Vikan - 19.04.1962, Qupperneq 9

Frömuður
í nútíma blaða-
mennsku
á íslandi.
Harður í árásum
en fljótur
að gefast upp.
Landnám í
Kópavogi.
Samstaða við
Þórð á Sæbóli.
heldur vegna uppreisnargirni og hðrku aS sam-
bekkingum hans fannst — og litu þeir þó flestir
svo á, aS hann væri til mannaforráSa fallinn —
og veittu honum liB þegar á bjátaSi.
Að afloknu námi vissi Finnbogi varla aS
hverju hann ætti aS snúa sér. NokkuS mun hann
liafa rætt viS velgerðarmann sinn, en varla þó
til þess að fara í einu og öllu að ráðum hans,
þvi aS Finnbogi hefur alla tíð verið óráðþæginn.
Samt sem áður var hann á þessum árum til-
finninganæmur ungur matSur með hugsjónaeld-
inn logandi og albúinn að fórna sér fyrir þaB,
sem hann taldi rétt. Hann var jafnaðarmaSur,
en ekki bundinn neinum kreddum. nokkuS rót-
tækur i skoðunum eins og skaplyndi hans
beindi honum, en andvfgur kommúnistum og
eitruð svör hans i þeirra garð. Hann fór til
Frakklands og ætlaði aB stunda þar nám i lög-
fræði og/eða alþjóðarétti um sinn. Þetta var
i mikift ráðizt, enda mun hann vera fyrsti ts-
lendingurinn, sem hefur lagt sérstaka stund á
jiá fræðigrein. En litið varð úr náminu. Hann
var listhneigður draumóramaður, unni kaffi-
húsasetum og umræðum um stjórnmál, heim-
speki og dægurmál, og mest af tima hans mun
hafa farið i það að sitja á kaffihúsum og drykkju-
stofum heimsborgarinnar. Ekki skorti á gáfuleg-
ar athugasemdir hans og man sá er þetta ritar
ekki skemmtilegri umræður en eitt sinn i Parfs
um nótt, er Finnbogi Rútur hafði næstum alltaf
orðið og malaði alla undir sig.
Meðan hann þóttist vera að lesa alþjóðarétt i
Paris skrifaði hann nokkrar greinar um alþjóða-
mál og sendi Alþýðubiaðinu. Greinar þessar
bóttu mjög vel skrifaðar og höfðu menn orð á
þvi. Þetta varð til þess, að ATþýðuflokkurinn
gerði Finnboga tilboð um að koma heim og
gerast ritstjóri blaðsins. Hann sió til, en setti
skilyrði um aðbúnað að blaðinu og starfsfólk.
Tók hann svo við ritstjórninni og gjörbreytti um
leið islenzkri blaðamennsku, að útiiti til mikilla
bóta, en að efni til, leikur á mikill vafi. Það
mátti ritstjórinn eiga, að hann fór ekki i mann-
greinarálit. enda er hann alls ekki haldinn
þeim ógeðfellda snobbisma, sem nú situr mjög
svip á ýmsa framámenn. Hann réðist harkalega
á menn og málefni, stofnanir og félagsskapi og
án tillits til flokkssjónarmiða. En frægastar og
illræmastar eru fruntalegar árásir hans á .Tón
Halldórsson skrifstofustjóra i Landsbankanum i
sambandi við þjófnaðarmál, sem þar kom upp
og árásirnar á Thor .Tensen út af mjólkurmálun-
um. Árásin á Jón HaTldórsson var gjörsam-
lega tilefnislaus og að ósekju saklaus maður
stimplaður, og hið sama má segja um Thor
.Tensen. Þá kom og i ljós það, sem mjög einkennir
Finnboga, að hann gefst upp fljótlega, hefur
ekki nóga hörku til að bera þegar hann sér að
honum hefur skjátlazt,að hann gerir jafnvel ekki
tilraun til að verja sig þegar á hann er ráðizt
af sömu frekjunni og lionum er tamt að beita
úr sófanum. Margt skeði, sem varð til þess, að
það fór að losna um hann í ritstjórastólnum.
•Tón Baldvinsson var aldrei hrifinn af blaða-
mennsku hans, en Héðinn varði hann svo og
flciri valdamiklir flokksmenn. Loks var svo að
ritstjóranum saumað, að hann hætti að mæta til
starfa, en lét afskiptalaust þó að nafn hans stæði
áfram á blaðinu, — og fullyrt er af kunnugum
að hann hafi í raun og veru hætt ritstjórninni
löngu áður en nafn hans hvarf af blaðinu. Hann
gafst upp og gerði ekki einu sinni tilraun til að
verja sig. Aldrei hélt ritstjórinn ræður.á þessu
tímabili og kom ekki opinberlega fram. Hann
hélt sig heima, en talaði mikið í síma við menn
— og þá var Steinn Steinar helzti vinur hans
svo og nokkrir stúdentar og námsfélagar frá
Parisardvölinni.
III
Þórður Þorsteinsson blómasali nam land í
Kópavogi árið 1934. Hann var fátækur maður að
vestan, heilsutæpur, en áræðið hörkutól, moldar-
karl og sjósóknari, sem lagði nólt við dag. Hann
sló eign sinni á strandlcngjuna og settist þarna
að fyrstur manna. Býli sitt nefndi hann Sæból
og hóf sitt basl. Nú cr hann orðinn milljóneri.
Hann var Alþýðuflokksmaður eins og Finnbogi
Rútur, enda báðir Vestfirðingar og miklir vinir,
Þórður sá aumur á himun uppflosnaða, gáfaða
ritstjóra, og hugðist hafa hann fyrir ráðgjafa
sinn. Iiann fékk Finnboga land, bar á sjálfum
sér að honum, setti undir hann lappirnar, enda
var Finnbogi að kvænast ágætri dugnaðarkonu.
Hann byggði sér hús og settist að og varð því
annar landnemi í Kópavogi á eftir Þórði. Og
Kópavogur varð á örskömmum tíma ein helzta
landnámsbyggð hins nýja tíma. Þar risu upp
býlin hvert af öðru, siðan atvinnurekstur, þá
götur og svo allt það sem nú getur að líta í
þessum mikla kaupstað við túngarð Reykvikinga.
Kópavogur tilheyrði Seltjarnarneshreppi. Þórð-
ur var landsfaðirinn í Kópavogi hin fyrstu ár
og naut stuðnings Finnboga. Þórður er víst ekki
stórgáfaður maður, en það er Finnbogi. Þórður
er harðduglegur vinnuþjarkur, en það verður
sizt sagt um Finnboga. Þórður böðlast út á við
og unir ekki hægindi til Tengdar. Finnbogi unir
sófanum bezt — og vill stunda vígamennsku úr
því sæti. Finnbogi lét illa að stjórn innan tiðar
og það mislikaði Þórði. Til að byrja með ætluðu
báðir að vinna staðinn fyrir flokk sinn, en þeir
voru áreiðanlega ekki til þess fallnir í samein-
ingu. Þegar Finnbogi hafði lagt á ráðin anaði
Þórður af stað, og útkoman varð ekki alltaf eftir
þvi, sem til hafði verið stefnt. Jafnframt fjar-
lægðist Finnbogi æ meir sinn gamla flokk og
kom margt til. Hann og Hermann Jónasson
höfðu lengi verið nánir vinir. Báðir undir-
hyggjumenn og metnaðargjarnir. Þeir lögðu á
ráðin og gera enn. Þetta er löng saga og merk
i islenzkum stjórnmálum — og minnir nokkuð
á hlutverkaskipti Jónasar Jónssonar og Ólafs
Friðrikssonar 1916 þegar Jónas tók að sér að
vinna bændurna en Ölafur verkamennina. Finn-
bogi gekk til liðs við kommúnista og gerðist
þar brátt atkvæðamikill, enda kom hann með
allmikinn styrk og dældi nýju blóði óbrotins
alþýðufólks og rótslitinna innflytjenda I flokk-
inn, sem hann hafði áður barizt svo harkalega
á móti. Þá reis sú alda i Kópavogi, hinum vax-
andi stað, sem skolað hefur Finnboga til þeirra
metorða á Alþingi sem hann nýtur nú og loks
iijn í bankastjórastöðuna við Útvegsbankann. En
það er táknrænt við þennan sérstæða mann, að
hann hefur aldrei gengið í Kommúnistaflokkinn.
Og alla sina baráttu hefur hann háð úr sæti
sinu — í sófanum.
IV
Finnbogi Rútur Valdimarsson átti margar hug-
sjónir I æsku. Hann hélt lengi tryggð við þær,
en mörg siðari ár hefur hann gleymt liugsjónun-
um eða meginefni þeirra í sjálfri baráttunni.
Baráttan er honum allt, vigamennskan úr sóf-
anum gegnum simann. Hann vefur og vefur,
leggur á ráðin og stjórnar aðgerðum. Hann skip-
ar i fylkingar, setur sína herdeildarforingja í
stöður, og blæs svo til orrustu, hallar sér aftur
á bak í sófann, grípur kannski staup sitt og
kveikir í vindlingi — og biður. En spennan er
mikil. Það perlar sviti á enni hans og hann
kreppir kæk sinn um helming. Stundum verður
hann eins og út á þekju, heyrir ekki þó að talað
sé við hann. Hann getur átt það til að ráðast
af misskunnarlausri liörku á nánasta vin sinn og
ef samlierjinn lyppast niður lætur Finnbogi
kné fylgja kviði, ef vinurinn aftur á inóti rís upp
á afturlappirnar og hellir sér yfir páfann á
móti, þá lyppast Finnbogi niður, steinþagnar,
horfir undrandi á vininn og hefst ekki að. En
á bað svo ef til vill til innan tiðar, að biðja hann
afsökunar á framferði sínu.
Finnbogi er einkennilegur og ósamsettur per-
sónuleiki. Ilann hefur unnið sig upp þrátt fyrir
óteljandi galla. Hann er frernur fallegur maður
á velli og andlitið aðlaðandi. Hann er hár og
grannur og axlirnar þráðbeinar. Hendurnar eru
Iangar og mjóar. Röddin er óþjál og liörkuleg.
Hann hefur yfirunnið marga galla sína, en losn-
ar aldrei við meginþræðina í skapgerðinni.
Kunnugir segja, að það þýði ekkert að vera á
móli því sem hann segir, því að hann fari sínu
fram tillitslaust. Ýmsir aðrir segja, að það sé
aðeins liægt að ráða við hann með þvi að ráð-
ast inn á liann með ofsa, hella sér yfir hann og
heimta af honum. Þá lyppist liann niður. Að
Framhald á blas. 28.
Baráttan úr sóf
anum, Alþingi.
Raungóður
bankastjóri
í títvegsbank-
anum.
Yel búið glæsi-
menni með beigl-
aðan hatt
í hvítum Jagúar.