Vikan - 20.07.1961, Qupperneq 32

Sendiför til Ungverjalands.
Framhald af bls. 17.
í síSustu flokkunúm þremur voru
Gyðinf>ar, er nutu sérréttinda, anh-
aðlivort sem hetjur úr fyrri heims-
styrjöld eða sérlega vel mctnir
borgarar, svo og Gyðingar af erlend-
um ættum.
(
DAG nokkurn álti ég tal við Wall-
enherg í húsinu við Tígrisgötu.
— Mér er ánægja að því að fá
tækifæri til að þakka yður fyrir
starf það, er þér hafið leyst af hendi
með herra Alapy, mælti hann. — Er
yður sjálfri ljóst hve mörgum mönn-
um ykkur hefir tekizt að snúa aftur
til Búdapest?
— Ekki fyrir víst, svaraði ég. —
Líklega nokkur þúsund manns. Við
höfum ekkert samhand við þá, eftir
að húið er að ná þeim út úr fanga-
lestunum.
— Alveg rétt. Þér hafið aldrei haft
tíma til að heilsa upp á skjólstæð-
inga yðar. Ég er að fara í lieimsókn
til eins hússins. Viljið þér koma
með mér?
Götur Búdapestborgar höfðu
breytt mjög um svip síðasta hálfan
mánuð. Sprengjur höfðu myndað
stórar eyður í húsaraðirnar, og alls-
staðar höfðu verið grafnar skot-
grafir og byggð götuvígi. Borgar-
búar voru að búa sig undir umsát
Rússa.
Við námum staðar fyrir framan
stóra, gráa byggingu, með mörg-
um en litlum veggsvölum. Þetta var
í Fönixgötu, en jivi nafni var síðar
breytt í Wallenberggötu.
— Þetta gengur allt betur en við
höfðum þorað að vona, sagði Wall-
enberg. — Sendiráð hlutláusu land-
anna höfðu gert ráð fyrir að koma
seytján þúsund manna fyrir í þessu
„alþjóðahverfi,“ en við höfum þegar
tvöfaidað þá töiu.
Við gengum nú inn um hliðið, en
á því blakti sænski fáninn. Þar var
og spjald, sem á var ritað á tveim
tungumálum, að íbúar liússins nytu
verndar Svíþjóðar.
LiqiiHl
>
næringarvökvinn,
sem gefur húð yðar
silkimjúka áferð á
einni nóttu!
Inniheltíur 10 sinnum meira Lanolin en nokkurt
annað sambærilegt næringarkrem. Yngir yður upp
meðan þér sofið. Iíaupið yður glas strax í dag.
Gamall maður kom út úr dyra-
skýtinu, lil að taka á móti okkur.
Hann var formaður íbúðafélags
hússins. Heilsaði hann Wallenberg
með svo innilegri einlægni, að hinn
sænski stjórnarerindreki varð vand-
ræðalegur.
Fólkið lá á dýnu á gólfinu eða
sat umhverfis lítið borð og spilaði
á spiI ellegar tel'ldi skák. Allt var
það þreytulegt, en svipur þess bar
þó ekki vitni um það vonleysi, er
hvíldi yfir ölium i fangalestum
þeim, sem voru á leið til landa-
mæranna.
Utan úr einu horninu heyrðum við
háværa barnsrödd: — Og svo þegar
slríðið er búið, jiá ætla ég að borða
voðalega mikið af mat, en aldrei
súpu!
— Hvaða vitleysa er þetta. Það
er lil súpa með heilmiklu af baunum
i og pylsur með og allt mögulegt. . .
— Nei, svaraði litli súpuhatarinn
þrákelknislega. — Ég ætla að fá mér
rjómais, fullar skjólur, alveg þang-
að til mér verður illt í maganum.
— Þau eru alltaf að tala um mat,
sagði móðir barnsins til skýringar.
Hún hafði tekið eftir því að ég hlust-
aði á samtalið.
Það skildi ég svo mætavel, og
kenndi í brjósti um vesalingana litlu,
þau lifðu spnnarlega ekki við alls-
nægtir. Þau fengu daglega ögn af
brauði og smjörlíki og eina skál
af þunnri súpu með grænmeti, ein-
stöliu sinnum epli. Þó var það að
minnsta kosti betra viðurværi en um
var að ræða í Gyðingahverfunum.
— Ef ástandið breytist ekki til
batnaðar, eigum við hreinustu hung-
ursneyð yfir höfðum okkar, mælti
Wallenberg. í þessu húsi er um
Ö00 manna i tuttugu íhúðum. Á frið-
artímum búa hér í mesta lagi átta-
tíu.
Við gengum niður kjallarann,
sem áður hafði verið þvottahús.
Ilafði því nú verið breytt í eldhús.
Þar kraumaði súpa í stóreflis kötl-
um.
Einn Gyðinganna sýndi okkur
leynihólf, þar sem gcymd var dós,
full af gulli og gimsteinum.
— Þetta er dýrgripageymslan
okkar, mælti hann. — Allir, sem
hingað koma, verða að láta af hendi
skartgripi sína. Stundum koma örva-
krossmenn hingað óvænt á nætur-
þeli, til þess að ræna einhverjum
okkar. En venjulega fallast þeir á
að taka eitthvað af þessu í staðinn
fyrir menn.
Þeir höfðu útbúið sér kirkjugarð
á grasflötinni fyrir utan húsið.
— Gamall maður lézt af ofþjökun
hér um daginn, og annar fékk
hjartaslag. Einn dó líka í morgun,
það var ung kona. . . Við greftrum
fólkið að nóttu til, svo að börnin
sjái það ekki. Kynslóðir koma og
kynslóðir fara. Það eru hér tvö
nýfædd börn. Það er þokkalegur
heimur, sem þau fæðast inn í, bæði
tvö. . . .
Wallenberg lagði hönd sina á
herðar mannsins. Þvi var hann ó-
vanur.
■t- Þegar þessi börn gerast full-
orðin, verður heimurinn orðinn
breyttur, sagði 'hann vingjarnlega.
— Við þurfum aðeins að þrauka
enn um skeið.
— Ilaldið þér virkilega, að við
vöknum nokkurn líina upp af þessari
martröð, herra Wallenberg? Verður
hún um garð gengin fyrir páska? Ef
svo skyldi fara, viljið þér þá koma
og halda reglulega Gyðingapáska
lijá okkur?
— Það vildi ég mjög gjarna, svar-
aði Wallenberg og brosti. — Ef allt
gengur að ósltum, megið þér gera
ráð fyrir mér.
TIL allrar hamingju hafði Wallen-
berg tekizt að afla sér leyfis
til þess, að við mættum hafa
GD merkið (civil diplomat, sendi-
ráðsstarfsmaður) á bifreið okkar.
Það jók öryggi okkar, en vitaskuld
ekki vald okkar gagnvart nazistum.
Eftir að óheppnin hafði elt okkur
dögum saman, tók hamingjan þó
loks að brosa við okkur á ný.
Það byrjaði einn dag, er við höfð-
um verið að kaupa inni í miðri borg-
inní- Þá heilsaði Gabor upp á kouu
mn fertugt, sem kom brosandi á
móti okkur. — Góðan daginn, Babsi,
sagði hann.
___iirt þú orðinn ambassador?
spurði hún og benti á töluspjald bif-
reiðarinnar. Konan var ekki ýkja
t'rið sýnum, en vel klædd og bauð
af sér góðan þokka og var hin
greindarfegasta.
— Uss, nei, svaraði Gabor. — Eg
er bara osköp venjuiegur Ungverji,
. en stunda ai sjaifsdáöum samstari
vió stjornmáfaheimmn til að styðja
hagsmum lanus vors.
— iivernig? spurði hún. — Er
það írekja aö spyrja? Með hverjum
stariar þú?
— Sviumt anzaði Gabor, og það
var eins og neisti kveiknaöi i aug-
um konunnar.
— bviurn! endurtók hún hugsandi.
— Begið mer, iangar ykkur ekki tii
að koma keim með mér og þiggja
einn boiia ai kafii, sem er reglu-
iegur maunamatui'. Eg þari að
leggja lyrir þig uppástungu, sem
þú kynmr að haia áhuga á.
Nokki'um minúlum siðar vorum
við komin inn i ibúö Babsi. Þar bjó
hún með ijórum yngri systkinum
og íöður sinum, sem var uppgjaia-
ioringi úr hernum.
— Haiið þið nokkurt samband við
þá deiid sænska sendiráðsins, er
gel'ur út verndarvottorð? spurði
hún umbúðalaust.
— Við þekkjum nokkra menn þar,
svaraði Gabor gætilega.
— Hvers vegna spyrjið þér um
það? spurði ég. Hún leit ekki þannig
út, að hún gæti verið af gyðinga-
ættum. — Eigið þér vini, sem þurfa
á verndarvottorði að lialda?
— Já, svaraði hún. — Og verið
getur að ég þurfi sjálf á þvi að
halda. Þó er hvorki ég né vinir
minir Gyðingar.
— Hvers vegna segirðu okkur
ekki allt af létta um, hvað fyrir þér
vakir? sagði Gabor.
— Gott og vel, mælti konan. —
Við höfum nú þekkst i mörg ár, og
vafalaust hefir þú getið þér þess
til fyrir löngu, að ég vinn
fyrir Þjóðverja. Ég hefi stundað
gagnnjósnir fyrir þá. Það er ekki
ólíklegt, að ég verði að hverfa brott
frá Búdapest. Hinsvegar er senni-
legt, að ég geti verið hér eitthvað
enn um sinn, en undir öllum kring-
umstæðum verð ég að fara varlega,
þvi fjölskylda min verður hér að
minnsta kosti eftir.
Þeim er nauðugt að hverfa úr
íbúðinni og fylgjast með Þjóðverjum
á undanhaldinu. Það myndi bjarga
þeim, ef hægt væri að fá spjald á
luisið sem sýndi,.að það nyti vernd-
ar Svíþjóðar. Ég geri ráð fyrir, að
Rússar myndu virða það jafn mik-
ils og Þjóðverjar hafa gert.
— Þess konar spjöld eru nú ekki
látin af hendi í hugsunarleysi, anz-
aði Gabor gætilega.
— Ég bjóst ekki heldur við, að
það yrði auðvelt mál, mælti hún.
— En ég er undir það búin að
vinna mikið til þess að eiga slíkt
verndarvottorð skilið! Bíðið and-
artak.
Hún gekk úl úr herberginu, og
Gabor hristi höfuðið.
—- Þetta er furðulegt, sagði hann.
— Fara nú ekki samverkamenn
Þjóðverja lika að biðja um verndar-
votlorð!
Andartaki síðar kom Babsí aftur
og í fylgd með henni gráhærður
maður, sem bersýnilega var hátt-
settur þýzkur embættismaður.
32 VIKAN