Vikan - 08.03.1962, Blaðsíða 3

VIKAN t
00 lækmn
Með sprengju imdir
bossanum.
Sennilega hafa engir náð jafn mik-
illi leikni í fluginu sem íþrótt og hin-
ir sagnfrœgu orrustufluggarpar í
l'yrri heimsstyrjöldinni. Þegar þeir
liáðu einvígi sín i lofti, sýndu þeir i
raun réttri meiri dirfsku en við ger-
um okkur ljóst nú — þeir voru
nefnilega ekki búnir neinum fall-
hlífum, og má því með sanni segja
að hver slík hólmganga væri háð
upp á líf og dauða, enda lauk henni
undantekningalítið þannig, væri hún
háð til úrslita, að annarhvor garp-
urinn hafði hana — og iðuglega báð-
ir. Væri flugvélin skotin niður hlaut
flugmaðurinn að hrapa með henni
til jarðar.
Það liðu meira að segja enn nokk-
ur ár, þangað til fallhlífin — björg-
unarhringur flugmannsins — var
tekin i notkun, en þar með jókst
öryggi flugmannsins að mun, og er
svo enn i dag.
Undir lok siðari heimsstyrjaldar
var þróunin í flugvélagerð komin á
það stig, að nauðsynlegt reyndist að
hafa einhvern þann útbúnað i sam-
handi við fallhlífina, sem auðveldaði
flugmanninum að komast út úr vél-
inni af með þurfti. Það gat átt sér
stað að hann væri slasaður eða
magnþrota, eða á valdi miðflótta-
aflsins i skrúfhrapi; hann átti á
hættu að súgurinn bæri hann annað-
hvort aftur að stélinu, og hann fest-
ist þar, eða fram að spöðunum, þótt
hann kæmist út úr vélinni, kannski
við illan leik.
Það var í því skyni að vinna bug
á þeirri hættu, að flugvélaverkfræð-
ingarnir hjá SAAB-verksmiðjunum
sænsku smíðuðu sérstakt flugmanns-
sæti í orrustuþotuna „J 21“, sem var
þannig úr garði gert að undir því
var komið fyrir hylki með sprengi-
efni — gat flugmaðurinn kveikt i
því með einu handtaki, svo stóllinn
þeyttist með hann upp úr plastþekj-
unni yfir sætinu og það langt út frá
flugvélinni, að honum stafaði ekki
nein hætta af henni þegar fallhlif
hans þandist út og hann hafði losað
sig við stólinn. Reynslan leiddi brátt
í ljós, að svo ótvírætt öryggi var að
þessurn útbúnaði að innan skamms
voru svipuð sæti sett í allar orrustu-
þotur.
Eftir styrjöldina hafa verið smið-
aðar stöðugt hraðfleygari flugvélar,
það hefur aftur haft það í för með
sér, að nauðsynlegt hefur reynzt að
gera sprengihleðsluna undir sætinu
að sama skapi stöðugt kraftmeiri.
Um leið hefur þróunin og krafizt
þess, að björgunartæknin miðaðist
við stöðugt meiri hæðarmismun frá
jörðu. Vissa fallhæð, eða um tvö
hundruð metra, þarf til þess að fall-
lilífin þenjist út. Þeirri hæð er ekki
til að dreifa á lágflugi, ekki heldur
ef flugvélinni hlekkist á í flugtaki
eða lendingu. Þennan vanda má
leysa með þvi að hafa sprengihleðsl-
una undir sætinu svo kraftmikla,
að hún þeyti flugmanninum í allt
að tvö hundruð metra hæð. En þá
kemur annað vandamál til sögunnar
— þvi er nefnilega takmörk sett,
hversu öflugt sprengjuhögg maður-
inn þolir á sitjandann, án þess
hryggjaliðirnir eða mænan verði
fyrir skemmdum.
En tæknisérfræðingar deyja ekki
ráðalausir. Nú hafa verið smíðuð
sæti, sem knúin eru einskonar eld-
flaug, svo það er ekki lengur
sprengihöggið, sem þeytir stólnum
með flugmanninum upp á við, held-
ur jafn og sama sem högglaus kraft-
ur eldflaugarinnar. Um leið er svo
frá öllu gengið, að björgunin er að
öllu leyti vélræn. Eftir að flugmað-
urinn hefur stutt á rofann, þarf
hann ekki frekari áhyggjur af neinu
að hafa . . . eldflaugin ber hann í
sætinu upp í vissa hæð, en þá losnar
um fallhlifina á réttu andartaki, og
þegar hún hefur svo þanizt út, hefur
flugmaðurinn losnað við sætið.
Þessi útbúnaður er fyrst og fremst
miðaður við það, að flugmaðurinn
þurfi að komast úr flugvélinni í
mjög lágri hæð, eða við flugtak eða
lendingu. Þegar um er að ræða mjög
háfleygar flugvélar er útbúnaðurinn
nokkuð frábrugðinn. Eldflaug er að
vísu notuð til að þeyta sætinu út i
geiminn, en þá er flugmaðurinn
Útgefandi: Hilroir h.f.
Ritstjóri:
Gísli Sigurðsson (ábm.)
Auglýgingaatjóri:
Jóhannes Jörundsson.
Frarakrœmdastjóri:
Hilmar A. Kristjánsson.
Ritstjórn og augiýsingar: Skipholti
33. Simar: 35320, 35321, 35322, 35323.
Pósthóif 149. Afgreiðsia og dreifing:
Blaðadreifing, Laugavegi 133, simi
30720. Dreífingarstjóri: óskar Karls-
son. Ver3 i iausasölu kr. 15. Askriít-
arverð er 200 kr. ársþriðjungsiega,
greiðist fyrirfram. Prentun: Hiimir
h.f. Myndamót: Hafgraf h.f.
í næsta blaði verður m.a.:
• Teiknaði átta sinnum stærra skip en Tröllafoss.
Viðtal með myndum við Hörð Þormóðsson, sem starfaði við
skipateikningar í Danmörku og gerði frumteikningar að einu
stærsta skipi, sem smíðað hefur verið á Norðurlöndum en
hér á íslandi er honurn meinað að nota starfsheiti sitt.
• Eldur laus um borð. Hressileg smásaga, sem gerist á sjó.
• Finirn ár í fangelsi hjá Bretum. Konstantín Eberhardt, inn-
heimtumaður heldur áfram frásögn sinni og segir frá fangels-
isvist sinni í Skotlandi og á eynni Mön, og annari vist ennþá
verri í Þýzkalandi eftir stríðið og loks frá heimkomunni til
íslands. Gísli Sigurðsson skráði.
• Kapphlaupið um forsíðufrétt. Smásaga eftir Otto Holm.
• Fegurðarsamkeppnin heldur áfram. Næst er það Reykjavík,
sem á leikinn.
klæddur öryggisbúningi, sem fyllist
lofti, þannig að þrýstingurinn verði
hóflegur, en auk þess er flugmaður-
inn búinn sjálvirkum súrefnistækj-
um, og í sætinu — sem þá losnar
ekki við hann fyrr en eftir vissan
tíma — er komið fyrir gúmmibát
og næringartöflum, sem koma í stað
matvælabirgða.
Um leið og flugmaðurinn þrýstir á
rofann, gerast og ýmsar sérstakar
öryggisráðstafanir í einu vetfangi og
fyrir sjálfvirka tækni — armar og
fætur flugmannsins njörvast við
sætið. Þegar eldflaugin hefur borið
sætið í vissa hæð, opnast fallhlíf,
sem dregur úr hraðanum, og um í
leið og slokknar á eldflauginni,
þenst fallhlif flugmannsins út og
þá fyrst losnar hann úr sætinu,
sem hefur siðan samflot við hann
til jarðar, fyrir sína fallhlíf, og á
hann þá að geta náð til þess, og
björgunartækjanna i því, þegar nið-
ur kemur.
Óhætt mun því að fullyrða, að
tæknilega sé eins vel séð fyrir ör-
yggi flugmannsins og frekast er
unnt — en heldur hlýtur það samt
að vera óhugnanlegt að vita alltaf
af sprengjunni undir bossanuin á
sér, eða vera stöðugt við því búinn
að „sprengja sjálfan sig i loft upp“
bókstaflegum skilningi.
VIKAN 3