.1960, Page 10

Xslenzkur stíll endurvakinn
íslenzki burstastíllin var til orðinn fyrir áhrif
veðurfars og fáanlegs byggingarefnis. Hins vegar
fór hann einstaklega vel við liti og linur í is-
lenzku landslagi, og er langt siðan menn tóku
eftir þvf. Með komu steinsteypunnar var reynt
að endurvekja íslenzka burstastílinn, og var það
einkum Guðjón heitinn Samúelsson, húsameist-
ari rikisins, sem stóð fyrir þvi. Þennan stíl má
sjá á héraðsskólabyggingunni á Laugarvatni, sem
nýlega hefur verið endurbyggð eftir bruna. En
þetta byggingarlag er mjög óhagkvæmt og langa
leið frá hinni funktionalistisku byggingarstefnu
nútimans, sem miðar mest við hreint notagildi.
Neðar á Laugarvatnstúninu hefur verið byggt
annað hús — yfir skólastjóra íþróttakennara-
skólans. Gisli Halldórsson aykitekt hefur teiknað
húsið, en Björn Jakobsson, fyrrverandi skóla-
stjóri, mun hafa lagt eitthvað lil málanna um
útlit hússins. Þarna hefur gamli bæjastíllinn ver-
ið endurvakinn i anna ðsinn, og árangurinn er
ótrúlega góður, enda þótl burstin sé aðeins ein.
Hlaðni grjótveggurinn fyrir neðan á sinn þátt í
þvi að gefa hugmynd um gamlan bæ, og stoðirn-
ar úr jiakskegginu og niður á vegginn gefa hús-
inu mjög sérstæðan svip. Það sannast þarna, að
nákvæm eftirliking er ekki nauðsynleg til þess
að ná ákveðnum áhrifum, eins og bezt sést á
vel gerðum leiktjöldum. Nýtízkulegt byggingar-
lag með „hatti“ og hallandi þaki, rennur þarna
ljúflega sainan við gamlar, íslenzkar erfðir.
fbúðarhús skólastjóra íþróttakennaraskólans að Laugarvatni.
jbr. Wattk íai ^ónaiion
Þekktu sjálfan
Þig
Maðurinn einn getur syndgað.
Maðurinn er eina lifvera jarðar,
sem þjáist af samvizkubiti og á sér
goðsögn um útskúfun úr sinni upp-
runalegu tilveru. Syndafallið er
lokaþátturinn i sköpunarsögu
mannsins; án þess væri hún brot,
sein aldrei varð fullunnið verk. Vit-
undin um breyzkleika sinn lyftir
manninum hátt yfir óbrotna lífs-
hætti dýrsins.
Eðlisávisan er dýrinu óbrigðull
leiðarvisir. Dýrið getur aðeins
gengið þá braut, sem hún markar
þvi. Ef dýrinu er kippt út úr sinu
venjulega umhverfi, ruglast við-
bragðshættir þess, svo að það verð-
ur ósjálfbjarga. Tilraunir, sem gerð-
ar hafa verið um þetta, leiða til
þeirrar furðulegu niðurstöðu, að
rándýr, t. d. könguló, sem flutt er I
annarlegt og framandi umhverfi,
sveltur til bana, þó að bráðin liggi
fvrir framan griparma hennar.
Allar kvislar jarðlífsins nema
mannveran ein streyma um fast-
mótaða farvegi eðlisávisunarinnar.
Út úr þeim fá þær hvergi brotizt og
liafa.því ekkert svigrúm til breytni,
sem nelna mætti synd. Rándýrið,
sem leikur sér að bráð sinni og
lengir þannig dauðastríð hennar,
kvelur hana af eðlisbundinni nauð-
syp, sem það ræður ekki við og getur
því ekki kallazt grimmd í siðfcrði-
legum skilningi.
Synd getur sá einn drýgt, sem er
frjáls að þvi að velja milli góðs og
ills og finnur í hverjum verknaði
til þeirrar ábyrgðar, sem hann ber
á gjörðum sinum. Þess vegna er
dýrið sjálft ábyrgðarlaust, bæði
lagalega og siðferðilega. Maðurinn
aftur á móti verður ávallt sjálfur
að bera ábyrgð á verknaði sinum.
SAMVIZKUBIT ER MENN-
INGARFYRIRBÆRI.
Á hvaða þróunarstigi stóð mað-
' urinn, þegar sektarvitundin vaknaði
fyrst með honum? Við kunnum
ekkert tímatal um ]iað, en það gerð-
ist frá sömu stundu og einstakl-
ingnuin varð ljóst, að í samfélaginu
gilda ofurmannlcg lögmál, sem gera
upp á milli tilhneiginga einstakl-
ingsins. Þar með er tvíhverfðin
sprottin upp í mannlegt eðli, and-
stæðan milli góðra og illra eðlis-
þátta, þess, sem leyfilegt er, að
brjótist fram, og hins, sem forboð-
ið er.
Þar með er sfaða einstakliiigsins
í samfélaginu ákvörðuð að verulegu
leyti. Sektarvitund mín sprettúr ékki
einungis af því, að ég hafi leynt eða
ljóst brotið siðgæðislögmál samfé-
lagsins, heldur af þvi, að djúpt i
verund minni finn ég bærast hvatir,
sem samþýðast ekki siðalögmálinu,
heldur krefjast framrásar i öllu sér-
10
VIKAN