Veðrið - 01.04.1958, Blaðsíða 11

ÓLAFUR EINAR ÓLAFSSON veöurfrœðingur:
Um loftmassa
Sá sem virðir fyrir sér veðurkort i fyrsta
sinni varpar einatt fram spurningunni:
„Hvað þýða svo þessar rauðu og bláu lín-
ur?" Og þar með er skriðan komin af stað,
því að óhjákvæmilega hlyti hver spurning-
in að reka aðra, ef spyrjandinn fengi ráð-
rúm til að inna frekar eftir þessum mislitu
línum, sem bugðast um kortið þvert og
endilangt. Oft lætur spyrjandinn sér nægja,
að minnzt sé á veðraskil, einkum ef at-
hygli hans er beint að græna og gula litn-
um, sem táknar úrkomu og þokusvæði. En
úrkoma og þoka eru fyrirbrigði, sem flest-
um finnst ólíkt áþreifanlegri hugtök en
sk.il, loftmassar og jafnvel lægðir, sem veð-
urfræðingurinn sýslar með. Sambandið á
milli lægða, skila og loftmassa, er flókið
og yfirgripsmikið efni, og skal hér ekki farið út í þá sálma, cn geta má þess, að
norskir vísindamenn unnu merkilegt brautryðjendastarf á þeim vettvangi fyrir
um það bil 40 árum. Og í dag vinna veðurfræðingar þeir, sem veðurkort draga,
eftir fyrirsögn þeirra i öllum meginatriðum.
En svo við snúum okkur aftur að veðurkortinu, j)á tákna mislitu strikin
skilin á milli hinna ýmsu loftmassa. En loftmassa köllum við loft, sem hefur
sömu eða svipaða eiginleika yfir víðáttumiklu svæði. Eiginleikar þessir eru fyrst
og fremst hiti og raki ásamt skyldum veðurfyrirbærum svo sem úrkomu, skýja-
magni, skyggni o. s. frv.
Þegar gera skal veðurspár, er nauðsynlegt að vita helztu deili á loftmössum
þeim, sem berast inn yfir spásvæðið, og fylgjast með skilum þeim sem milli
þeirra eru, en þeim fylgir jafnan j)að, sem í daglegu tali er kallað „vont‘‘ veður.
Loft, sem í lengri eða skemmri tíma leikur um snævi joakin heimskautalönd,
sólskinin suðurhöf eða skrælnaðar eyðimerkur, fær smátt og smátt þá eigin-
leika, sem yfirborð jarðarinnar segir til um. Einnig hefur það mikið að segja
um mótun loftmassa, hvernig hreyfingu loftsins er háttað yfir svæðum þess-
um. í víðáttumiklum háþrýstisvæðum, þar sem hægir vindar blása, myndast
einatt greinilegustu loftmassarnir. Loftmössum eru valin ýmis nöfn eftir land-
fræðilegum uppruna, svo sem lieimskautaloft eða hitabeltisloft og svo eftir
eðli yfirborðsins, sem þeir leika um, hafloft eða meginlandsloft.
Þegar loftmassinn tekur á rás burt frá heimkynnum sínum, skilgreinum við
9